Materıal medıtsına ǵylymynyń professory Almaz Sharmannyń AQSh-tyń Ulttyq onkologııa ıstıtýtyndaǵy «Sizge óńesh qaterli isigi jaıly ne bilý kerek» atty maqalasynyń negizinde daıyndaldy. (What do you need to know about esophageal cancer).
ÓŃESh
Óńesh – bul tolyq tútiksheli, as pen suıyqtyqty asqazanǵa ótkizetin anatomııalyq múshe. Jutynǵan kezde óńesh qabyrǵalaryndaǵy bulshyqetter jıyrylady jáne ishilgen asty asqazan qýysyna qaraı ıteredi. Óńeshtiń shyryshty qabynda ornalasqan bezder shyrysh bóledi, ol arqyly, tamaqty jutý protsessin jeńildetý úshin óńeshtiń ishki jaǵy ylǵalmen qamtamassyz etiledi. Óńesh keńirdektiń artqy jaǵynda ornalasqan, eresek adamdardyń óńeshiniń uzyndyǵy 25-ge deıin bolady.
Óńesh qaterli isigi jaıynda túsinik
Qaterili isik tinderdi túzetin, qurylym elementterinen, jasýshalardan bastalady. Tinder aǵzany túzedi.
Qalypty jasýshalar ósedi jáne bólshektenedi, aǵzanyń qajetine qaraı jańa jasýshalardy týdyrady. Kónergen jasýshalar joıylady, al olardyń orynyn jańa jasýshalar basady. Keıde, bur retti protsess buzylady. Aǵzaǵa qajet emes jańa jasýshalar túzilip, kóne jasýshalar oryn bosatpaı qoıady. Bul qosalqy jasýshalar jańatúzindi nemese isik dep atalatyn tinder massasyn túzedi.
Isikter zalaldy jáne zalalsyz bolyp bólinedi:
Zalalsyz iskterde qaterli isiktiń kategorııalary bolmaıdy.
• Zalalsyz isikter ómirge kóp qaýip tóndire bermeıdi.
• Ádette zalalsyz isikter joıylǵannan keıin qaıta paıda bolmaıdy.
• Zalalsyz isikterdiń jasýshalary mı tinderiniń aınalasyna ósip shyqpaıdy.
• Zalalsyz isiktiń jasýshalary basqa múshelerge jáne deneniń basqa bólikterine taralmaıdy.
Zalaldy isikter qaterli isikpen tikeleı baılanysty bolyp tabylady.
• Zalaldy isikter zalalsyzdarǵa qaraǵanda salmaqtyraq sımptomdarmen kórinis beredi. Olar naýqastyń ómirine qaýip tóndirýi de múmkin.
• Zalaldy isikter kóp jaǵdaıda joıylady, biraq qaıta paıda bolýy da múmkin.
• Zalaldy isikter ózine tıesili músheler men tinderdi zaqymdaýy múmkin, nemese olardy isitedi.
• Zalaldy isikterdiń jasýshalary basqa músheler men dene bólikterine taralady (metastazdanady). Qaterli isik jasýshalary taralyp, ózimen baılanysqan, qan aǵymyn nemese lımfa túıinderdi isite bastaıdy. Isik jasýshalary basqa múshelerde damıdy, ol jerde músheni zaqymdaıtyn jańa isikter túzedi. Basqa múshelerge taralǵan qaterli isik jasýshalaryn metastazdar dep ataıdy, al olardyń taralý protsessi metastazdaný bolyp tabylady.
Isiktiń jaıylýy kezinde jáne basqa múshelerge nemese dene bólikterinde jańa isikterdiń túzilýi kezinde olar anomaldi jasýshalar quraıdy jáne olardyń barlyǵyn alǵashqylyq dep ataıdy. Mysaly, qýyq asty beziniń qaterli isigi súıekke jaıylsa, ol qýyq asty beziniń metastazdanýy bolady, súıektiń qaterli isigi bolyp sanalmaıdy. Eger ol osyndaı sebepterden týyndasa, súıek isigi emes, qýyq asty beziniń isigi boıynsha emdeledi. Dárigerler bulaı týyndaǵan isikterdi keıde «dıstantty» nemese metastatıkalyq aýrý dep ataıdy.
