Mazmuny
Aýyz qýysynyń qaterli isigi eringe nemese tilge áser etedi. Ol sondaı-aq: bettiń shyryshty qabyqshasyna, aýyz qýysynyń syrtqy jaǵyna, qyzyl ıekke, tańdaıǵa áser etýi múmkin.
Aýyz qýysynyń obyrynyń kópshiligi jalpaq jasýshaly isikpen baılanysty bolyp keledi. Mundaı qaterli isik óte tez taralady.
Aýyz qýysynyń qaterli isiginiń kópshiligi temeki men onyń basqa da túrlerine baılanysty bolyp keledi. Sondaı-aq, ondaı zındy zattardan qaterli isikke shaldyǵý qaýpi artady.
Aýyz qýysy qaterli isigi úshin basqa qaýip faktorlary:
• Sozylmaly úıkelis (mysaly, tistiń qatal betterinen, tis protezderin nemese toltyrǵyshtarynan bolatyn zaqymdaný)
• Adam papıllomavırýsy (APV) ınfektsııasy (genıtaldy súıelderdi týdyratyn soǵan uqsas vırýs)
• Immýndyq júıeni (ımmýndyq-profılaktıkany) kóterýge arnalǵan preparattardy qabyldaý
• Aýyz jáne tis gıgıenasyn saqtamaý
Aýyz qýysy obyrynyń keıbir túrlerine tistiń aq qaqtary (leıkoplakııa) nemese aýyzdyń oıyq jaralary jatady.Erkekterdiń arasynda aýyz qýyynyń qaterli isigi áıelderge qaraǵanda 2 ese kóp kezdesedi. 40 jastan asqan er adamdarda aıtarlyqtaı jıi kezdesip jatady.
Aýyz qýysynyń qaterli isiginiń bastapqy satysynda túınektiń nemese jaranyń paıda bolýy múmkin, ol:
• Shetteri qatty tinderge tereń syzattardyń túsýine uqsap keledi.
• Ashyq, qara nemese tússiz bolyp keledi.
• Tilge, ernege nemese basqa jerlerge ornalasyp alady.
• Bastapqyda aýyrtpaıdy, sodan keıin isiktiń aýrýy qozyp, kúıgendeı sezim paıda bolady
Aýrýdyń basqa belgileri:
• Shaınaýda qıyndyqtar týyndaıdy
• Aýyz qýysyndaǵy jaralar qanaı bastaıdy
• jutynǵan kezde aýyrsyný sezimi týyndaıdy
• sóıleý qıyndyqtary oryn alady
• Jutqanda aýyr seziledi
• moınyn jaqtaǵy lımfa túıinder isinedi
• Tilde máseleler týyndaıdy
• salmaq túsedi.
Dáriger nemese stomatolog aýyz qýysyn tekseredi. Tekserý kezinde mynalar anyqtalýy múmkin:
• Erinde, tilde nemese aýyz qýysynyń basqa jerlerine erozııa paıda bolady.
• Jara nemese qan ketýi múmkin
Aýyz qýysynyń dıagnozyn rastaýǵa bolatyn dıagnostıkalyq ádisterge mynalar jatady:
• Qyzyl ıek bıopsııasy
• Tildiń bıopsııasy
Rentgenologııalyq jáne KT,MRT jáne PET quraldary rak aýrýlarynyń taralýyn dıagnostıkalaý úshin júrgizilýi múmkin.
Isik kishkentaı bolsa, ony alý úshin hırýrgııalyq operatsııa jasalýy múmkin. Iri isikter úshin hırýrgııalyq emdeýge radıatsııalyq terapııa men hımıoterapııani qatar qoldaný arqyly júrgizilýi múmkin.
Qandaı emdeý túrin tańdaýǵa baılanysty, qyzmet kórsetý terapııasy mynalardy qamtýy múmkin:
• Sóıleý terapııasy;
• Shaınaýdy, jutýdy jeńildetýge baǵyttalǵan terapııa;
• Salmaqty saqtaý úshin jetkilikti kólemde belok pen kalorııany tutyný boıynsha oqytý. Dárigerden suıyq tamaqtarǵa taǵamdyq qospalar qoý týraly surańyz, ol kómektesýi múmkin.
• Aýyz qýysynyń qurǵaý sımptomdaryna kómek alý.
Aýyz qýysy obyry bar naýqastardyń jartysyna jýyǵy dıagnoz qoıylyp, emdeý kýrsynan keıin 5 jyldan asa ýaqyt aman júre alady. Eger qaterli isik bastapqy kezeńde anyqtalsa, ol basqa tinderge taralmas munyń qalpyna kelýiniń paıyzy shamamen 90% quraıdy. Rak aýrýyn dıagnostıkalaý kezindegi jaǵdaılardyń jartysynan astamy basqa tinderge talyp ketip jatady. Ádette, isik tamaq pen moıynnyń tinderine taralady.
Aýyz qýysynyń qaterli isigi mynalarmen baılanysty:
• Aýyz qýyynyń qurǵaýy jáne jutylý problemalary sııaqty jaǵdaılar radıatsııalyq terapııanyń áserinen asqynady
Hırýrgııalyq emnen keıin bet, bas jáne moıynnyń proportsııalaryndaǵy ózgerister týyndaýy múmkin.
• Rak aýrýy taralýy(metastazdanýy)
Aýyz ragy muqııat tekserý men tazalaý arqyly tis dárigeriniń kómegimen anyqtalady.
Bir aı ishinde aýyz qýysynyń jarasy ketpese, bette jáne moıyn jaqta budyrlar turyp alsa, dárigerge habarlasyńyz. Aýyz qýysynyń obyry erte dıagnostıkalansa jáne emdelse ómir súrýdi uzartýǵa aıtarlyqtaı múmkindik týady.
Aýyz qýysynyń aldyn alý sharalary:
• Temeki shegýden bas tartyp jáne temeki ónimderin múldem paıdalanbaý kerek.
• Stomatologııalyq problemalardy retteý kerek.
• Alkogoldi shektep nemese múldem qabyldamaý kerek.
• Tis dárigerine jáne aýyz qýysynyń gıgıenasyna turaqty túrde barý kerek.