Uryqtaný jáne júktiliktiń alǵashqy kúni
Uryqtaný kezinde embrıon jatyrdyń ishki qabyrǵasyna jabysady jáne ol jerde kólemi aqyryndap úlkeıip, damý protsessin bastaıdy. Akýsherlik-gınekologııada uryqtyń naqty ýaqytyn anyqtaý qıyn, sondyqtan embıronnyń jasyn bilý úshin sońǵy etekkir kelgen kúnnen bastap, uryq bolyp qalyptasqan alǵashqy kúndi esepteý arqyly tujyrymdama jasalynady. Júktilik ýaqytyn «gestantsıondy kezeń» dep atalatyn jolmen esepteıdi. Etekkirlik tsıkldiń alǵashqy 10 kúni «analyq jasýshanyń jetilýi» (ovulytsiy ) dep atalady. Bul ýaqytta analyq jasýsha analyq bezden fallopıev tútigi boıymen jiberiledi, ol jerde atalyq jasýshamen (erkektiń sháýetiniń quramynda bolatyn uryqtanatyn jasýsha) toǵysady, sodan uryq paıda bolady, ony uryqtaný dep ataıdy. Uryqtaný kezinde atalyq jasýsha analyq jasýshamen shaǵylysyp uryqtyq tuqym túzedi, ony uryqtanǵan jasýsha (zigota) dep ataıdy. Bul kezde ata-analyq (jumyrtqa) jáne ákesiniń (uryqtyń) genetıkalyq materıaldyń (hromosomalardyń) birigedi: uryqtyń genetıkalyq materıaly, ol ana men ákesiniń birdeı hromosomalary bolyp tabylady. Sonymen qatar, zıgota ary qaraı eki kletkaǵa bólinedi, sodan keıin tórt, segiz, on alty jáne t.b. jasýshalarǵa bólip otyrady.
Júktiliktiń ekinshi jáne úshinshi aptalary
Analyq jasýsha uryqtaný úshin fallopııalyq tútikter boıymen spermatozoıdpen kezdesý úshin qajetti mólsherde jyljıdy, jáne atalyq jassýshamen shaǵylysyp uryqtanady. Jynystyq qatynas kezinde shyǵarylǵan spermatozoıdtar shamamen 20 mıllıonǵa jýyq bolady. Analyq jasýsha uryqtaný úshin 10 myń spermatozoıdpen qorshalýy kerek. Degenmen, olardyń bireýi analyq jasýshasymen tabysyp, ekeýi qosylyp uryqtanady. Uryqtaný kezinde, analyq jasýshanyń syrtqy qabyǵy (membranasy) basqa spermatozoıdtardy ótkizbeıtin qabiletke enedi.
Jumyrtqa jasýshasyna engen uryq jasýshasy, negizinen, genetıkalyq materıaldy biriktirýge baǵyttalǵan eleýli ózgeristerdi týdyrady, nátıjesinde ana men ákeniń hromosomalary retinde usynylǵan 46 hromosomanyń tolyq jıyntyǵyn qalyptastyrady. Osyndaı jolmen alynatyn genetıkalyq materıal bolashaq jeke tulǵanyń kóziniń túsin, terisin, shashyn, psıhologııalyq sıpattamasyn jáne t.b. sııaqty negizgi jeke qasıetterin qamtamasyz etedi. Atalyq jáne analyq jasýshalardyń birigý protsesi - uryqtanǵan jasýsha (zıgotanyń) qalyptasýymen aıaqtalady, óz kezeginde zıgota – ary qaraı kóp jasýshaly aǵza túzýge beıimdi jasýsha bolyp tabylady.
Osynyń bári jatyrda bolyp jatady.
Júktiliktiń tórtinshi aptasy
Zıgota uryqtanǵannan keıin 30 saǵat ishinde eki jasýshaǵa bólinedi, sodan keıin 40 saǵat ishinde tórt jasýshaǵa jáne 3 kún ishinde 12-den 16 saǵatqa deıin bóliný protsessteri júrip jatady. Zıgota bólingen saıyn, fallopıevtik tútik jatyrǵa qaraı jyljyıdy. Bul fallopıevtik tútiksheniń bulshyqetteriniń demeýimen oryndalady. Uryqtanǵannan keıin shamamen 72 saǵattan ótkende, blastotsıst dep atalatyn bolashaq uryq jatyrǵa túsedi. Munda uryqtyń bolashaq músheleri qalyptasady. Budan keıin arnaıy gormondar jatyrdyń ústińgi jaǵynan ózgerister týdyrady, ony jumsaq ári ótkizgish etedi. Bul blastotsıstiń jatyr qabyrǵasyna kirýine jáne qorektik materıaldy bolashaq uryqqa jetkizetin qan tamyrlaryna qosylýyna múmkindik beredi. Osy protsesti jeńildetý úshin, jatyrdyń quramynda horıon dep atalatyn arnaıy túzilim paıda bolady, onyń mindeti, bolashaq uryqty aldaǵy 9 aı boıy týylǵanǵa deıin mańyzdy qorektik zattarmen qamtamasyz etý bolyp tabylady.
Júktiliktiń besinshi aptasy
Jatyrdyń qabyrǵasyna tyǵyz baılanǵannan keıin, blastotsıst kólemin ulǵaıtyp, birtindep embrıonǵa aınalady. Aldaǵy birneshe kúnde blastotsıst kún saıyn kólemin eki eselenedi jáne birte-birte embrıonǵa jáne balanyń joldasyna bólinedi - bul náreste týǵanǵa deıin onyń qasynda bolatyn ýaqytsha múshe «balanyń joldasy» dep atalady.