Óńesh qaterli isiginiń qaýip faktorlary
Óńesh qaterli isiginiń damýynyń naqty sebebi áli anyqtalmady. Biraq, ǵylymı zertteýler qorytyndysy boıynsha óńesh obyryn damytýy múmkin qaýip faktorlar bar kórinedi. Olar:
Jasyna qaraı. Óńesh obyry ásirese 60 jastan asqan adamdarda bolýy múmkin.
Jynysyna qaraı. Óńesh obyry áıelderden qaraǵanda, erlerde jıi kezdesetini baıqalady.
Shylym shegýine qaraı. Óńesh obyrynyń paıda bolýynyń birden bir qaýip faktory shylym shegý.
Alkogol qoldanýyna qaraı. Sozylmaly nemese shamadan tys alkogol qoldaný óńesh qaterli isińiniń týyndaýynyń taǵy da bir qaýip faktory bolyp sanalady. Ásirese alkogol qoldanýmen birge shylym shekse ókpe obyryna shaldyǵýynyń protsessi údeı túsedi. Ǵalymdar bul atalǵan qos faktor kantserogendi áser týdyrady dep sanaıdy.
Óńesh Barrettasy. Shyryshty qabyqtyń uzaq titirkenýi óńesh obyrynyń týyndaý qaýpin arttyrady. Óńeshtiń tómengi bóligine ornalasqan tinder asqazan bólindisinen titirkenýi múmkin. Óńeshtiń «qaıtarylatyn» jaǵdaıy «reflıýksti ezofagıt» dep atalady. Ýaqyt óte kele titirkengen jasýshalardyń tinderi túrin ózgertedi jáne asqazan jasýshalaryna uqsap qalady. Bul jaǵdaı Barretta óńeshi dep atalady jáne ol obyraldy protsess bolyp sanalady. Iaǵnı olarǵan ókpeniń adenokartsınomalary damýy múmkin.
Titirkenýdiń basqa túrleri. Ókpeniń shyryshty qabyǵy basqa faktorlardyń áserinen de týyndaýy múmkin. Ondaı faktorlar ylǵyı silti jutýdan jáne basqa da ýly titirkendirgishtermen qatysty bolyp keledi. Olar da ókpe obyrynyń týyndaý qaýpin arttyrady.
Medıtsınaǵa qatysty jaıttar. Bas nemese moıyn obyry bar aýrýlarda,basqa da qaterli isik túrleriniń damý qaýpi basym bolady. Mysly ol óńesh sekildi belgili bir anatomııalyq aýmaqta bolýy múmkin. Kez-kelgen kórsetilgen faktorlar óńesh obyrynyń damýyn arttyrady. Sonymen birge, qaýip faktorlary bar kóptegen jandarda óńesh obyry múldem týyndamaıdy, sondaı-aq, óńesh obyry qaýip faktory bolyp múldem sanalmaıtyn adamdarda da kezdesip jatady.
Qaýip faktorlarynyń sáıkestenýi ókpe obyrynyń aldyn alý sharasynyń alǵashqy qadamy bolyp tabylady. Qazirgi tańda, ókpe obyrynyń aldyn alýdyń birden bir joly shylym shegýdi doǵarý men alkogol ónimderin paıdalanýdy tyıý qajet bolyp otyr. Ǵalymdar ókpe obyrynyń damý sebepterin, jáne olardyń aldyn alý joldaryn izdeýdi áli de jalǵastyra bermek. Negizi, ókpe obyrynnyń týyndaý qaýpin azaıtatyn múmkindikter, taza, balǵyn, tolyq pispegen jemis-jıdekter men kókónister. Barretta óńeshimen qınalyp júrgen jandar da, osyndaı joldar arqyly óz jaǵdaılaryn jeńildetse bolady.
