Ұрықтану және жүктіліктің алғашқы күні
Ұрықтану кезінде эмбрион жатырдың ішкі қабырғасына жабысады және ол жерде көлемі ақырындап үлкейіп, даму процессін бастайды. Акушерлік-гинекологияда ұрықтың нақты уақытын анықтау қиын, сондықтан эмбиронның жасын білу үшін соңғы етеккір келген күннен бастап, ұрық болып қалыптасқан алғашқы күнді есептеу арқылы тұжырымдама жасалынады. Жүктілік уақытын «гестанционды кезең» деп аталатын жолмен есептейді. Етеккірлік циклдің алғашқы 10 күні «аналық жасушаның жетілуі» (ovulytsiy ) деп аталады. Бұл уақытта аналық жасуша аналық безден фаллопиев түтігі бойымен жіберіледі, ол жерде аталық жасушамен (еркектің шәуетінің құрамында болатын ұрықтанатын жасуша) тоғысады, содан ұрық пайда болады, оны ұрықтану деп атайды. Ұрықтану кезінде аталық жасуша аналық жасушамен шағылысып ұрықтық тұқым түзеді, оны ұрықтанған жасуша (zigota) деп атайды. Бұл кезде ата-аналық (жұмыртқа) және әкесінің (ұрықтың) генетикалық материалдың (хромосомалардың) бірігеді: ұрықтың генетикалық материалы, ол ана мен әкесінің бірдей хромосомалары болып табылады. Сонымен қатар, зигота ары қарай екі клеткаға бөлінеді, содан кейін төрт, сегіз, он алты және т.б. жасушаларға бөліп отырады.
Жүктіліктің екінші және үшінші апталары
Аналық жасуша ұрықтану үшін фаллопиялық түтіктер бойымен сперматозоидпен кездесу үшін қажетті мөлшерде жылжиды, және аталық жассушамен шағылысып ұрықтанады. Жыныстық қатынас кезінде шығарылған сперматозоидтар шамамен 20 миллионға жуық болады. Аналық жасуша ұрықтану үшін 10 мың сперматозойдпен қоршалуы керек. Дегенмен, олардың біреуі аналық жасушасымен табысып, екеуі қосылып ұрықтанады. Ұрықтану кезінде, аналық жасушаның сыртқы қабығы (мембранасы) басқа сперматозоидтарды өткізбейтін қабілетке енеді.
Жұмыртқа жасушасына енген ұрық жасушасы, негізінен, генетикалық материалды біріктіруге бағытталған елеулі өзгерістерді тудырады, нәтижесінде ана мен әкенің хромосомалары ретінде ұсынылған 46 хромосоманың толық жиынтығын қалыптастырады. Осындай жолмен алынатын генетикалық материал болашақ жеке тұлғаның көзінің түсін, терісін, шашын, психологиялық сипаттамасын және т.б. сияқты негізгі жеке қасиеттерін қамтамасыз етеді. Аталық және аналық жасушалардың бірігу процесі - ұрықтанған жасуша (зиготаның) қалыптасуымен аяқталады, өз кезегінде зигота – ары қарай көп жасушалы ағза түзуге бейімді жасуша болып табылады.
Осының бәрі жатырда болып жатады.
Жүктіліктің төртінші аптасы
Зигота ұрықтанғаннан кейін 30 сағат ішінде екі жасушаға бөлінеді, содан кейін 40 сағат ішінде төрт жасушаға және 3 күн ішінде 12-ден 16 сағатқа дейін бөліну процесстері жүріп жатады. Зигота бөлінген сайын, фаллопиевтік түтік жатырға қарай жылжыйды. Бұл фаллопиевтік түтікшенің бұлшықеттерінің демеуімен орындалады. Ұрықтанғаннан кейін шамамен 72 сағаттан өткенде, бластоцист деп аталатын болашақ ұрық жатырға түседі. Мұнда ұрықтың болашақ мүшелері қалыптасады. Бұдан кейін арнайы гормондар жатырдың үстіңгі жағынан өзгерістер тудырады, оны жұмсақ әрі өткізгіш етеді. Бұл бластоцистің жатыр қабырғасына кіруіне және қоректік материалды болашақ ұрыққа жеткізетін қан тамырларына қосылуына мүмкіндік береді. Осы процесті жеңілдету үшін, жатырдың құрамында хорион деп аталатын арнайы түзілім пайда болады, оның міндеті, болашақ ұрықты алдағы 9 ай бойы туылғанға дейін маңызды қоректік заттармен қамтамасыз ету болып табылады.
Жүктіліктің бесінші аптасы
Жатырдың қабырғасына тығыз байланғаннан кейін, бластоцист көлемін ұлғайтып, біртіндеп эмбрионға айналады. Алдағы бірнеше күнде бластоцист күн сайын көлемін екі еселенеді және бірте-бірте эмбрионға және баланың жолдасына бөлінеді - бұл нәресте туғанға дейін оның қасында болатын уақытша мүше «баланың жолдасы» деп аталады.
Эмбрион дамуы кезінде үш қабатқа бөлінеді, олардың әрқайсысынан әр түрлі мүшелер пайда болады. Ішкі қабат өкпе, қуық, асқазан және т.б. сияқты мүшелердіңң дамуын қамтамасыз етеді. Ортаңғы қабат жүрекке, жыныс мүшелеріне, сүйектерге, бұлшықетке айналады. Соңында, сыртқы қабаттан тері, жүйке жүйесі пайда болады. Эмбрион аяқталғаннан кейін біраз дөңгелектенген өлшемдерді біршама кеңейтеді, кейіннен ұрықтың басына айналады. Бұл жағдайда мидың оң және сол жақ жарты бөліктерге бөлінетін шағын жартышары көрінеді.