Embrıon damýy kezinde úsh qabatqa bólinedi, olardyń árqaısysynan ár túrli músheler paıda bolady. Ishki qabat ókpe, qýyq, asqazan jáne t.b. sııaqty múshelerdińń damýyn qamtamasyz etedi. Ortańǵy qabat júrekke, jynys múshelerine, súıekterge, bulshyqetke aınalady. Sońynda, syrtqy qabattan teri, júıke júıesi paıda bolady. Embrıon aıaqtalǵannan keıin biraz dóńgelektengen ólshemderdi birshama keńeıtedi, keıinnen uryqtyń basyna aınalady. Bul jaǵdaıda mıdyń oń jáne sol jaq jarty bólikterge bólinetin shaǵyn jartyshary kórinedi.
Júktiliktiń altynshy aptasy
Osy satydaǵy embrıon burshaq kólemindeı bolady jáne shamamen bir mıllıon kletkalardan turady, olar bólinip, kúrdeli músheler men tinderge aınalady. Platsentanyń (bala joldasy) jetilýine qaraı, embrıon horıon arqyly kelip jatqan qorektik zattarǵa táýeldi bolyp turady. Horıonnyń ishinde kishkentaı araldar paıda bolady, olardan keıin qan kletkalary jáne qan tamyrlary paıda bolady. Sonymen birge, bastapqyda tek eki kamerasy bar júrek qalyptasady. Uryqtanǵannan keıin 21 kún ótken soń mundaı júrek soǵa bastaıdy. Osylaısha, birinshi múshe jumysyn isteı bastaıdy. Sonymen birge júıke júıesi, kóz, qulaq jáne basqa da kóptegen músheler qurylady.
Júktiliktiń jetinshi aptasy
Bul kezeńde embrıon baqashabaqqa uqsap qalady, birneshe ret buralǵan quıryqty útir tárizdes keıipke enedi, ózi túzilgen júıkelik tútikti jalǵaýlarǵa uqsap qalady.
Mı men júrektiń damýy basqa organdardyń damýynan áldeqaıda joǵary. Bul kezeńde bul organdar embrıon aǵzasynyń jartysyn alady. Uryqtanǵannan keıingi 28-shi kúni embrıonnyń júregi damyǵan syzbalardy ıgere bastaıdy jáne eresekter sııaqty tórt kamerany qamtıdy. Bolashaq joǵarǵy jáne tómengi aıaǵyndaǵy rýdıment paıda bolady.
Júktiliktiń segizinshi aptasy
Júrek pen qan tamyrlarynyń damýy uryqtyń damýyna birshama jetedi, óıtkeni olar barlyq basqa múshelerdiń damýyn yntalandyrady. 6-shi aptada júrektiń soǵysyn anyqtaı alasyz. Osy ýaqytqa deıin adam embrıony tyshqandardyń, qustardyń nemese ıtterdiń embrıondarynan onsha erekshelenbeıdi. Alaıda keıinnen eleýli aıyrmashylyqtar paıda bola bastaıdy. Kishkentaı ólshemderi (shamamen 10-14 mm) jáne ádettegi qystyrǵyshtan salmaǵy sál asyp turady, embrıon adamdyq erekshelikterge ıe bola bastaıdy. Jyndar men qabaqtar paıda bolady. Qulaq ishke jáne syrtqa qaraı damıdy. Kózder bolashaqta kórýdi qamtamasyz etetin optıkalyq júıke men tordyń qalyptasýymen tús satyp ala bastaıdy.
Bul kezeńde embrıon birte-birte túziledi; sonymen qatar magnıttik, moıyn jáne súıek tinderi paıda bolady. Qaldyq jaǵy tómendeı bastaıdy, saýsaqtar men aıaqtar, qoldar men aıaqtar paıda bolady.
Júktiliktiń toǵyzynshy aptasy
17 - 22 sm ólshemdi (júzimniń kólemindeı) embrıon adam keıpine aýysa bastaıdy. Aıaq pen qoldyń saýsaqtaryn ajyratýǵa bolady, tizeler men shyntaqtardyń arasynda da aıyrmashylyq bilinedi. Aıaqtardyń mólsheri artyp kele jatqanda, quıryq birtindep joǵalady. Embrıon kishkentaı bolǵanyna qaramastan, aıaq-qoldaryn qozǵalta bastaıdy.
Ishki jaǵynda mańyzdy ózgerister bolyp jatady: embrıonda barlyq ishki músheler paıda bola bastaıdy (tolyq damymasa da), sondaı-aq bulshyqetter de tabylýy múmkin. Bul barlyq dene arqyly ótetin kórinetin júıke talshyqtary kózge kórine bastaıdy. Sonymen qatar, jynystyq belgiler damıdy, qan tamyrlar arqyly aınala bastaıdy, qorektik zattar men ottegimen qamtamasyz etiledi, qajetsiz zattar - metabolızm ónimderi shyǵarylady. Ókpeler týylǵanǵa deıin jumys istemeıdi, biraq embrıonǵa jáne uryqqa qorektik zattar men otteginiń berilýi kindik saqınasymen qamtamasyz etiledi, ol árıne anaǵa tolyǵymen baılanysty.