Óńesh qaterli isiginiń sımptomdary
Bastapqy kezinde óńesh obyry asa bir sımptomdar kórsete bermeıdi. Biraq qaterli isiktiń damý barysynda tómende kórsetilgendeı sımptomdar kórinis berýi múmkin:
• Jutynýdyń qıyndaýy jáne jutynǵan kezde aýyrý;
• Salmaqtyń kúrt túsip ketýi;
• Tamaqtyń nemese arqatyń aýrýy, keýdeniń artqy jaǵynyń nemese jaýyryn men shyntaqtyń arasynyń aýrýy;
• Daýystyń qarlyǵýy nemese sozylmaly jóteldiń paıda bolýy;
• Qusý;
• Qan aralas jótelý;
Atalǵan sımptomdar óńesh obyryniki bolýy da múmkin, alaıda, basqa aýrýlardiki bolýy da ǵajap emes. Atalmysh sımptomdar boıyńyzdan tabyla qalǵan jaǵdaıda dárigerge habarlasyńyz.
Óńesh qaterli isiginiń dıagnostıkasy
Sımptomdardyń sebebin dáp basyp aıtý úshin dáriger syrqatnamadan habardar bolýy kerek jáne sol arqyly aýrýdy tekseredi. Ádette, rentgenologııalyq zertteý jáne tómende kórsetilgendeı ádister taǵaıyndalady:
Barııdyń kómegimen óńeshti rentgennen ótkizý (ezofagografııa de te atalady). Rentgenologııalyq tekserý júrgizý maqsatynda aýrý janǵa quramynda barıı bar suıyqtyq ishkiziledi. Ol óńeshtiń ishki qabyrǵalaryn qaptaıdy jáne onyń qurylymynyń rentgennen kórinýine múmkindik jasaıdy.
Ezofagoskopııa (óńesh endoskopıasy dep te atalady) – ushynda jaryǵy bar jińishke ıilgish tútiksheniń kómegimen óńeshtiń ishki bóligin tekserýge arnalǵan ádis. Muny – endosskop dep ataıdy. Aýrý adamǵa tekserý júrgizý maqsatynda, aldymen «anestetık» dep atalatyn tynyshatyndyrǵysh zat beriledi. Odan soń endoskop óńeshke engiziledi, sodan dáriger óńeshtiń ishki bólikterin kórýge múmkindik alady. Dáriger (endoskopıst) potoltgııalyq tinderdi tapqannan keıin, ary qaraı mıkroskopııalyq tekserý júrgizzý úshin kúmándi tinniń bólshegin kesip alady. Bıopsııa qaterli isikke aınala bastaǵan tindi, sondaı-aq, obyrdyń damýy múmkin basqa da mıkroskopııalyq ózgeristi anyqtaýǵa múmkindik týǵyzady.
Óńesh qaterli isiginiń damý satylary
Dáriger dıagnoz qoıylǵannan keıin qaterli isik qaı kezeńde turǵanyn anyqtaıdy. Óńesh qaterli isiginiń damý satysy onyń taralý satylarymen jáne basqa múshelerdi zaqymdaýy sıpatymen sıpattalady. Dárigerdiń óńesh qaterli isiginiń satysyn bilýi, onyń aldaǵy ýaqytta emdeýdi josparlaýyna jáne qandaı emdeý tásilderin tańdaýyna kómek beredi. Tómende óńesh obyrynyń 4 damý satysy kórsetilgen:
I satysy. Qaterli isik óńeshtiń shyryshty qabynyń tek joǵarǵy bóliginde paıda bolady.
II satysy. Obyr óńeshtiń barynsha tereń qabatyna enip ketedi jáne jaqyn turǵan lımfa túıinderdi zaqymdaıdy. Bul satysynda obyr basqa múshelerge jáne deneniń basqa bólikterine tarala qoımaıdy.
III satysy. Obyr óńesh qabyrǵasyna barynsha tereń ornalasady jáne óńeshke jaqyn ornalaqan tinderdi jáne lımfotúıinderdi zaqymdaıdy, biraq, bul satysynda da deneniń basqa jerlerine taralmaıdy.
IV satysy. Obyr deneniń basqa bólikterine taralady – jalpy barlyq jerde: baýyrda, ókpede, mıda, súıekte.
