Mazmuny
Aldyn alý
Jalpy aqparat
Asqazan-óńesh reflıýksi – asqazan men óńeshti bólip turatyn asqorytý qysqyshynyń (bulshyqettik tyǵyn) jumysynyń buzylysynan týyndaıtyn jaǵdaı. Bul asqazanda túziletin asqazan qyshqyl sóliniń óńeshke quıylýymen sıpattalady.
Asqazan-ishek joldarynyń joǵarǵy bóligi aýyz quysynan, óńeshten, asqazannan turady. Óńesh - bulshyq et tinderinen turatyn, jińishke tútikshe. Ol aýyz qýysy men asqazandy jalǵap turady. Óńesh arqyly tamaq asqazanǵa túsedi. Qysqysh (sfınkter) – óńesh pen asqazannyń baılanysqan jeri. Onyń qyzmeti, as reflıýksin men asqazannan óńeshke bólinetin sóldi ustap turý.
Óńesh, asqazan, toq ishek pen ash ishek, baýyr, ót qaby jáne uıqy bezi qorektik zattardyń energııasyn qorytyp aǵzaǵa sińiredi, al qorektik emes komponentterdi de qorytyp, qaldyǵyn aǵzadan syrtqa shyǵaryp jiberedi.
Sebepteri
Asqazan-óńesh reflıýksi óz kezeginde barlyq saý balalarda da, eresekterde de kezdesedi, ol qyjylmen, titirkendirýmen, sondaı-aq, basqa da sımptomdarmen kórinis berip jatady.
Asqazan-óńesh reflıýksiniń basty sebebi, shamadan tys qaryn toıǵyzýdan jáne qysqyshtyń álsireýinen bolady.
Asqazan-óńesh reflıýksiniń jıi qaıtalanýynan, óńeshtiń tómengi bóliginiń qabynýy múmkin. Mundaı kúrdelengen jaǵdaıdy gastro-ezofageldi reflıýksti aýrý dep ataıdy (GERB).
Asqazan-óńesh reflıýksiniń qaýipti faktorlary mynadaı jaǵdaılardan oryn alady:
• Alkogol qoldanǵannan;
• Shylym shekkennen;
• Semirgennen;
• Óńesh tesigi dıafragmasynyń jyryǵy;
• Júktilik;
• Sklerodarmııa (teriniń qataıýy)
Asqazan-óńesh reflıýksi júktilik kezinde paıda bolady nemese órshıdi. Keıbir aýrýlardyń dári-dármekteriniń janama áserleri de bul aýrýdyń qozýyna sebepshi bolady:
• Antıholınergetıkter – teńiz aýrýyna qarsy qoldanylatyn dári;
• Beta-tejegishteri jáne kaltsıı arnasynynyń tejegishteri – olar júrek aýrýy men joǵary arterııalyq qysym kezinde qoldanylady;
• Bronhodılıatatorlar (tamaqty keńeıtkishter) demikpe kezinde qoldanylady;
• Dopamın-aktıvti dárileri – Parıkson aýrýyna qarsy qoldanylady;
• Progestın – gınekologııalyq aýrý kezinde qoldanylady;
• Tynyshtandyrǵysh dáriler – qatty mazasyzdanǵanda nemese uıyqtaı almaı júrgen kezde qoldanylady;
• Úshtsıkldi antıdepresanttar – kúızelis kezinde qoldanylady.
Eger, qoldanyp júrgen dárińizdiń áserinen qyjyl paıda bolsa, ol jaıynda dárigerińizben aqyldasyńyz. Dárigermen keńespeı turyp, eshqandaı qabyldap júrgen dárińizdi toqtatpańyz.
Sımptomdary
Asqazan-óńesh reflıýksi jáne GERA-nyń basty sımptomdary mynadaı bolady:
• Qyjyl;
• Kekirý;
• Tamaqty qusý;
• Keýde qyzyp turǵandaı seziıniń bolýy;
• Óńeshte birdeme turǵandaı sezimniń bolýy;
• Jutynýdyń qıyndaýy (dısflagııa)
• Tamaqtan keıin júrek aıný.