Júktiliktiń onynshy aptasy
Bul embrıon úshin óte mańyzdy apta, óıtkeni osy aptanyń sońynda embrıon uryqqa aınalady. Degenmen kólemi men salmaǵy óte az (28 - 20 mm jáne 9 gramm) bolsa da, bul kezeń embrıonnyń qarqyndy ósýi men damýymen sıpattalady. Onyń syrtqy keıpiniń, teńiz janýarlaryna uqsastyǵy joǵala bastaıdy: quıryq bóligi joǵalyp ketedi, al saýsaqtar men aıaqtar ózderiniń qalypty formalarynda damı bastaıdy. Kózder bastyń jıek jaǵynan ortasyna qaraı jyljıdy. Bul rette, olar názik kebýdi qorǵaıtyn terige (bolashaq qabaqshalar) ishinara jabylady. Joǵarǵy erni qalyptasa bastaıdy, al syrtqy qulaq qalypty
formamen damı beredi.
Sonymen qatar ishki organdar da damıdy. Júrek pen qan tamyrlary ádettegi nysandaryn, dıafragmalyq formalaryn túzedi, ókpe bólikterge bólinedi, keýde qýysynan ishki qýysyna deıin sozylatyn ishek paıda bolady.
Júktiliktiń on birinshi aptasy
11-shi aptada uryq mólsheri 3,4-ten 5 sm-ge deıin ósedi. Onda júrek-tamyr, asqorytý jáne tynys alý sııaqty barlyq negizgi organdar men júıeler bar. Organdar qur damı bermeıdi; olardyń is-áreketin úılestirý mańyzdy, óıtkeni týǵannan keıin náreste dem alýdy, qan tamyrlary arqyly ózdiginen tamaqtanýdy jáne qanǵa aınaldyrýdy júzege asyrady. Aldaǵy 7 aıda óte úlken ózgerister oryn alady: salmaq 1000 esege deıin artady, al 3 aptada (9-dan 12 jasqa deıin) uryqtyń kólemi eki ese artady.
Eń tańǵalarlyq ózgerister syrtqy kelbetke baılanysty: uryq adamǵa uqsaı bastaıdy. Bastyń ólshemderi deneniń basqa bólikterimen salystyrǵanda úlkendeý bolady; sonymen birge moıyn paıda bolady. Teri qalyńdaıdy jáne móldir bolady; kishkene shashtyń follıkýldary paıda bolady, sondaı-aq qol men aıaqtyń tyrnaqtary paıda bolady.
Júktiliktiń on ekinshi aptasy
12-shi aptada belgili bir fýnktsııalardy oryndaı alatyn birqatar organdar damıdy. Metabolızmdi retteıtin Qalqansha bezi jumys isteı bastaıdy. Sondaı-aq, eki asqazan bezi jumys isteı bastaıdy – as qorytý fermentterin jasaıtyn uıqy bezi, jáne asqazan ishek jolyn retteıtin bez baýyr. Uryqtyń uzyndyǵy shamamen 6 sm (lımonnyń mólsheri), al salmaǵy shamamen 14 gramm. bolady. Sonymen qatar, baýyr uryq salmaǵynyń shamamen 10 paıyzyn alady. Baýyrmen birge kókbaýyr qan jasýshalaryn óndiredi.
Júıke talshyqtary bulshyqet tinimen ózara árekettesý qabiletine ıe bolǵandyqtan, bulshyqetter mıdan shyqqan júıke sıgnaldaryna jaýap bere bastaıdy jáne uryq qozǵala bastaıdy - tebedi, tizesin búgedi, judyryqtaryn jumyp, ashady. Sondaı-aq, uryq bet álpetin ózgerte alady - qyrtystyrý, kerekdi, erinderin jymqyrady. Alaıda, munyń bári qandaı da bir maqsattardy kózdemeıdi jáne yntalandyrý men jaýap arasyndaǵy baılanys joq.
Osy satyda dáriger ýltradybystyq sıgnaldyń kómegimen júktiliktiń damýyn baǵalaı alady jáne júrek soǵysyn tekseredi jyldamdyq mınýtyna shamamen mınýtyna 160 bıt uryqtyń júrek soǵysyn tyńdaýǵa múmkindik beredi.
Júktiliktiń on úshinshi aptasy
Osy aptada bolashaq balanyń as qorytý júıesi - baýyr, asqazan, uıqy bezi jáne ishek sııaqty músheler belsendi damıdy; Uryq amnıotıkalyq suıyqtyqta júzip júredi; osy kezde kindik arqyly oǵan ottegi jiberiledi jáne zat almasý qoregi engiziledi.
Bul kezeńde uryqtyń erni men murny tolyǵymen qalyptasady. Sonymen qatar, jaqtary tyǵyzyraq bolady, al bolashaqta tister paıda bolady. Sondaı-aq, keýdede ornalasqan dybys baılamdary paıda boldy. Degenmen, olar bala dúnıege kelgenshe jáne aýanyń ókpesine kirgenshe iske qosylmaıdy jáne ol dybys shyǵara alady. Syrtqy jynys músheleri jetkilikti túrde ajyratylady, ol balanyń ul nemese qyz ekenin anyqtaýǵa múmkindik beredi.
Júktiliktiń on tórtinshi aptasy
Bul kezeń júktiliktiń birinshi úshaılyǵynyń aıaqtalýyn bildiredi. Uryq mólsheri shamamen 9 sm, al salmaǵy - 43 gramm.