Жүктіліктің алтыншы аптасы
Осы сатыдағы эмбрион бұршақ көлеміндей болады және шамамен бір миллион клеткалардан тұрады, олар бөлініп, күрделі мүшелер мен тіндерге айналады. Плацентаның (бала жолдасы) жетілуіне қарай, эмбрион хорион арқылы келіп жатқан қоректік заттарға тәуелді болып тұрады. Хорионның ішінде кішкентай аралдар пайда болады, олардан кейін қан клеткалары және қан тамырлары пайда болады. Сонымен бірге, бастапқыда тек екі камерасы бар жүрек қалыптасады. Ұрықтанғаннан кейін 21 күн өткен соң мұндай жүрек соға бастайды. Осылайша, бірінші мүше жұмысын істей бастайды. Сонымен бірге жүйке жүйесі, көз, құлақ және басқа да көптеген мүшелер құрылады.
Жүктіліктің жетінші аптасы
Бұл кезеңде эмбрион бақашабаққа ұқсап қалады, бірнеше рет бұралған құйрықты үтір тәріздес кейіпке енеді, өзі түзілген жүйкелік түтікті жалғауларға ұқсап қалады.
Ми мен жүректің дамуы басқа органдардың дамуынан әлдеқайда жоғары. Бұл кезеңде бұл органдар эмбрион ағзасының жартысын алады. Ұрықтанғаннан кейінгі 28-ші күні эмбрионның жүрегі дамыған сызбаларды игере бастайды және ересектер сияқты төрт камераны қамтиды. Болашақ жоғарғы және төменгі аяғындағы рудимент пайда болады.
Жүктіліктің сегізінші аптасы
Жүрек пен қан тамырларының дамуы ұрықтың дамуына біршама жетеді, өйткені олар барлық басқа мүшелердің дамуын ынталандырады. 6-ші аптада жүректің соғысын анықтай аласыз. Осы уақытқа дейін адам эмбрионы тышқандардың, құстардың немесе иттердің эмбриондарынан онша ерекшеленбейді. Алайда кейіннен елеулі айырмашылықтар пайда бола бастайды. Кішкентай өлшемдері (шамамен 10-14 мм) және әдеттегі қыстырғыштан салмағы сәл асып тұрады, эмбрион адамдық ерекшеліктерге ие бола бастайды. Жындар мен қабақтар пайда болады. Құлақ ішке және сыртқа қарай дамиды. Көздер болашақта көруді қамтамасыз ететін оптикалық жүйке мен тордың қалыптасуымен түс сатып ала бастайды.
Бұл кезеңде эмбрион бірте-бірте түзіледі; сонымен қатар магниттік, мойын және сүйек тіндері пайда болады. Қалдық жағы төмендей бастайды, саусақтар мен аяқтар, қолдар мен аяқтар пайда болады.
Жүктіліктің тоғызыншы аптасы
17 - 22 см өлшемді (жүзімнің көлеміндей) эмбрион адам кейпіне ауыса бастайды. Аяқ пен қолдың саусақтарын ажыратуға болады, тізелер мен шынтақтардың арасында да айырмашылық білінеді. Аяқтардың мөлшері артып келе жатқанда, құйрық біртіндеп жоғалады. Эмбрион кішкентай болғанына қарамастан, аяқ-қолдарын қозғалта бастайды.
Ішкі жағында маңызды өзгерістер болып жатады: эмбрионда барлық ішкі мүшелер пайда бола бастайды (толық дамымаса да), сондай-ақ бұлшықеттер де табылуы мүмкін. Бұл барлық дене арқылы өтетін көрінетін жүйке талшықтары көзге көріне бастайды. Сонымен қатар, жыныстық белгілер дамиды, қан тамырлар арқылы айнала бастайды, қоректік заттар мен оттегімен қамтамасыз етіледі, қажетсіз заттар - метаболизм өнімдері шығарылады. Өкпелер туылғанға дейін жұмыс істемейді, бірақ эмбрионға және ұрыққа қоректік заттар мен оттегінің берілуі кіндік сақинасымен қамтамасыз етіледі, ол әрине анаға толығымен байланысты.
Жүктіліктің оныншы аптасы
Бұл эмбрион үшін өте маңызды апта, өйткені осы аптаның соңында эмбрион ұрыққа айналады. Дегенмен көлемі мен салмағы өте аз (28 - 20 мм және 9 грамм) болса да, бұл кезең эмбрионның қарқынды өсуі мен дамуымен сипатталады. Оның сыртқы кейпінің, теңіз жануарларына ұқсастығы жоғала бастайды: құйрық бөлігі жоғалып кетеді, ал саусақтар мен аяқтар өздерінің қалыпты формаларында дами бастайды. Көздер бастың жиек жағынан ортасына қарай жылжиды. Бұл ретте, олар нәзік кебуді қорғайтын теріге (болашақ қабақшалар) ішінара жабылады. Жоғарғы ерні қалыптаса бастайды, ал сыртқы құлақ қалыпты формамен дами береді.
Сонымен қатар ішкі органдар да дамиды. Жүрек пен қан тамырлары әдеттегі нысандарын, диафрагмалық формаларын түзеді, өкпе бөліктерге бөлінеді, кеуде қуысынан ішкі қуысына дейін созылатын ішек пайда болады.
