Mazmuny
Ókpe embolııasy – ókpedegi arterııalardyń bitelýinde paıda bolatyn aýrý. Aýrýdyń keń taralǵan sebebi - trombylar.
Ókpe - qos aǵza, keýde qýysyn túgeldeı derlik alady. Ókpe – tynys alý júıesiniń basty aǵzasy. Onyń ólshemi men pishini tynys alý fazasyna (tynysty ishke alý, syrtqa shyǵarý) qaraı ózgerýge qabiletti.
Ókpe embolııasy kóbinese, kóktamyrdyń trombymen bitelýinen týyndaıdy. Trombylardyń kóp shoǵyrlanatyn jeri bókse-sannyń nemese jambas qýysynyń tereń kóktamyrlary. Bul tereń kóktamyrdyń trombozy atalady (TKT). Osyndaı trombynyń bóligi ajyrap, qan aǵymy boıymen ókpege túsýi múmkin.
Embolııa – ókpedegi arterııanyń maıdyń bólikterimen, aýamen, isik tinimen nemese trombymen bitelýi.
Embolııanyń basqa da sebepteri – aýanyń kópirshikteri, maı tamshylary, qaǵanaq sýynyń bóligi nemese parazıtter jáne isik jasýshalary.
Otbasynyń múshelerinde tromby túzilýimen nemese qan uıýynyń buzylystarymen sıpattalatyn aýrýlar bolsa, adam osy aýrýǵa beıim keledi.
Ókpe embolııasy kelesi jaǵdaılarda paıda bolýy múmkin:
- Bosanýdan keıin
- Júrek talmasynan, júrekke operatsııadan, ınsýltten keıin
- Aýyr jaraqattan, kúıikten nemese jambas synyǵynan keıin
- Súıekke, býynǵa nemese mıǵa operatsııadan keıin
- Uzaq ushý, avtokólikte uzaq sapar shegýde
- Qaterli isik bolýynda
- Uryqtanýǵa qarsy tabletkalardy nemese estrogenderdi qoldanýda
- Uzaq tósek tartý nemese bir jaǵdaıda uzaq ýaqyt bolý
Negizgi sımptomdary – keýdedegi aýyrsyný, kelesi sıpattaǵy:
- Aýyrsyný tóssúıektiń astynda nemese keýde qýysynyń bir jaǵynda bolady
- Kúshti nemese keskendeı aýyrsyný
- Kúıdiretin, syzdaıtyn, nemese batyp aýyrsyný, keýdede aýyrlyq sezimi
- Ádette, tereń tynys alǵanda aýyrsyný kúsheıedi
- Aýyrsynýǵa jaýap retinde eńkeıesiz nemese keýdeni qolyńyzben aıqaryp, ustaısyz
Basqa sımptomdary:
- Teriniń kógergen reńki (tsıanoz)
- Bas aınalýy, jaryqqa sezimtaldyq nemese esten taný
- Jıilegen nemese qıyndaǵan tynys alý
- Júrek jıyrylýynyń jıileýi
- Alańdaý sezimi
- Aıaqtaǵy aýyrsyný, qyzarý nemese isiný
- tómen arterıaldyq qysym
- kenetten jótelý, qanmen qaqyryq shyǵarý
- kenetten entigý
- tersheńdik, teriniń jabysqaqtyǵy.
Dáriger naýqasty qarap, aýrýdyń sımptomdary jáne tarıhy týraly suraıdy.
Ókpeniń qyzmettik jaǵdaıyn baǵalaý úshin kelesi tekserýler júrgiziledi:
- arterıaldyq qannyń gazdary
- Pýlsoksımetrııa
Kelesi kórnekilik ádister trombynyń ornalasýyn anyqtaýǵa kómektesedi:
- Ókpe qýysynyń sholý rentgenografııasy
- Keýde qýysynyń KT - angıografııasy
- Ókpeniń ventılıatsııalyq-perfýzııalyq skanerlenýi
- ókpeniń angıografııasy.