Keıbir test túrleri obyrdyń taralǵan-taralmaǵanyn anyqtaýǵa múmkindik beredi.
Ondaı testter:
• Kompıýterli tomografııa. Bul keskinder serııasy taldamasyna, túrli túsirilgen buryshtar men proektsııalarǵa negizdelgen dıagnostıkalaý ádisi.
• Súıekti skanerleý. Bul ádis súıektiń sýretin ekrannan nemese taspadan kórýge múmkindik jasaıdy jáne obyrdyń súıekke taralǵan-taralmaǵanyn anyqtaıdy. Zertteý júrgizý maqsatynda ishke azdaǵan radıoaktıvti zat engiziledi. Ol zat qanǵa taralady da súıekke tunady, ásirese tinderi buzylǵan súıekterge tunady. Súıek tinine radıoaktıvti materıaldyń jınalǵan jerin tirkeıtin quraldy – súıek skaneri dep ataıdy.
• Bronhoskopııa. Dáriger aýyzdan nemese muryn qýysynan jáne jutqynshaqtan tynys alý joldarynyń
zaqymdanýynyń satysyn bilý úshin bronhoskop engizedi (ushynda jaryǵy bar jińishke tútik).
Ókpe qaterli isigin emdeý
Óńesh qaterli isiginiń emdeý ádisterin irikteý, kóptegen faktorlarǵa qarasty júzege asady. Mysaly, olardyń kólemi eskerilýi múmkin, ornalasý mekeni men isiktiń taralý satysy nazarǵa alynýy yqtımal, sondaı-aq, naýqastyń jalpy jaǵdaıyn qaraý da basty másele bolyp tabylýy múmkin. Barlyq emder arnaıy mamandar komandasynyń kómegimen iske asady. Olar mysaly: gastroenkologtar, hırýrgtar, onkologtar jáne radıologtar bolýy múmkin. Aýyz qýysyndaǵy óńesh obyrynnyń potologııalyq protsessine em júrgizý úshin, aýrý jannyń, aldymen tis dárigerine baryp qaralyp kelgeni abzal.
Ádette aýrý adamdar kóptegen túrli dárilerdi qabyldaıdy jáne qaterli isiktiń isinýin baqylaý, sondaı-aq, naýqastyń ómir sapasyn jaqsartý maqsatynda dári-dármekterdi kombınatsııalaıdy (biriktiredi)
Hırýrgııalyq emdeý – óńesh obyryn emdeýdiń keń taralǵan túri. Ol arqyly isikti jáne onyń aınalasyndaǵy tinderdi lımfotúıindermen birge hırýrgııalyq jolmen kesip alyp tastaýǵa bolady (óńeshti alyp tastaýǵa baǵyttalǵan operatsııany ezofagektomııa dep ataıdy). Óńeshtiń zaqymdalǵan jerin kesip alyp tastaǵannan keıin, hırýrg naýqastyń as pen suıyqtyqty jutýy úshin óńeshtiń qalǵan bóligin asqazanmen tolyqtaı jalǵaıdy. Qajetine qaraı plastınaly tútikti nemese jalǵaýdy qamtamassyz eti úshin ishektiń bóligin paıdalanady. Hırýrg sondaı-aq, tamaqtyń ash ishekke erkin ótýi úshin asqazan men ash ishektiń arasyndaǵy sańlaýyn keńeıtýi múmkin. Alaıda keıde, buryn basqa emdeý tásilin qoldanǵandyqtan hırýrgııalyq emdeý múmkin bolmaı qalatyn jaǵdaılar bolady.