Жүктіліктің он бірінші аптасы
11-ші аптада ұрық мөлшері 3,4-тен 5 см-ге дейін өседі. Онда жүрек-тамыр, асқорыту және тыныс алу сияқты барлық негізгі органдар мен жүйелер бар. Органдар құр дами бермейді; олардың іс-әрекетін үйлестіру маңызды, өйткені туғаннан кейін нәресте дем алуды, қан тамырлары арқылы өздігінен тамақтануды және қанға айналдыруды жүзеге асырады. Алдағы 7 айда өте үлкен өзгерістер орын алады: салмақ 1000 есеге дейін артады, ал 3 аптада (9-дан 12 жасқа дейін) ұрықтың көлемі екі есе артады.
Ең таңғаларлық өзгерістер сыртқы келбетке байланысты: ұрық адамға ұқсай бастайды. Бастың өлшемдері дененің басқа бөліктерімен салыстырғанда үлкендеу болады; сонымен бірге мойын пайда болады. Тері қалыңдайды және мөлдір болады; кішкене шаштың фолликулдары пайда болады, сондай-ақ қол мен аяқтың тырнақтары пайда болады.
Жүктіліктің он екінші аптасы
12-ші аптада белгілі бір функцияларды орындай алатын бірқатар органдар дамиды. Метаболизмді реттейтін Қалқанша безі жұмыс істей бастайды. Сондай-ақ, екі асқазан безі жұмыс істей бастайды – ас қорыту ферменттерін жасайтын ұйқы безі, және асқазан ішек жолын реттейтін без бауыр. Ұрықтың ұзындығы шамамен 6 см (лимонның мөлшері), ал салмағы шамамен 14 грамм. болады. Сонымен қатар, бауыр ұрық салмағының шамамен 10 пайызын алады. Бауырмен бірге көкбауыр қан жасушаларын өндіреді.
Жүйке талшықтары бұлшықет тінімен өзара әрекеттесу қабілетіне ие болғандықтан, бұлшықеттер мидан шыққан жүйке сигналдарына жауап бере бастайды және ұрық қозғала бастайды - тебеді, тізесін бүгеді, жұдырықтарын жұмып, ашады. Сондай-ақ, ұрық бет әлпетін өзгерте алады - қыртыстыру, керекді, еріндерін жымқырады. Алайда, мұның бәрі қандай да бір мақсаттарды көздемейді және ынталандыру мен жауап арасындағы байланыс жоқ.
Осы сатыда дәрігер ультрадыбыстық сигналдың көмегімен жүктіліктің дамуын бағалай алады және жүрек соғысын тексереді жылдамдық минутына шамамен минутына 160 бит ұрықтың жүрек соғысын тыңдауға мүмкіндік береді.
Жүктіліктің он үшінші аптасы
Осы аптада болашақ баланың ас қорыту жүйесі - бауыр, асқазан, ұйқы безі және ішек сияқты мүшелер белсенді дамиды; Ұрық амниотикалық сұйықтықта жүзіп жүреді; осы кезде кіндік арқылы оған оттегі жіберіледі және зат алмасу қорегі енгізіледі.
Бұл кезеңде ұрықтың ерні мен мұрны толығымен қалыптасады. Сонымен қатар, жақтары тығызырақ болады, ал болашақта тістер пайда болады. Сондай-ақ, кеудеде орналасқан дыбыс байламдары пайда болды. Дегенмен, олар бала дүниеге келгенше және ауаның өкпесіне кіргенше іске қосылмайды және ол дыбыс шығара алады. Сыртқы жыныс мүшелері жеткілікті түрде ажыратылады, ол баланың ұл немесе қыз екенін анықтауға мүмкіндік береді.
Жүктіліктің он төртінші аптасы
Бұл кезең жүктіліктің бірінші үшайлығының аяқталуын білдіреді. Ұрық мөлшері шамамен 9 см, ал салмағы - 43 грамм.
14-ші аптада ұрықтың қарқынды дамуы байқалады. Бірінші шаш пайда болады. Баланың жолдасы дамыған пішіндерді қабылдайды және қажет емес метаболизм өнімдерін алып тастағанда, маңызды нәрлі нәрлі ұрықтарды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, плацента ұрықтың өсуі үшін эстроген және прогестерон сияқты маңызды гормондар шығарады. Баланың жолдасы да ұрықты ананың иммундық жүйесінен қорғайды, себебі ол ұрықты бөтен зат екен деп танып, оны жойып жіберуі мүмкін.
Жүктіліктің он бесінші аптасы
Бұл апта жүктіліктің екінші үшайлығының басын белгілейді. Бұл әртүрлі бет әлпетіне байланысты ұрықтың жеке қасиеттерінің кейбір қасиеттерін көрсете бастайтындығымен сипатталады. Ғылыми зерттеулер көрсеткендей, 15-ші аптада ұрық күлімдеп, саусағын да сора алады. Ұрық миы өзіне тән құрылымға ие болады және көлемі айтарлықтай артады.
Ұрық көп адамға ұқсай ьастайды: көздер бетінің ортасына, ал бастың қыры бөліктеріне қарай жалғасады. Мойын біркелкі әрі күшті болады, сондықтан ұрық басын бұрады. Жалпы алғанда, ұрық көбінесе амниотикалық сұйықтықта қозғалады, бірақ анасы мұндай қозғалыстарды сирек сезінеді.
Жүктіліктің он алтыншы аптасы
Осы кезеңде ұрықтың ұзындығы 12 см, салмағы шамамен 11 грамм, ал сүйектер тез дами бастайды, бірақ олардың көбісі қосылмайды. Сүйектер ұзарып, қатая түседі, сондықтан сәби туылған сәтте оның денесі қалыпты болады. Алайда, бүкіл сүйек жүйесі мен байламдар механизмі және шеміршек тетіктері дамуы үшін бірнеше апта керек, себебі бала гімен осылардың көмеүйлесімді түрде жылжып, мүшелерін қолданып, қалауынша жүре алады.