Sırek kezdesetin sımptomdary:
• Kekirgende tamaqtyń shyǵýy;
• Jutynýdyń qıyndaýy;
• Yqylyq;
• Jatqan kezde jótelip, dem qysylyp, ysqyrǵan dybystyń shyǵýy;
• Tamaqtyń aýrýy men jybyrlaýy;
• Daýystyń qarlyǵyp shyǵýy nemese ózgerýi.
Dıagnostıkasy
Eger aýrý sımptomdary salmaqty bolmasa, dárigerdiń ózi –aq dıagnostıka jasaı alady.
Dıagnoz qoıý barsynda tómendegideı tekserýdiń qosymsha túrleri qajet bolýy múmkin:
• Fıbrogastrodýodenoskopııa (FGDS) óńeshtiń zaqymdanǵanyn tekserý úshin qoldanylady. Bul shara, ushynda beınekamerasy bar jumsaq tútiksheni ishke endirý arqyly júzege asady, ol óńesh arqyly ishke kirgiziledi de, asqazan men ash ishekti kórýge jaǵdaı jasaıdy. Bul dıagnostıkalaý ádisi jaıynda tolyq aqparat alǵylaryńyz kelse myna siltemeni basyńyz: https://www.zdrav.kz/endoskopiya
• Barıev qospasyn qabyldaǵannan keıin asqazan-ishek joldaryn rentgennen ótkizý kerek, ol arqyly tarylǵan óńeshtiń sýretin, álsiregen qysqyshtardy kórýge bolady.
• pH (qyshqyl ortasynyń kórsetkishi) deńgeıin baıqaý úshin monıtorıng júrgizý, ol emniń qanshalyqty jaqsy áser berip jatqandyǵyn baǵalaýǵa jáne naqty dıagnoz qoıýǵa múmkindik beredi. Bul shara burǵyny muryn arqyly óńeshke engizip, ondaǵy pH-tyń mólsherin anyqtaý úshin ólshegish qoıý arqyly júzege asady. Saý adamnyń pH –nyń mólsheri siltili ortaǵa baılanysty bolady, al GERA kezinde orta asqazannan bólngen qyshqylǵa tolyp qalady.
• Ezofagomanometrııa (óńeshtegi qysymdy ólsheıdi) sfınkterdyń qysylmaly múmkindigin baǵalaýǵa múmkindik beredi. Óńesh sańylaýynan ushynda datchıkter bar kateterler engiziledi, olar óńeshtegi qysymdy ólsheıdi. GERA kezinde óńeshtegi qysym deńgeıi qalyptydan tómen bolyp kórinedi.
Emdeý
Qysqa ýaqyttyq reflıýkstik ustama azdaǵan emdi qajet etedi. Jaǵdaı qalypqa keltirilgennen keıin isher asqa durystap kóńil bólý kerek. (maıly taǵamdar men ishimdekten bas tartý kerek) óńeshtiń shyryshty qabyǵy tez qalpyna keledi. Siz aýrýdan tez aıyqqyńyz kelse, salaýatty ómir saltyn ustanǵanyńyz jón.
GERA –ǵa qarsy jaqsy áser etetin dáriler bar.
• Antatsıdter – qyshqyl-beıtaraptandyrǵysh áserdi ıgeredi jáne óńeshti asqazannan bólinetin qyshqyl sóldiń zaqymdaýynan oqshaýlaıtyn qorǵanysh qabattar túzedi.
• Protondy pompa tejegishteri – olar asqazandaǵy qyshqyl mólsherin azaıtady;
• N2-tejegishteri (antagonıster) – olar asqazanda qyshqyldyń az bólinýine áser etedi;
• Prokınetıkter – olar sfınkterdiń jumysyn yńǵaılastyrady.