14-shi aptada uryqtyń qarqyndy damýy baıqalady. Birinshi shash paıda bolady. Balanyń joldasy damyǵan pishinderdi qabyldaıdy jáne qajet emes metabolızm ónimderin alyp tastaǵanda, mańyzdy nárli nárli uryqtardy qamtamasyz etedi. Sonymen qatar, platsenta uryqtyń ósýi úshin estrogen jáne progesteron sııaqty mańyzdy gormondar shyǵarady. Balanyń joldasy da uryqty ananyń ımmýndyq júıesinen qorǵaıdy, sebebi ol uryqty bóten zat eken dep tanyp, ony joıyp jiberýi múmkin.
Júktiliktiń on besinshi aptasy
Bul apta júktiliktiń ekinshi úshaılyǵynyń basyn belgileıdi. Bul ártúrli bet álpetine baılanysty uryqtyń jeke qasıetteriniń keıbir qasıetterin kórsete bastaıtyndyǵymen sıpattalady. Ǵylymı zertteýler kórsetkendeı, 15-shi aptada uryq kúlimdep, saýsaǵyn da sora alady. Uryq mıy ózine tán qurylymǵa ıe bolady jáne kólemi aıtarlyqtaı artady.
Uryq kóp adamǵa uqsaı astaıdy: kózder betiniń ortasyna, al bastyń qyry bólikterine qaraı jalǵasady. Moıyn birkelki ári kúshti bolady, sondyqtan uryq basyn burady. Jalpy alǵanda, uryq kóbinese amnıotıkalyq suıyqtyqta qozǵalady, biraq anasy mundaı qozǵalystardy sırek sezinedi.
Júktiliktiń on altynshy aptasy
Osy kezeńde uryqtyń uzyndyǵy 12 sm, salmaǵy shamamen 11 gramm, al súıekter tez damı bastaıdy, biraq olardyń kóbisi qosylmaıdy. Súıekter uzaryp, qataıa túsedi, sondyqtan sábı týylǵan sátte onyń denesi qalypty bolady. Alaıda, búkil súıek júıesi men baılamdar mehanızmi jáne shemirshek tetikteri damýy úshin birneshe apta kerek, sebebi bala gimen osylardyń kómeúılesimdi túrde jyljyp, múshelerin qoldanyp, qalaýynsha júre alady.
16-shy aptada uryqtyń qozǵalysy (mysaly, tebý, jıyrylý) barynsha úılesimdi túrde júzege asady. Degenmen, ananyń osy qozǵalystardyń barlyǵyn tolyq sezinýi úshin áli de ýaqyt kerek. Uryq kózeri jabyq tursa da, ishindezi aqarashyqtaryn qozǵalta bastaıdy. Bul aptadaǵy eleýli ózgeris, uryq bir zatty ustaı alatyndaı qabiletke ıe bolady, bul endi naǵyz adamǵa tán qasıet.
Júktiliktiń on jetinshi aptasy
Maıly tin teri astyna jınala bastaıdy. Bul damý protsessi balanyń týylǵannan keıin jylýmen jáne qajetti energııamen qamtamassyz etilýi úshin qajet. Sondaı-aq bara jetkilikti kólemde ósedi, anasy ishtegi náresteniń tepkenin, tizesimen qozǵalǵanyn seze bastaıdy. Bul kezeńde uryq dámdi ajyrata bataıdy, mysaly, tuzdy, ashy jáne tátti dámderi ajyrata alady. Tamaǵy týraly aıtatyn bolsaq, uryq osy ýaqytytarynda – mekonı dep atalatyn, as qortylǵan kezde ishekke jınalatyn qoıý-jasyl massany bóle bastaıdy.
Júktiliktiń on segizinshi aptasy
Bul ýaqyttaǵy uryqtyń uzyndyǵy 14 sm jáne salmaǵy shamamen 200 gramm. bolady. Bul kezde deneniń basqa bólikterimen salystyrǵanda bastyń ósýin baıaýlaıdy. Osy sátten bastap, keýdesi, aıaqtary jáne az mólsherde qoldary óse bastaıdy. Kindik te uzaryp, jýara túsedi, sebebi ol uryqtyń jyldam jetilýi úshin qajetti qorektik zattardy jetkilikti mólsherin qamtamasyz etý kerek. Tıisinshe, jatyrdyń ishindegi keńistik barǵan saıyn shektele túsedi. Demek, uryq burynǵydaı erkin qozǵala almaıdy jáne qalypty ishki múshelerdiń ornalasýyna ıe bola bastaıdy.
Aýdıojúıe fýnktsııalary damyp kele jatqanda, uryq qorshaǵan ortany jaqsy biledi jáne sezinedi. Mıdan qulaqtyń ishine deıin ótetin nervter uryqqa anasynyń júrek soǵýyn estýine múmkindik beredi, tipti syrttan da qatty dybys shyqsa onyda estıtin múmkindigi bolady. Kóz torlary jaryqqa sezimtal bola bastaıdy. Ár adamda biregeı bolyp tabylatyn saýsaq izderi qalyptasady. Tipti tolyqtaı uqsas bolyp keletin egizderdiń de saýsaq izderi ár túrli bolady eken.
Júktiliktiń on toǵyzynshy aptasy
19-shy aptada uryqtyń uzyndyǵy 15 sm, salmaǵy 255 gramm bolady. Moıyn jáne arqa bulshyqetteri basty ustap turý úshin jetkilikti túrde damıdy. Sonymen birge omyrtqa, keýde jáne ıyq súıekteri kúsheıedi. Uryqtyń terisi juqa jáne qyrtysty bolyp keledi. Onyń túsi qyzyl bolady, sebebi onyń astynan qan tamyrlary kórinip turady.