16-шы аптада ұрықтың қозғалысы (мысалы, тебу, жиырылу) барынша үйлесімді түрде жүзеге асады. Дегенмен, ананың осы қозғалыстардың барлығын толық сезінуі үшін әлі де уақыт керек. Ұрық көзері жабық тұрса да, ішіндезі ақарашықтарын қозғалта бастайды. Бұл аптадағы елеулі өзгеріс, ұрық бір затты ұстай алатындай қабілетке ие болады, бұл енді нағыз адамға тән қасиет.
Жүктіліктің он жетінші аптасы
Майлы тін тері астына жинала бастайды. Бұл даму процессі баланың туылғаннан кейін жылумен және қажетті энергиямен қамтамассыз етілуі үшін қажет. Сондай-ақ бара жеткілікті көлемде өседі, анасы іштегі нәрестенің тепкенін, тізесімен қозғалғанын сезе бастайды. Бұл кезеңде ұрық дәмді ажырата батайды, мысалы, тұзды, ащы және тәтті дәмдері ажырата алады. Тамағы туралы айтатын болсақ, ұрық осы уақытытарында – мекони деп аталатын, ас қортылған кезде ішекке жиналатын қою-жасыл массаны бөле бастайды.
Жүктіліктің он сегізінші аптасы
Бұл уақыттағы ұрықтың ұзындығы 14 см және салмағы шамамен 200 грамм. болады. Бұл кезде дененің басқа бөліктерімен салыстырғанда бастың өсуін баяулайды. Осы сәттен бастап, кеудесі, аяқтары және аз мөлшерде қолдары өсе бастайды. Кіндік те ұзарып, жуара түседі, себебі ол ұрықтың жылдам жетілуі үшін қажетті қоректік заттарды жеткілікті мөлшерін қамтамасыз ету керек. Тиісінше, жатырдың ішіндегі кеңістік барған сайын шектеле түседі. Демек, ұрық бұрынғыдай еркін қозғала алмайды және қалыпты ішкі мүшелердің орналасуына ие бола бастайды.
Аудиожүйе функциялары дамып келе жатқанда, ұрық қоршаған ортаны жақсы біледі және сезінеді. Мидан құлақтың ішіне дейін өтетін нервтер ұрыққа анасының жүрек соғуын естуіне мүмкіндік береді, тіпті сырттан да қатты дыбыс шықса оныда еститін мүмкіндігі болады. Көз торлары жарыққа сезімтал бола бастайды. Әр адамда бірегей болып табылатын саусақ іздері қалыптасады. Тіпті толықтай ұқсас болып келетін егіздердің де саусақ іздері әр түрлі болады екен.
Жүктіліктің он тоғызыншы аптасы
19-шы аптада ұрықтың ұзындығы 15 см, салмағы 255 грамм болады. Мойын және арқа бұлшықеттері басты ұстап тұру үшін жеткілікті түрде дамиды. Сонымен бірге омыртқа, кеуде және иық сүйектері күшейеді. Ұрықтың терісі жұқа және қыртысты болып келеді. Оның түсі қызыл болады, себебі оның астынан қан тамырлары көрініп тұрады.
Ұрық әйел жынысты болса, оның репродуктивті мүшелерін дамиды - фаллопиялық түтікшелер, жатыр және қынап пайда бола бастайды.
Жүктіліктің жиырмасыншы аптасы
Жиырмасыншы аптада жүктіліктің бірінші жартысы аяқталады. Ұрықтың көлемі 16 см-ден асады, салмағы шамамен 32 грамм болады. Бұл кезеңде ұрықтың қозғалысын анасына жиі сезіледі. Сонымен қатар, ұрықтың қозғалысын ультрадыбыстық тексеру кезінде байқауға болады. Ұрық тері балауыз түріндегі массамен жабылып тұрды, ол нәзік әрі жұқа болады, теріні амниотикалық сұйықтықтан қорғайды. Сонымен қатар, мұндай жабынды босану кезінде жатыр арналарынан нәсертенің өтуіне ыңғайлы болады. Бұл сатыда баланың жолдасы жеткілікті дәрежеде қалыңдайдыі. Ұрық дамыған сайын, жүкті әйел өкпедегі, асқазандағы, бүйректегі және қауықтағы қысымды көбірек сезіне бастайды. Сонымен қатар, ананың қарны да кәдімгідей үлкейіп қалады, және әйел, аралықта жиі ентігіп қалады.
Жүктіліктің жиырма бірінші аптасы
Жүктіліктің 21-ші аптасына ұрықтың ұзындығы 17 сантиметрге жетеді, салмағы шамамен 380 грамм болады. Ол барынша қимылдағыш келеді; бұл қозғалыстар, тыныс алу және жүрек соғу циклі болып табылады, яғни ұрықта белгілі бір режим қалыптасады, кейбір уақытта ұйықтайды, ал кейбір уақытта сергектеніп кетеді. Өкінішке қарай, бұл циклдар әрдайым ананың циклдерімен сәйкес келмейді: ұрық кейде түнгі уақыттарда анасы ұйықтап жатқаны кезде белсенді түрде қозғалысты бастайды.
Осы уақытта кейбір маңызды оқиғалар да орын алады, атап айтқанда, ұрықтың жұтыну қабілеті оянады, ол арқылы ұрық глюкозаны және амниотикалық сұйықтықты суды пайдаланады. Алайда негізгі қоректік заттар баланың жолдасы арқылы келіп тұрады. Бауыр мен көкбауыр қан жасушаларының негізгі жеткізушісі болып қалса да, ұрық сүйегі біртіндеп қан түзілу функциясын қабылдайды.