Antıreflıýkstik operatsııa – eger naýqas salaýatty ómir saltyn ustanyp, qajetti dárilerdi qoldansa da jazylmaı qoıǵan jaǵdaıda jasalady. Qyjyl jáne basqa da sımptomdar operatsııadan keıin ketedi, biraq olardyń dári ishkennen tolyq ketýi ekitalaı. Operatsııa jasaý kezinde sfınkter asqazan qabyrǵalarynan jasandy túrde quralady.
Reflıýkske arnalǵan taǵy bir emdeý ádisi bar, ol endoskoptyń kómegimen júzege asady. Endoskoptyń kómegimen asqazan men qysqyshtardyń shyryshty qabyqtarynyń zaqymdanǵan jerine jaqpa maı túrindegi dárini jaǵady.
Boljamy
Ádette, qabynǵan óńeshti qalpyna keltirgennen keıi, ishetin asqa muqııat qarasa, titirkendirgish faktorlardy (maıly taǵamdar, alkogl jáne t.b.) qoldanbasa, óńeshiń shyryshty qabyǵy qaıta qalyptasady. Biraq, keıbir adamdarǵa aýrýdan tolyq qandy aıyqqanǵa deıin dárilerin turaqty iship turýǵa týra keledi.
Múmkin bolatyn asqynýlar
• Barrett óńeshi (óńeshtiń shyryshty qaby ózgeredi, odan qaýipti isikke ulasý qaýpi týyndaıdy);
• Óńeshtiń oıyq jarasy (óńeshtiń ishki bóliginde tereń jara paıda bolady, odan asqazanǵa qyshqyl sól bólinedi)
• Strıktýra (óńesh tarylyp, odan múıizgekter bólinedi) ;
• Bronhtyń buzylýy (tamaqqa asqazan bólingen sól tamyp, onyń áserinen titirkený men tynys alý joldarynyń qurysýy paıda bolýy);
• Sozylmaly jótel men qarlyǵý;
• Demikpe;
• Tis aýrýy.
Dáriger qashan qaralý kerek
Eger siz reflıýkske (qyjylǵa) qarsy dárini uzaq ýaqyt jetkilikti túrde qoldanyp bolsańyz,odan nátıje bolmaı júrse jáne óńeshke birde bir endoskopııa júrgizbeseńiz (ol jaǵdaıda qaýipti isikke ulasý qaýpi basym) dárigerge habarlasyńyz!
Eger tómendegideı sımptomdar oryn alsa dárigerge tekserilińiz:
• Jıi qussańyz;
• Qan aralas qussańyz;
• Demińiz qysylsa (jótel, demikpe);
• Tamaq ishkennen keıin asqazan tolyp ketkendeı sezim paıda bolsa;
• Daýys qarlyǵyp ketse;
• Jutynǵanda másele týyndasa nemese aýyrsa;
• Salmaq joǵalsa, tábet bolmaı júrse;
Aldyn alý
Atsetılsalıtsıldi qyshqyl (asperın), ıbýprofen nemese naproksen sekildi dárilerden aýlaq bolyńyz. Nemese olarmen qatar paratsetamoldy qabyldańyz. Dári qabyldaǵanda sýdy molynan ishińiz. Sizge dáriger jańa dáriler taǵaıyndaǵanda, odan qyjyl paıda bolatyn-bolmaıtynyn dárigerden surap, bilip alyńyz.
Derekkóz: AQSh-tyń Ulttyq densaýlyq ınstıtýttarynyń derekqorynan alyndy: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/
Jótel (erlerde/áıelderde)
Keýdeniń aýrýy (erlerde/áıelderde)
Qaıtalanbaly kóp mólsherli qusyq (erlerde/áıelderde)
Jutynýdyń qıyndaýy (erlerde/áıelderde)
Asqazannyń aýrýy (erlerde/áıelderde)
Asqazannyń qaıtalanbaly aýrýy (erlerde/áıelderde)
Tegter:
qyjyl
asqazan-óńesh reflıýksi
GERA,
asqazan-óńesh reflıýksiniń sımptomdary
reflıýks-ezofagıt
asqazan-óńesh reflıýksiniń emdelýi
keýde jasýshalarynyń aýrýy
jutynýdyń qıyndaýy