Radıatsııalyq terapııa radıoterapııa dep te atalady. Obyr jasýshalaryn joıýǵa arnalǵan joǵary energııaly sáýleni qoldaný arqyly júzege asyrylatyn ádis. Radıatsııaly terapııa tek óziniń áseri tıgen obyr jasýshalaryn ǵana kúıdiredi. Radıatsııa teriniń syrtyna da júrgizilýi múmkin (syrtqy radıatsııa) nemese radıatsııalyq materıaldy ishki jaqqa obyrǵa jaqyn jerge de engizýi múmkin (ishki radıatsııa). Keıde radıatsııalyq terapııanyń áserin kúsheıtý úshin óńeshke plastıkalyq tútik kirgiziledi, ol radıatsııanyń áseri kezinde óńeshtiń ashylyp turýna jaǵdaı jasaıdy. Radıatsııalyq terpaııa jeke qoldanylýy da múmkin, nemese hımıoterapııamen biriktirile qoldanyly da ǵajap emes, sapasyna qaraı, sondaı-aq, isiktiń kólemi men ornalasý jaǵdaıy operatsııaǵa qolaısyz bolǵanda hırýrgııalyq emniń alternatıvteri paıdalanylady. Budan basqa, dáriger isiktiń kólemin kishireıtý úshin, hırýrgııalyq emniń barynsha oń áserin tanytýy úshin radıatsııalyq jáne hımııalyq terapııany qosa qoldanady. Tipti isikti hırýrgııalyq jolmen isikti joıa almasa da nemese radıatsııalyq terapııanyń kómegimen isikti tolyq kúıdire almasa da, tym bolmaǵanda aýrýdy basý úshin nemese jutynýdy jeńildetý úshin radıoterapııa bári bir qoldanylady.
Hımıoterapııa qaterli isik jasýshalaryn joıý maqsatynda obyrǵa qarsy dárilerdi qoldanýdy qarastyratyn ádis. Obyrǵa qarsy dáriler ádette, barlyq aǵzaǵa taralýy úshin ishke engiziletin ınektsııa túrinde taǵaıyndalady. Hımıoterapııa emdeýdiń sapasyn arttyrý úshin negizgi emdeý ádisterimen (hırýrgııalyq aralasýmen qosa) radıoterapııamen biriktirile qoldanylýy da múmkin nemese isiktiń kólemin kishireıtý maqsatynda, hırýrgııalyq emniń áserin joǵarlatý úshin de qoldanylýy ǵajap emes.
Sáýleli terapııa – obyr jasýshasyn joıý maqsatynda joǵaryqysymdy sáýleni qoldaný. Sáýleli terapııa lazer sáýleniń túsken jerindegi barlyq obyr jasýshalaryn joıýǵa baǵyttalady. Dáriger obyr jasýshalaryn joıý úshin jáne óńeshtegi hırýrgııalyq jolmen alynýǵa kelmeıtin keıbir jerlerdegi isikterge lazerli sáýleni qoldanýy múmkin. Biraq ondaı jerler sırek kezdesedi, mysaly ol jutynýdyń qıyndaýyna baılanysty jerler bolýy múmkin.
Fotodınamıkalyq terapııa – bul lazerli terapııanyń bir túri, ıaǵnı obyr jasýshalaryna sińip ketetin dári qabyldatý arqyly júrgiziledi. Jaryqtyń áerimen ondaı dáriler iske qosylady jáne obyr jasýshalaryn ishinen jaryp jıyp otyrady. Dáriger fotodınamıkalyq terapııany jutyný protsessine qatysty sımptomdardy jeńildetý úshin paıdalanady.
Óńesh qaterli isigin emdeý kezindegi janama áserler
Obarǵa qarsy terapııada janama áserler qabyldaǵan emniń túrine baılanysty jáne olardyń túrli aýrýlaryna qatysty bolyp keledi.
Óńeshtiń qaterli isigin hırýrgııalyq emdeý kezinde az ýaqyttyq aýrý sezimi bolýy múmkin jáne operatsııa jasalǵan jerdegi tinderde kúshemeli qysym bolýy yqtımal. Bul jaǵdaıdy dárilerdiń kómegimen baqylaýǵa da bolady. Aýrý adamdar ókpeniń irkilmeýi úshin arnaıy tynys alý men jótelýdiń ádisterin úırenedi.