Жүктіліктің жиырма екінші аптасы
Осы уақытта ұрықтың аяқ-қолдары дене үшін барынша пропорционалды болып келеді - ұрық кішкентай бала кейпіне ұқсай бастайды. Жүктіліктің 22-ші аптасына ұрықтың ұзындығы 19 см, ал салмағы - 460 грамм болады. Жүктіліктің ортасында баланың салмағы нәрестенің салмағынан 7 - 8 есе аз болады, яғни бала туылғанға дейін әлі айтарлықтай өсіп, дамуы керек.
Ұрық ер бала болса, құрсақ қуысының астыңғы жағынан ұмасынан жұмыртқа пайда бола бастайды. Ал, ұрық қыз бала болса, жатыр мен аналық бездеріндн жетілмеген жұмыртқалар толықтырылады, қынап қалыптаса бастайды. Ұрық терісінің үстіңгі беті жұқа пушкамен жабылған, ол қорғаныш сілті майын ұстауға мүмкіндік береді.
Осы уақытта ұрық ырғақ пен әуенге назар аудара бастайды, және осы кезде ұрықпен сөйлесуге де болады. Бала туғаннан кейін, іштегі кезеңде естіген әндер мен әуендерін игере бастайды.
Жүктіліктің жиырма үшінші аптасы
23-ші аптада ұрық салмағын ауырлатады (70 грамнан астам) болады. Алдағы 5 апта - қарқынды өсу кезеңі. Осы уақытта ми шұңқырлары түзілуі мүмкін. Сондай-ақ мидың басқа да құрылымдары: эмоцияны, аштық сезімдерін, жыныстық әуесік сияқты жайттарды игеретін бөлімдер дами бастайды, инстинк мен импульстарды қамтитын ми бөліктері іске қосылады. Осы уақытта шамамен баланың сет еткіштігі, ұйықтап жатып шалт қимылауы, яғни үлкендер секілді түс көріп, соған байланысты қимылдар жасауы секілдр жайттар пайда бола бастайды.
Жүктіліктің жиырма төртінші аптасы
Бұл кезеңде ұрықтың ұзындығы 20 см, салмағы - 630 грамм болады; жүрек-тамырлық жүйесі белсенді бамиды, әсіресе өкпенің қантамырлары тез жетіледі. Тері әлі де түссіз кейпінен өзгермейді және оның астыңғы жағынан қан тамырлар көрініп тұрады. Көздер де дамып, қол рефлекстері пайда болады.
24 апта кезінде, өкпенің ішкі жағдайда өздігінен тыныс алуына белсенді дайындық жүріп жатады. Өкпе көбінесе сурфактант деп аталатын зат бөлуді бастайды, бұл зат тыныс алуды қамтамасссыз ететін, өкпенің микроскопиялық қуысында – альвеол қабырғаларының бөлінуіне ықпал етеді. Айтпақшы, осы кезеңде, мерзімінен бұрын туылған сәбилер үшін, заманауи әдістердің арқасында өмір сүруіне қандайда бір мүмкіндік бар, мысалы раенимацияда сурфактантты қолдану арқылы жаңа туылған нәрестенің өмірін аман алып қалып жатқан жайттар бар қазіргі таңда.
Жүктіліктің жиырма бесінші аптасы
Бұл кезеңде ұрықтың негізгі бөліктері жеткілікті түрде қалыптасады. Атап айтқанда, қолдары кішкентай болса да, адамдікі кейпіне келіп қалады. Дегенмен, қолдың қозғалысы нервтердің миымен байланыстылығы әлі де дамымағанына байланысты жеткілікті түрде үйлеспеген.
Жүктіліктің 25-ші аптасында ми белсенді дамиды, атап айтқанда оның ішінде саналы функциялар, эмоциялар, жоспарлау, себеп-салдарлық проблемаларды шешуге бағытталған қабілетер дами бастайды. Мидың дамуы барысында бірқатар қыртыстарда көбиеді, ол қыртыстар жүйке жасушалары мен жүйке талшықтары арасындағы өзара әрекеттесуді қамтамасыз етеді, соған байланысты ми қыртысының жалпы аймағы кеңейеді. Нәтижесінде, болашақ бала сыртқы сигналдарға, атап айтқанда, әртүрлі дыбыстарға лайықты жауап береді. Ұрық жоғары шуылдың салдарынан тебе бастайды. Сондай-ақ ультрадыбыстық зерттеуде ұрықтың кішкентай саусақтарын құлағына қалай тығындайтынын байқауға болады.
Жүктіліктің жиырма алтыншы аптасы
Осы сатыдағы ұрықтың көлемі ұзындығы 23 см, салмағы - 820 грамм. Болашақ нәресте сыртқы дыбыстарды естиді, сондай-ақ дәм сезініп, түрлі иістерді таниды. Ғылыми зерттеулер көрсетуі бойынша, егер амниоттық сұйықтыққа аздаған қант қосылса, бұл сұйықтықты ұрық көбірек жұтып алуға тырысады. Ал, ащы кейбір ащы дәмі бар зттар амниоттыұ сұйықтыққа араласа, ұрық ол кезле сұйықтықты керіссінше аз мөлшерде қабылдайды. Сол үшін анасының, сарымсақ сияқты амниоттық сұйықтықтан жағымсыз иіс шығаратын заттарды қолданбай-ақ қою керек 26-шы аптада бұрын тығыз жабылған ұрықтың қабақшалары енді ашыла алады және болашақ нәресте қоршаған кеңістікті тексере алады.
Әлі толық өспегеніне қарамастан, баланың өкпесі толыққанды жетіліп үлгереді. Альвеолдар анықталады , ол өкпені құрайтын микроскопиялық қылшық, оның қызметі, бала туылғаннан кейін оттегі үшін, көміртегі диоксидін алмастыру болып табылады.