Taǵa basqa tekserýler:
- Keýde qýysynyń kompıýterlik tomografııasy
- Elektrokardıografııa (EKG)
- D – dımer deńgeıin anyqtaý
- Aıaqtyń tamyrlarynyń ýltradybystyq dopplerografııasy
- Ehokardıografııa (EhoKG)
Ókpe embolııasy shuǵyl emdeýdi bastaýdy talap etedi. Aýrýhana jaǵdaıynda emdeý qajet bolady:
- Qandy suıyltý úshin dárilik preparatta taǵaıyndalady (ári qaraı trombynyń túzilýiniń aldyn alý úshin).
- Ókpeniń arterııasynyń tromboembolııasynyń aýyr, ómirge qaýipti túrde ótýinde emdeýge trombyny eritý jatady. Bul - trombolıtııalyq emdeý. Naýqasqa trombyny eritý úshin dáriler taǵaıyndalady.
Eger aýrýhanada qalý qajet bolmasa, dáriger úıde qabyldaý úshin qandy suıyltatayn dárilerdi usynady:
- Ishýge tabletkalar nemese ınektsııalar taǵaıyndalady.
- Keıbir preparattardy qabyldaýda qajetti mólsherlemesin tańdaý úshin qan taldaýyn jasaý qajet bolady.
- Atalǵan preparattardyń qabyldaý uzaqtyǵy trombynyń túzilý sebebine jáne ólshemine baılanysty.
- Emdeýshi dáriger bul preparattardy qabyldaý kezindegi qan ketý qaýpi týraly aıtady.
Eger naýqas qandy suıyltatyn preparattardy qabyldaı almasa, dáriger tómengi qýys kóktamyrda kava-súzgini ornatý boıynsha operatsııany usynýy múmkin. Bul qural ishtegi basty kóktamyrda ornalastyrylady. Ol úlken trombylardyń ókpeniń qantamyrlaryna túsýiniń aldyn alady. Keıde ýaqytsha súzgi qoıý usynylady, ol keıinnen alynyp tastalynady.
Ókpeniń arterııasynyń tromboembolııasynan keıin qalpyna kelý úrdisiniń ótýi týraly boljaý qıyn, ol kelesilerge táýeldi:
- Aýrýdy týyndatqan sebepter (mysaly, qaterli isik, úlken operatsııa nemese jaraqat)
- Trombynyń ólshemi
- Trombynyń ýaqytyly erýine
Keıbir adamdarda júrektiń jáne ókpeniń sozylmaly aýrýlary damýy múmkin.
Ókpe embolııasynyń aýyr ótýinde ólim-jitimge aparýy múmkin.
Ókpeniń arterııasynyń tromboembolııasynyń sımptomdary paıda bolsa, 103 telefony arqyly shuǵyl medıtsınalyq járdemdi shaqyrý qajet.
TKT paıda bolýynyń joǵary qaýpinde, sondaı-aq, úlken operatsııa kezinde tromby túzilýiniń aldyn alý úshin qandy suıyltatyn preparattar taǵaıyndalýy múmkin.
TKT kezinde kompressııalyq shulyqty kıip júrý usynylady. Nusqaýlyǵyna saı kıip júrý qajet. Olar aıaqtaǵy qan aǵymyn jaqsartýǵa yqpal etedi jáne tromby túzilý qaýpin azaıtady.
Uzaq ushý, avtokóliktegi saparlar jáne uzaq ýaqyt boıy otyrýǵa nemese jatýǵa týra keletin basqa jaǵdaılarda aıaqty jıi almastyryp otyrý TKT aldyn alýǵa kómektesedi. Tromby túzilý qaýpi joǵary bolatyn adamdarǵa uzaq ushý (4 saǵattan artyq) kezinde tromby túzilýiniń aldyn alý úshin geparın (qandy suıyltatyn preparat) ınektsııasy qajet bolýy múmkin.
Temeki shekpeńiz. Shegetin bolsańyz, qoıyńyz. Estrogen qabyldaıtyn áıelder temeki shegýdi qoıýy qajet.
Kóktamyr tromboembolııasy; ókpedegi tromb; Embolııa; isik embolııasy; ókpe embolııasy.