Radıatsııalyq terapııa obyr tinderin kúıdirý barysynda, saý tinderdi de zaqymdap alady. radıoterapııanyń janama áseri radıatsııanyń kómegimen dene bóligine áser bergen kezde sonyń mólsherine qatysty bolady. Radıatsııalyq terapııanyń barynsha keń taralǵan janama áserleri: aýyz qýysynyń qurǵaýy, aýyz qýysynyń jáne tamaqtyń jaralanýy, jutynýdyń qıyndaýy, aýyz quysynyń shyryshty qabynyń jáne qyzyl ıektiń isinýi, tis jeginiń paıda bolýy, álsireý, tábettiń joǵalýy jáne radıatsııanyń áseri bolǵan oryndarda teri túsiniń ózgerýi.
Hımıoterapııa, sondaı-aq radıatsııalyq terapııa sekildi obyr tinderin qurtý barysynda, saý tinderdi de zaqymdap tastaıdy. Onyń janama áseri qoldanǵan dárileri men olardyń mólsherine qatysty bolady. Hımıoterapııanyń keń taralǵan janama áserleri: júrek aıný jáne qusý, tábettiń buzylýy, shashtyń túsýi, teriniń titirkenýi, aýyz qýysy men erinniń jaralanýy, sonamen qatar álsizdik. Atalǵan janama áserler hımıoterapııadan keıin nemese bul terapııanyń bólek seanstary arasynda aqyryndap joǵalady.
Lazerli terapııa lazerliń áseri bolǵan jerlerde az ýaqyttyq aýrý sezimderin týdyrady. Biraq, bul jaǵdaı dáriniń kómegimen retke kelýi múmkin.
Fotodınamıkalyq terapııa teri men kózdiń jaryqqa tym ásershildigin arttyrady. Bul jaǵymsyz protsess 6 nemese odan da kóp apta aralyǵynda aqyryndap toqtaıdy. Basqa da janama ásserlerge jóteldi, jutynýdyń qıyndaýyn, asqazannyń aýrýyn, sonymen qatar, dem alǵanda aýrýy men demikpeni qosýǵa bolady.
Óńesh qaterli isigi bar adamdardyń tamaqtanýy
Qaterli isik kezinde jaqsy tamaqtansa aǵzaǵa jetkilikti nárýyz túsedi. Sóıtip, salmaqtyń túse berýi tejelip, kúsh-qýatty saqtaýǵa múmkindik týady. Jaqsy tamaqtaný arqyly aýrý jandar jetkilikti energııa jınaıdy jáne ózderin jaqsy sezinýine jaǵdaı týyndaıdy. Biraq ókinishshke qaraı, kóptegen óńesh obyrymen aýyratyn aýrý adamdar jetkilikti mólsherde qorektene almaıdy. Árıne ol jutynýdyń qıyndaýy saldarynan. Naýqastar ózderin del-sal, álsiz sezingendikten de durys tamaqtana almaıdy. Qaterli isiktiń birqatar janama áserleri, shash túsý, júrek aıný, aýyz qýysynyń qurǵaý men jaralanyp ketýi, sondaı-aq, aýyz qýysyndaǵy jaǵymsyzdyqtyń saldarynan tamaqtanýǵa zaýyqtyń soqpaýy bolyp tabylady. Sonymen qatar, kóptegen aýrý jandarda dám sezý sezimi buzylyp jatady.
Hırýrgııalyq operatsııadan keıin aýrýlar taǵamdyq zatty tamyrǵa engizý arqyly qabyldaıdy. Bul shara parenteraldi tamaqtaný dep atalady. Keıbir aýrý jandardy zond (ıilgish plastıkalyq tútik, adamnyń tamaqtanýǵa qatysatyn múshelerdi qalyptasyp úlgermeı jatqan kezde aýyz arqyly asqazanǵa tikeleı ornatylady) arqyly tamaq tamaq beriledi.
Óńesh obyry bar aýrýlar tamaqty azdap ishýi kerek. Esesine, kúnine az-azdan úsh retten artyq ishkeni abzal. Jutynýdyń qıyndaýy kezinde, naýqastarǵa jumsaq nemese sýly, túrli dámdendirgishteri bar tamaqtardy ishken paıdaly. Ondaı azyq-túlikter: pýdıngter, sorpalar, olar esh qıyndyqsyz jutylady. Keıde qabyldap júren taǵamyn muqııat ólshep turǵan durys. Dárigerlerdiń, dıetologtardyń jáne basqa da medıtsına qyzmetkeriniń durys tamaqtaný jaıyndaǵy keńesi, aýrý adamdarǵa edáýir paıdasyn tıgizýi múmkin.