Болашақ баланың терісі түгелдей дерлік қыртыстанып кетеді, кейін оның ішіне май тола бастайды. Миы осы кезеңде белсенді дами береді және ұрықтың кейін тұтынатын барлық энергиясының шамамен 50% -на жуығын осы уақытта пайдаланады.
Жүктіліктің жиырма жетінші аптасы
27-ші аптада жүктіліктің екінші семестрі аяқталады, сондай-ақ өсуі мен дамуы қарқынды бола түседі. Осы сатыда ұрықтың көлемі 12 апталығына қарағанда 3 есе үлкен болады. Ұрықтың сүйектері жеткілікті түрде қатаяды, бірақ, бір-бірімен толық байланысып үлгермейді, себебі бұл уақытта сіңірлер мен байламдар жеткілікті түрде дамымайды. Дегенмен, ұрықтың сүйек-бұлшықеттерінің жатыр ішіне белсенді қозғалуына мүмкіндік бар.
Бұлшықеттердің игерілуі ұрықтың саусақты сора алуына жетеді, сондықтан бұған аса қатты алаңдаудың қажеті шамалы. өйткені бұл рефлексия туылғанда және емшек емізе бастағанда болашақ нәресте үшін маңызды болып табылады, бұдан жақ және бет бұлшықеттері дамиды, жаттығады. Бұл кезеңде бактериялар мен вирустардан қорғауға арналған жеңіл және иммундық жүйенің дамуы жалғаса береді.
Жүктіліктің жиырма сегізінші аптасы
Жүктіліктің үшінші үшайлығы басталады және сіз кейбір жеңілдету жолдарымен тыныс ала аласыз. Өйткені, жүктіліктің 28-ші аптасында дүниеге келген сәбилер кейінгі физикалық және неврологиялық асқынуларсыз өмір сүрудің 90% дерлік мүмкіндігіне ие. Бұл кезеңде ұрықтың ұзындығы 25 см, ал салмағы - шамамен 1000 грамм болады.
Ұрықтың көздері жеткілікті дамиды; оларда нерв клеткаларының жиналатын торлары болады, оларды - көру таяқшалары және құтыша деп атайды. Көру таяқшалары, әлсіз жарықта көруді, колбочкалар түсті ажыратуды қамтамассыз етеді. Осылайша, болашақ нәресте осы кезінің өзінде, ананың құрсағында, жатрық түспейтін болса да, сәби түсті айырып, түрлі жарықтың әсерін сезінеді.
Ең қызығы, ұрықтың көздері қоңыр немесе көк болады. Алайда, көздің түсі (әсіресе көк) туылғаннан кейінгі өзгерістерге бейім келеді, өйткені көздің пигментациясы сыртқы жарық әсерінен пайда болады.
Жүктіліктің жиырма тоғызыншы аптасы
Осы кезеңде тері астындағы майлы тіндердің белсенді жинақталуынан бастап, ұрықтың әжімдері тегістеледі. Майлы тіндер өсіп келе жатқан аллодалар үшін маңызды энергия көзі болып табылады, сондай-ақ туылғаннан кейін қажетті дене температурасын сақтауға көмектеседі. Туғанға дейін дене температурасын сақтау функциясы баланың жоласы арқылы жүзеге асырылады, соның көмегімен ұрықтың температурасы туғанға дейін, жеткілікті мөлшерде жоғары болады.
Ұрықтың сүйектері толығымен дамиды, бірақ олар біршама икемді бола батайды және қатаяды. Болашақ бала белсенді дем алуға қабілетті, бірақ ол, туылғанша тыныстамайды өкпемен. 29-шы аптада бала көз жасын бөліп, жылай алады. Сондай-ақ, кішкентай акробат болып, анасының құрсағында әбден аударылып-төңкеріледі.
Жүктіліктің отызыншы аптасы
Осы кезеңде ұрықтың ұзындығы 27 см, ал салмағы - 1300 грамм, ал көру және есту функцияларын белсенді дамиды. Атап айтқанда, бала жарықты ажырата алғандықтан көздерін жыпылықтата алады, және құлағы қатты-бәсең дыбысты жақсы ажыратып, естиді. Бұл болашақ балаға әртүрлі дауыстарды жақсы қабылдауға және болашақ ананың әнінен рахат алуына мүмкіндік береді. Ұрықтағы қан клеткалары негізінен сүйекпен байланысады.
Дегенмен, ұрық әлі де оттегімен қамтамасыз етілмесе де, өкпесі зат алмасуында белсенді рөл атқарады. Ұрықтың өкпелері амниоттық сұйықтықтан өзгеше арнайы сұйықтыққа толтырылған. Бұл сұйықтық болашақта бала туғаннан кейін алғашқы демін алуға дайындық үшін өкпеден босатылуға ыңғайланады.
Жүктіліктің отыз бірінші аптасы
Жүктіліктің 31-ші аптасында ұрықтың тыныс алу жиілігі жаңа туған нәрестедің қажетті жиіліктің тыныс алу 30-40% құрайды. Сүйектері қатая түседі. Ұрықтың сүйегі жеткілікті даму үшін, болашақ анасы сүйектің негізгі құрылым материялы болып табылатын кальцийді жеткілікті мөлшерде қабылдауы қажет. Кальций сүт өнімдерінде, әсіресе, қышқыл сүт өнімдерінде молынан кездеседі. Бұл кезеңде ми да қарқынды дамиды. Осы уақытынан бастап туылғанға дейін ұрық миының салмағы екі есеге артады.