Uryq áıel jynysty bolsa, onyń reprodýktıvti múshelerin damıdy - fallopııalyq tútiksheler, jatyr jáne qynap paıda bola bastaıdy.
Júktiliktiń jıyrmasynshy aptasy
Jıyrmasynshy aptada júktiliktiń birinshi jartysy aıaqtalady. Uryqtyń kólemi 16 sm-den asady, salmaǵy shamamen 32 gramm bolady. Bul kezeńde uryqtyń qozǵalysyn anasyna jıi seziledi. Sonymen qatar, uryqtyń qozǵalysyn ýltradybystyq tekserý kezinde baıqaýǵa bolady. Uryq teri balaýyz túrindegi massamen jabylyp turdy, ol názik ári juqa bolady, terini amnıotıkalyq suıyqtyqtan qorǵaıdy. Sonymen qatar, mundaı jabyndy bosaný kezinde jatyr arnalarynan náserteniń ótýine yńǵaıly bolady. Bul satyda balanyń joldasy jetkilikti dárejede qalyńdaıdyi. Uryq damyǵan saıyn, júkti áıel ókpedegi, asqazandaǵy, búırektegi jáne qaýyqtaǵy qysymdy kóbirek sezine bastaıdy. Sonymen qatar, ananyń qarny da kádimgideı úlkeıip qalady, jáne áıel, aralyqta jıi entigip qalady.
Júktiliktiń jıyrma birinshi aptasy
Júktiliktiń 21-shi aptasyna uryqtyń uzyndyǵy 17 santımetrge jetedi, salmaǵy shamamen 380 gramm bolady. Ol barynsha qımyldaǵysh keledi; bul qozǵalystar, tynys alý jáne júrek soǵý tsıkli bolyp tabylady, ıaǵnı uryqta belgili bir rejım qalyptasady, keıbir ýaqytta uıyqtaıdy, al keıbir ýaqytta sergektenip ketedi. Ókinishke qaraı, bul tsıkldar árdaıym ananyń tsıklderimen sáıkes kelmeıdi: uryq keıde túngi ýaqyttarda anasy uıyqtap jatqany kezde belsendi túrde qozǵalysty bastaıdy.
Osy ýaqytta keıbir mańyzdy oqıǵalar da oryn alady, atap aıtqanda, uryqtyń jutyný qabileti oıanady, ol arqyly uryq glıýkozany jáne amnıotıkalyq suıyqtyqty sýdy paıdalanady. Alaıda negizgi qorektik zattar balanyń joldasy arqyly kelip turady. Baýyr men kókbaýyr qan jasýshalarynyń negizgi jetkizýshisi bolyp qalsa da, uryq súıegi birtindep qan túzilý fýnktsııasyn qabyldaıdy.
Júktiliktiń jıyrma ekinshi aptasy
Osy ýaqytta uryqtyń aıaq-qoldary dene úshin barynsha proportsıonaldy bolyp keledi - uryq kishkentaı bala keıpine uqsaı bastaıdy. Júktiliktiń 22-shi aptasyna uryqtyń
uzyndyǵy 19 sm, al salmaǵy - 460 gramm bolady. Júktiliktiń ortasynda balanyń salmaǵy náresteniń salmaǵynan 7 - 8 ese az bolady, ıaǵnı bala týylǵanǵa deıin áli aıtarlyqtaı ósip, damýy kerek.
Uryq er bala bolsa, qursaq qýysynyń astyńǵy jaǵynan umasynan jumyrtqa paıda bola bastaıdy. Al, uryq qyz bala bolsa, jatyr men analyq bezderindn jetilmegen jumyrtqalar tolyqtyrylady, qynap qalyptasa bastaıdy. Uryq terisiniń ústińgi beti juqa pýshkamen jabylǵan, ol qorǵanysh silti maıyn ustaýǵa múmkindik beredi.
Osy ýaqytta uryq yrǵaq pen áýenge nazar aýdara bastaıdy, jáne osy kezde uryqpen sóılesýge de bolady. Bala týǵannan keıin, ishtegi kezeńde estigen ánder men áýenderin ıgere bastaıdy.
Júktiliktiń jıyrma úshinshi aptasy
23-shi aptada uryq salmaǵyn aýyrlatady (70 gramnan astam) bolady. Aldaǵy 5 apta - qarqyndy ósý kezeńi. Osy ýaqytta mı shuńqyrlary túzilýi múmkin. Sondaı-aq mıdyń basqa da qurylymdary: emotsııany, ashtyq sezimderin, jynystyq áýesik sııaqty jaıttardy ıgeretin bólimder damı bastaıdy, ınstınk men ımpýlstardy qamtıtyn mı bólikteri iske qosylady. Osy ýaqytta shamamen balanyń set etkishtigi, uıyqtap jatyp shalt qımylaýy, ıaǵnı úlkender sekildi tús kórip, soǵan baılanysty qımyldar jasaýy sekildr jaıttar paıda bola bastaıdy.
Júktiliktiń jıyrma tórtinshi aptasy
Bul kezeńde uryqtyń uzyndyǵy 20 sm, salmaǵy - 630 gramm bolady; júrek-tamyrlyq júıesi belsendi bamıdy, ásirese ókpeniń qantamyrlary tez jetiledi. Teri áli de tússiz keıpinen ózgermeıdi jáne onyń astyńǵy jaǵynan qan tamyrlar kórinip turady. Kózder de damyp, qol refleksteri paıda bolady.