QOSYMShA JÁNE ALTERNATIVTI MEDITsINA
Keıbir qaterli isikke shaldyqqandar qosymsha jáne alternatıvti medıtsınanyń ádisterin ońtaıly dep sanaıdy:
Qosymsha ádister hımıoterapııa jáne radıoterapııa sııaqty mı isigin emdeýge arnalǵan standartty emdeý túrlerimen qatar qoldanylady. Alternatıvti ádis – standartty emdeý ádisteriniń orynyna qoldanylady.
Akýpýnktýra (ıneterapııasy), emdik massaj, shóp ónimderi, dárýmender nemese arnaıy dıeta, sonymen qatar, vızýalızatsııa, medıtatsııa jáne túrli rýhanı emder qosymsha nemese alretnatıvti medıtsınaǵa jatady.
Keıbir onkologııalyq aýrýlar qossymsha nemese alternatıvti terapııanyń arqasynda ózderin edáýir jaqsy sezinip qalatyndyǵyn aıtyp júr. Jáne bir aıta keterligi, qosymsha jáne alternatıvti medıtsına hımıoterapııa men radıoterapııanyń keıbir mehanızmderiniń áserin ózgertedi. Bul ózgerister aýrýǵa aıtarlyqtaı zııanyn tıgizýi múmkin. Budan basqa, qosymsha jáne alternatıvti medıtsına, tipti jeke qoldanylsa da ózdiginen zııanyn tıgizip qoıýy da ǵajap emes. Keıbir qosymsha jáne alternatıvti medıtsınanyń túrleri qymbat turatyn bolyp keledi.
Aýrýlardyń kútimine qoldaý kórsetý
Qaterli isik sekildi kúrdeli aýrýmen ómir súrý ońaı emes. Keıbir adamdarǵa bul aýrýmen baılanysty emotsıonaldyq jáne praktıkalyq máselelerin sheshý úshin kómek qajet. Ondaı jaǵdaıda aýrýǵa qandaı jaǵynan bolsyn kómek qolyn sozsa da paıdaly bolmaq. Bul uıǵarym ásirese batys jaqta jaqsy damyǵan. Qaterli isikpen aýyratyndar men atalmysh toptar bas qosyp turady, árqaısysy óz jaǵdaıymen bólisip, keıbireýdeli emdelý úshin ózine paıdaly keńes alyp qaıtyp jatady.
Onkologııalyq aýrýy bar adamdar óz otbasy jaıly kóp oılaıdy, óziniń jumys ornynyń saqtalýyn, kúndelikti turmys-tirshiligin jıi ýaıymdap júredi. Ondaı aýrý adamdarǵa barynsha sabyr saqtap júrgen durys, olarǵa emdeletini jaıynda, emhanada alańsyz bolýy kerektigi jaıynda, medıtsınalyq kómekti barynsha durys qoldaný kerektigi jaıynda áńgimelesip turǵan júrgen jón. Onkologııalyq aýrýlardyń kóptegen suraqtaryna ádette medıtsına qyzmetkerleri jaýap beredi.
Óńesh qaterli isigin emdelgennen keıin baqylap turýdyń mańyzdylyǵy
Óńesh qaterli isigin emdelgennen keıin baqylam turýdyń mańyzdylyǵy basym bolmaq. Eger
de obyrdyń sımptomdary qaıta paıda bolyp jatsa, jedel sheshim qabyldap, emdelý jaıynda oılaný kerek. Ondaı baqylaýlar: dárigerdiń ýaqytyly tekserisi, rentgenologııalyq zertteýler jáne zerthanalyq taldamalar. Jalpy naýqas obyrǵa qatysty qandaı da bir ózgerister oryn ala bastasa dárigerge habarlasqany abzal.