Жүктіліктің 31-ші аптасында (ұрықтанғаннан кейінгі 29-шы аптада) болашақ ұрпақта, алдағы өміріне белсенді дайындық жүріп жатады, себебі ұрықтың жыныстық белгілері барған сайын арта түседі. Егер бала ұл болса, онда оның жұмыртқаса шап жаққа жылжиды, сол жерде ұмаға орнығады. Егер қыз болса, онда ұрықтың клиторы толықтай өзгеріске енеді. Сонымен қатар, жыныс мүшелерінің қалыптасуына ықпал ететін стероид сияқты гормондарды шығаруға қабілетті бүйрек үсті бездерінің эндокриндік бездері дамиды.
Жүктіліктің отыз екінші аптасы
Босануға әлі ерте болса да, ұрық ағзасы сыртқа шығуға белсенді дайындалады. Қызыл қан клеткалары (эритроциттер) сүйек кемігін толық шығарады. Түкті жабындылар жоғала бастайды, сонымен қатар баста шаш өседі.
Ұрықтың ұзындығы 28 см, салмағы - 1700 грамм болады. Ұрық өсіп келе жатқанда, жатырдың ішкі кеңістігі барынша шектеле түседі. Осы себепті ұрық құрсақты аяғымен итереді, әлі де бұрынғыдай ыңғайлы жату үшін. Осы сәтте аяқ саусақтары анық ерекшелене бастайды.
Жүктіліктің отыз үшінші аптасы
Бұл кезеңде ұрықтың бет әлпеті айқын болады, кірпіктері және қастары пайда болады. Ол енді жаңа туылған балаға ұқсай бастайды. Мидың айналымы ұлғая түседі, сонымен бірге оның функциялары да дамып келеді. Көру, иіс сезу, есту функциясы, сөйлеу және жаяу жүру үшін жауапты ми орталықтары дами береді. Жады және қиял сияқты күрделі функциялар дамымағанымен, миы тыныс ырғағын, ас қорыту органдарының жұмыс істемейтін функциясын және ағзадан шыққаннан кейін өте маңызды болып табылатын дене температурасын басқара алады.
Ұрық сүйектері қатаюын жалғастыра береді. Бастың сүйегі - жеткілікті түрде қалыптасып үлгермейді. Ұрықтың сүйектері бір-бірімен байланысы жоқ бес жалпақ сүйектен құралады. Бас сүйегінің мұндай құрылысы босанғанда арна арқылы өту кезінде икемді болу үшін маңызды - бұл диаметрі біршама қысқарады және ұзарады, содан кейін туылғаннан кейін дөңгеленген пішінге келеді. Жаңа туылған нәрестенің басының дәл жоғарғы жағында «еңбегі» деп аталатын жұмсақ аймақ орналасқан. Әдетте туғаннан кейін бір жыл ішінде ол «қатаяды».
Жүктіліктің отыз төртінші аптасы
Ұрықтың қозғалысы әлі де байқалмағанымен, 34-ші аптада оның өлшемдері өте әсерлі болады: ұзындығы 30 см, салмағы 2100 грамм. Жатырда оған арналған кеңістік азаяды. Болашақ нәресте тер және басқа дене сұйықтықтары бар амниоттық сұйықтыққа енетін несеп шығаруды бастайды. Бақытымызға орай, ұрықтың зәрі залалсыздандырылған. Және де, амниоттық сұйықтық 3 сағат сайын толығымен жаңартылып отырады. Тырнақтары толық жетіліп болады, болашақ нәресте тіпті өзін сырып тастауы да мүмкін.
Осы кезеңде ұрық босануға дайын күйге ыңғайланады - басы төменге бағытталады. Жүкті әйел жатыр мойнына бірнеше рет қысым сезінеді. Егер босану жүктіліктің 34-ші аптасында орын алса, жаңа туған нәресте тірі қалу үшін айтарлықтай мүмкіндіктер бар, өйткені бұл даму кезеңінде өкпе мен иммундық жүйе толығымен қалыптасады болады.
Жүктіліктің отыз бесінші аптасы
Болашақ баланың ендігі басты міндеті - мүмкіндігінше көп салмақты жинау (жолы болғыш!). Осы соңғы апта ішінде іштегі өмірінде, ол аптасына 400-500 грамм қосады. Ұрықта жиналатын майлы тіндердің екі түрі бар. Бірінші тип - қоңыр май деп аталады. Бұл жалпы майдың тек 5 пайызын құрайды, бірақ ол көп мөлшерде энергия өндіруге жауапты, атауы - митохондрия. Олар нәрестенің қалыпты температурасының сақталуын қамтамасыз етеді, оны салқындаудан қорғап тұрады. Әдетте қоңыр май болашақ нәрестенің және жаңа туылған баланың арқасына және иығына жиналады. Майлы тіндердің тағы бір түрі ақ май деп аталады. Оның арқасында, сәби томпақ көрінеді, әсіресе беті, қолдары мен аяқтары толысады. Балалар өсе келе бойындағы осы майларды жоғалтады.
Ұрықтың терісі арнаулы жағындылармен жабылады. Ол ұрықтың нәзік терісін қорғайтын дымқылдататын құрал ретінде қолданылады. Сонымен қатар, бұл жағынды ұрықтың туу арнасымен жүргенде көмек береді.
Жүктіліктің отыз алтыншы аптасы
Осы кезеңде ұрықтың терісін жауып тұраты тұнбаны барынша жоғалтады. Майлы тіннің жиналуынан оның беттері томпия бастайды, сондай-ақ бұлшықеттері дамиды, ол оның болашақта сору функциясы үшін қажет, жаңа туылған сәби үшін ең маңызды нәрсе – оның қорегі, ал қорек балаға емшек сүті арқылы беріледі.