24 apta kezinde, ókpeniń ishki jaǵdaıda ózdiginen tynys alýyna belsendi daıyndyq júrip jatady. Ókpe kóbinese sýrfaktant dep atalatyn zat bólýdi bastaıdy, bul zat tynys alýdy qamtamasssyz etetin, ókpeniń mıkroskopııalyq qýysynda – alveol qabyrǵalarynyń bólinýine yqpal etedi. Aıtpaqshy, osy kezeńde, merziminen buryn týylǵan sábıler úshin, zamanaýı ádisterdiń arqasynda ómir súrýine qandaıda bir múmkindik bar, mysaly raenımatsııada sýrfaktantty qoldaný arqyly jańa týylǵan náresteniń ómirin aman alyp qalyp jatqan jaıttar bar qazirgi tańda.
Júktiliktiń jıyrma besinshi aptasy
Bul kezeńde uryqtyń negizgi bólikteri jetkilikti túrde qalyptasady. Atap aıtqanda, qoldary kishkentaı bolsa da, adamdiki keıpine kelip qalady. Degenmen, qoldyń qozǵalysy nervterdiń mıymen baılanystylyǵy áli de damymaǵanyna baılanysty jetkilikti túrde úılespegen.
Júktiliktiń 25-shi aptasynda mı belsendi damıdy, atap aıtqanda onyń ishinde sanaly fýnktsııalar, emotsııalar, josparlaý, sebep-saldarlyq problemalardy sheshýge baǵyttalǵan qabileter damı bastaıdy. Mıdyń damýy barysynda birqatar qyrtystarda kóbıedi, ol qyrtystar júıke jasýshalary men júıke talshyqtary arasyndaǵy ózara árekettesýdi qamtamasyz etedi, soǵan baılanysty mı qyrtysynyń jalpy aımaǵy keńeıedi. Nátıjesinde, bolashaq bala syrtqy sıgnaldarǵa, atap aıtqanda, ártúrli dybystarǵa laıyqty jaýap beredi. Uryq joǵary shýyldyń saldarynan tebe bastaıdy. Sondaı-aq ýltradybystyq zertteýde uryqtyń kishkentaı saýsaqtaryn qulaǵyna qalaı tyǵyndaıtynyn baıqaýǵa bolady.
Júktiliktiń jıyrma altynshy aptasy
Osy satydaǵy uryqtyń kólemi uzyndyǵy 23 sm, salmaǵy - 820 gramm. Bolashaq náreste syrtqy dybystardy estıdi, sondaı-aq dám sezinip, túrli ıisterdi tanıdy. Ǵylymı zertteýler kórsetýi boıynsha, eger amnıottyq suıyqtyqqa azdaǵan qant qosylsa, bul suıyqtyqty uryq kóbirek jutyp alýǵa tyrysady. Al, ashy keıbir ashy dámi bar zttar amnıottyu suıyqtyqqa aralasa, uryq ol kezle suıyqtyqty kerissinshe az mólsherde qabyldaıdy. Sol úshin anasynyń, sarymsaq sııaqty amnıottyq suıyqtyqtan jaǵymsyz ıis shyǵaratyn zattardy qoldanbaı-aq qoıý kerek 26-shy aptada buryn tyǵyz jabylǵan uryqtyń qabaqshalary endi ashyla alady jáne bolashaq náreste qorshaǵan keńistikti teksere alady.
Áli tolyq óspegenine qaramastan, balanyń ókpesi tolyqqandy jetilip úlgeredi. Alveoldar anyqtalady , ol ókpeni quraıtyn mıkroskopııalyq qylshyq, onyń qyzmeti, bala týylǵannan keıin ottegi úshin, kómirtegi dıoksıdin almastyrý bolyp tabylady.
Bolashaq balanyń terisi túgeldeı derlik qyrtystanyp ketedi, keıin onyń ishine maı tola bastaıdy. Mıy osy kezeńde belsendi damı beredi jáne uryqtyń keıin tutynatyn barlyq energııasynyń shamamen 50% -na jýyǵyn osy ýaqytta paıdalanady.
Júktiliktiń jıyrma jetinshi aptasy
27-shi aptada júktiliktiń ekinshi semestri aıaqtalady, sondaı-aq ósýi men damýy qarqyndy bola túsedi. Osy satyda uryqtyń kólemi 12 aptalyǵyna qaraǵanda 3 ese úlken bolady. Uryqtyń súıekteri jetkilikti túrde qataıady, biraq, bir-birimen tolyq baılanysyp úlgermeıdi, sebebi bul ýaqytta sińirler men baılamdar jetkilikti túrde damymaıdy. Degenmen, uryqtyń súıek-bulshyqetteriniń jatyr ishine belsendi qozǵalýyna múmkindik bar.
Bulshyqetterdiń ıgerilýi uryqtyń saýsaqty sora alýyna jetedi, sondyqtan buǵan asa qatty alańdaýdyń qajeti shamaly. óıtkeni bul refleksııa týylǵanda jáne emshek emize bastaǵanda bolashaq náreste úshin mańyzdy bolyp tabylady, budan jaq jáne bet bulshyqetteri damıdy, jattyǵady. Bul kezeńde bakterııalar men vırýstardan qorǵaýǵa arnalǵan jeńil jáne ımmýndyq júıeniń damýy jalǵasa beredi.
Júktiliktiń jıyrma segizinshi aptasy
Júktiliktiń úshinshi úshaılyǵy bastalady jáne siz keıbir jeńildetý joldarymen tynys ala alasyz. Óıtkeni, júktiliktiń 28-shi aptasynda dúnıege kelgen sábıler keıingi fızıkalyq jáne nevrologııalyq asqynýlarsyz ómir súrýdiń 90% derlik múmkindigine ıe. Bul kezeńde uryqtyń uzyndyǵy 25 sm, al salmaǵy - shamamen 1000 gramm bolady.
Uryqtyń kózderi jetkilikti damıdy; olarda nerv kletkalarynyń jınalatyn torlary bolady, olardy - kórý taıaqshalary jáne qutysha dep ataıdy. Kórý taıaqshalary, álsiz jaryqta kórýdi, kolbochkalar tústi ajyratýdy qamtamassyz etedi. Osylaısha, bolashaq náreste osy keziniń ózinde, ananyń qursaǵynda, jatryq túspeıtin bolsa da, sábı tústi aıyryp, túrli jaryqtyń áserin sezinedi.
Eń qyzyǵy, uryqtyń kózderi qońyr nemese kók bolady. Alaıda, kózdiń túsi (ásirese kók) týylǵannan keıingi ózgeristerge beıim keledi, óıtkeni kózdiń pıgmentatsııasy syrtqy jaryq áserinen paıda bolady.
Júktiliktiń jıyrma toǵyzynshy aptasy
Osy kezeńde teri astyndaǵy maıly tinderdiń belsendi jınaqtalýynan bastap, uryqtyń ájimderi tegisteledi. Maıly tinder ósip kele jatqan allodalar úshin mańyzdy energııa kózi bolyp tabylady, sondaı-aq týylǵannan keıin qajetti dene temperatýrasyn saqtaýǵa kómektesedi. Týǵanǵa deıin dene temperatýrasyn saqtaý fýnktsııasy balanyń jolasy arqyly júzege asyrylady, sonyń kómegimen uryqtyń temperatýrasy týǵanǵa deıin, jetkilikti mólsherde joǵary bolady.
Uryqtyń súıekteri tolyǵymen damıdy, biraq olar birshama ıkemdi bola bataıdy jáne qataıady. Bolashaq bala belsendi dem alýǵa qabiletti, biraq ol, týylǵansha tynystamaıdy ókpemen. 29-shy aptada bala kóz jasyn bólip, jylaı alady. Sondaı-aq, kishkentaı akrobat bolyp, anasynyń qursaǵynda ábden aýdarylyp-tóńkeriledi.
Júktiliktiń otyzynshy aptasy
Osy kezeńde uryqtyń uzyndyǵy 27 sm, al salmaǵy - 1300 gramm, al kórý jáne estý fýnktsııalaryn belsendi damıdy. Atap aıtqanda, bala jaryqty ajyrata alǵandyqtan kózderin jypylyqtata alady, jáne qulaǵy qatty-báseń dybysty jaqsy ajyratyp, estıdi. Bul bolashaq balaǵa ártúrli daýystardy jaqsy qabyldaýǵa jáne bolashaq ananyń áninen rahat alýyna múmkindik beredi. Uryqtaǵy qan kletkalary negizinen súıekpen baılanysady.
Degenmen, uryq áli de ottegimen qamtamasyz etilmese de, ókpesi zat almasýynda belsendi ról atqarady. Uryqtyń ókpeleri amnıottyq suıyqtyqtan ózgeshe arnaıy suıyqtyqqa toltyrylǵan. Bul suıyqtyq bolashaqta bala týǵannan keıin alǵashqy demin alýǵa daıyndyq úshin ókpeden bosatylýǵa yńǵaılanady.
Júktiliktiń otyz birinshi aptasy
Júktiliktiń 31-shi aptasynda uryqtyń tynys alý jıiligi jańa týǵan nárestediń qajetti jıiliktiń tynys alý 30-40% quraıdy. Súıekteri qataıa túsedi. Uryqtyń súıegi jetkilikti damý úshin, bolashaq anasy súıektiń negizgi qurylym materııaly bolyp tabylatyn kaltsııdi jetkilikti mólsherde qabyldaýy qajet. Kaltsıı sút ónimderinde, ásirese, qyshqyl sút ónimderinde molynan kezdesedi. Bul kezeńde mı da qarqyndy damıdy. Osy ýaqytynan bastap týylǵanǵa deıin uryq mıynyń salmaǵy eki esege artady.
Júktiliktiń 31-shi aptasynda (uryqtanǵannan keıingi 29-shy aptada) bolashaq urpaqta, aldaǵy ómirine belsendi daıyndyq júrip jatady, sebebi uryqtyń jynystyq belgileri barǵan saıyn arta túsedi. Eger bala ul bolsa, onda onyń jumyrtqasa shap jaqqa jyljıdy, sol jerde umaǵa ornyǵady. Eger qyz bolsa, onda uryqtyń klıtory tolyqtaı ózgeriske enedi. Sonymen qatar, jynys músheleriniń qalyptasýyna yqpal etetin steroıd sııaqty gormondardy shyǵarýǵa qabiletti búırek ústi bezderiniń endokrındik bezderi damıdy.
Júktiliktiń otyz ekinshi aptasy
Bosanýǵa áli erte bolsa da, uryq aǵzasy syrtqa shyǵýǵa belsendi daıyndalady. Qyzyl qan kletkalary (erıtrotsıtter) súıek kemigin tolyq shyǵarady. Túkti jabyndylar joǵala bastaıdy, sonymen qatar basta shash ósedi.
Uryqtyń uzyndyǵy 28 sm, salmaǵy - 1700 gramm bolady. Uryq ósip kele jatqanda, jatyrdyń ishki keńistigi barynsha shektele túsedi. Osy sebepti uryq qursaqty aıaǵymen ıteredi, áli de burynǵydaı yńǵaıly jatý úshin. Osy sátte aıaq saýsaqtary anyq erekshelene bastaıdy.