Бір белгілі нәрсе, болашақ ананың пайдаланатын қорегі, белгілі бір кезеңге дейін болашақ баланың дәмдік талғамына әсер етеді. Сондықтан, тамаққа талғаммен қарау керек, әсіресе, жүктіліктің соңғы апталарында диетаны ұстану маңызды.
Жүктіліктің отыз жетінші аптасы
Егер бала осы аптада дүниеге келсе, онда ол уақытында туылды деп есептеледі. Салмағы 2500 грамм. Бұл уақытта болашақ нәрестенің жылынуын қамтамасыз ететін майлы тіндерін жеткілікті мөлшерде жинайды. Оның ішкі органдары дербес жұмыс істей алады. Бұл кезеңде ол босануға дайын позицияға ауысады - басын төменгі жаққа бағыттайды.
Болашақ бала жақсы естиді және дауыстарды біліп, тани алады. Сондықтан туылғаннан кейін өзі үйренген дауыстарына мән бере алады. Ол сонымен қатар іштегі кезеңде естіген әнді тани алады. Бір қызығы, жаңа туған нәресте әлі күнге дейін жасы келгенде дауыстап оқылған мәтіндерді танып, оларды жаңа мәліметтерден айыра алады.
Жүктіліктің отыз сегізінші аптасы
Баланың туылатын күнін нақты болжау өте қиын. Дәрігер акушер-гинеколог шамамен уақытын анықтап көруі мүмкін. Әдетте 95% жағдайда босану уақыты 2 апта бұрын немесе 2 апта өткеннен кейін орын алып жатады.
Бір таң қаларлық нәрсе, бала туылғаннан кейін, 9 ай бойы, ешқашан біліп, естіп көрмеген ауамен дем ала бастайды. Ұрықтың бойында жүрек жұмыс істеп тұрғанына қарамастан және өкпеде қан тамырларының болса да, қанның бір тамшысы да өкпеге кірмейді. Өкпедегі қан алғашқы демнен кейін, артериялық қысыммен іске қосылады, содан өкпедегі қан айналымын бастайды. Сонымен қатар, баланың бойындағы босанғанға дейінгі қамтамассыз еткен барлық қантамырлар бір уақытта жабыла қалады.
Тыныс алуға жауап беретін ми орталығы диафрагмадағы бұлшықеттер жиырылу үшін белгі бере басстайды, содан кейін кеуде қуысы кеңейе түседі. Бұл процестер күрделі түрде үйлестіріледі, және болашақ баланың өмір есігін ашқанында қалыпты тыныс алуына мүмкіндік туғызады.
Жүктіліктің отыз тоғызыншы аптасы
Егер осы уақытқа дейін болашақ нәресте аз қозғалса - бұл жай ғана қозғалу үшін орын жеткіліксіз болғандықтан ғана. Осы кезеңдегі ұрықтың салмағы орта есеппен шамамен 3200 грамм, бірақ салмағы әдетте көптеген болашақ нәрестелерде айтарлықтай ерекшеленеді. Түкті түбіттер түгелдей дерлік жоғалады, бірақ әдетте арқа мен иығында қалауы да мүмкін. Ұл балалардың жұмалағы, ұмаға толығымен орнығады, қыздарда қынапшақ жетіліп болады. Баланың жолдасы сәби туғаннан кейін 6 ай бойы бактериялар мен вирустардан қорғайтын антиденелермен қамтамасыз етеді.
Жүктіліктің соңында нәрестенің миының өлшемі оның түпкілікті мөлшерінің төрттен бірін құрайды. Ол шамамен 100 миллиард нейроннан тұрады – негізгі бөлігі нерв жасушалары. Бұл нерв клеткаларының соңғы жиынтығы, олардың саны бұдан кейін көбейе бермейді. Мидың нейроны дене мүшелерінің әртүрлі бөліктерінде орналасқан 200 мың нервтік жасушамен жүйке талшықтары арқылы ағзаның кең ауқымды желісін құрып, оның негізгі функцияларын үйлестіруді қамтамасыз етеді.
Жүктіліктің қырқыншы аптасы
Егер нәресте әлі туылмаған болса, енді ол тым жақын арада өмірге келеді. Физикалық сезім мен тәжірибедегі жүктілік әйелдің өміріндегі таңғажайып кезең болуы мүмкін. Болашақ нәресте туралы да айтуға болады. 9 ай бойы ол жылы күйде болғанын және сұйықтыққа батырылғанын елестетіп көріңізші. Күтпеген жерден, мұның бәрі жоғалады, өйткені ұрықтың бұзылуы және амниоттық сұйықтық ағып кетеді. Мидың гормонын окситоцинмен ынталандыратын жатыр тарыла бастайды. Сонымен қатар, жатыр мойны кеңейеді. Жатырдың тарылуынан ұрықтың денесін қысылып, оны жатырдан сыртқа итереді.
Біраз уақыттан кейін нәресте өзі мүлдем білмейтін, жаңа ортаға түседі. Ал барлық мүшелері - асқазан, ішек, бауыр, бүйректер тез арада іске қосылуы керек болады. Қан ағыны өз жолын өзгертуі керек, бұл өкпеге кіріп, оны сыртқы ауадан келетін оттегімен қамтамасыз етуі керек. Нерв жүйесі әсіресе, көру арқылы сырттан келетін, үлкен ақпарат ағынын игере бастайды. Ауа тұңғыш рет өкпеге аяқ басады, нәресте «шыррр» етіп жылайды – міне осымен жаңа бір өмір басталды. Ананы құттықтауға болады - СІЗ керемет ерлік жасадыңыз!
Тегтер:
жүктілік
жүктілік кезеңдері
ұрық
гинекология
ана болу