Júktiliktiń otyz úshinshi aptasy
Bul kezeńde uryqtyń bet álpeti aıqyn bolady, kirpikteri jáne qastary paıda bolady. Ol endi jańa týylǵan balaǵa uqsaı bastaıdy. Mıdyń aınalymy ulǵaıa túsedi, sonymen birge onyń fýnktsııalary da damyp keledi. Kórý, ıis sezý, estý fýnktsııasy, sóıleý jáne jaıaý júrý úshin jaýapty mı ortalyqtary damı beredi. Jady jáne qııal sııaqty kúrdeli fýnktsııalar damymaǵanymen, mıy tynys yrǵaǵyn, as qorytý organdarynyń jumys istemeıtin fýnktsııasyn jáne aǵzadan shyqqannan keıin óte mańyzdy bolyp tabylatyn dene temperatýrasyn basqara alady.
Uryq súıekteri qataıýyn jalǵastyra beredi. Bastyń súıegi - jetkilikti túrde qalyptasyp úlgermeıdi. Uryqtyń súıekteri bir-birimen baılanysy joq bes jalpaq súıekten quralady. Bas súıeginiń mundaı qurylysy bosanǵanda arna arqyly ótý kezinde ıkemdi bolý úshin mańyzdy - bul dıametri birshama qysqarady jáne uzarady, sodan keıin týylǵannan keıin dóńgelengen pishinge keledi. Jańa týylǵan náresteniń basynyń dál joǵarǵy jaǵynda «eńbegi» dep atalatyn jumsaq aımaq ornalasqan. Ádette týǵannan keıin bir jyl ishinde ol «qataıady».
Júktiliktiń otyz tórtinshi aptasy
Uryqtyń qozǵalysy áli de baıqalmaǵanymen, 34-shi aptada onyń ólshemderi óte áserli bolady: uzyndyǵy 30 sm, salmaǵy 2100 gramm. Jatyrda oǵan arnalǵan keńistik azaıady. Bolashaq náreste ter jáne basqa dene suıyqtyqtary bar amnıottyq suıyqtyqqa enetin nesep shyǵarýdy bastaıdy. Baqytymyzǵa oraı, uryqtyń zári zalalsyzdandyrylǵan. Jáne de, amnıottyq suıyqtyq 3 saǵat saıyn tolyǵymen jańartylyp otyrady. Tyrnaqtary tolyq jetilip bolady, bolashaq náreste tipti ózin syryp tastaýy da múmkin.
Osy kezeńde uryq bosanýǵa daıyn kúıge yńǵaılanady - basy tómenge baǵyttalady. Júkti áıel jatyr moınyna birneshe ret qysym sezinedi. Eger bosaný júktiliktiń 34-shi aptasynda oryn alsa, jańa týǵan náreste tiri qalý úshin aıtarlyqtaı múmkindikter bar, óıtkeni bul damý kezeńinde ókpe men ımmýndyq júıe tolyǵymen qalyptasady bolady.
Júktiliktiń otyz besinshi aptasy
Bolashaq balanyń endigi basty mindeti - múmkindiginshe kóp salmaqty jınaý (joly bolǵysh!). Osy sońǵy apta ishinde ishtegi ómirinde, ol aptasyna 400-500 gramm qosady. Uryqta jınalatyn maıly tinderdiń eki túri bar. Birinshi tıp - qońyr maı dep atalady. Bul jalpy maıdyń tek 5 paıyzyn quraıdy, biraq ol kóp mólsherde energııa óndirýge jaýapty, ataýy - mıtohondrııa. Olar náresteniń qalypty temperatýrasynyń saqtalýyn qamtamasyz etedi, ony salqyndaýdan qorǵap turady. Ádette qońyr maı bolashaq náresteniń jáne jańa týylǵan balanyń arqasyna jáne ıyǵyna jınalady. Maıly tinderdiń taǵy bir túri aq maı dep atalady. Onyń arqasynda, sábı tompaq kórinedi, ásirese beti, qoldary men aıaqtary tolysady. Balalar óse kele boıyndaǵy osy maılardy joǵaltady.
Uryqtyń terisi arnaýly jaǵyndylarmen jabylady. Ol uryqtyń názik terisin qorǵaıtyn dymqyldatatyn qural retinde qoldanylady. Sonymen qatar, bul jaǵyndy uryqtyń týý arnasymen júrgende kómek beredi.
Júktiliktiń otyz altynshy aptasy
Osy kezeńde uryqtyń terisin jaýyp turaty tunbany barynsha joǵaltady. Maıly tinniń jınalýynan onyń betteri tompııa bastaıdy, sondaı-aq bulshyqetteri damıdy, ol onyń bolashaqta sorý fýnktsııasy úshin qajet, jańa týylǵan sábı úshin eń mańyzdy nárse – onyń qoregi, al qorek balaǵa emshek súti arqyly beriledi.
Bir belgili nárse, bolashaq ananyń paıdalanatyn qoregi, belgili bir kezeńge deıin bolashaq balanyń dámdik talǵamyna áser etedi. Sondyqtan, tamaqqa talǵammen qaraý kerek, ásirese, júktiliktiń sońǵy aptalarynda dıetany ustaný mańyzdy.
Júktiliktiń otyz jetinshi aptasy
Eger bala osy aptada dúnıege kelse, onda ol ýaqytynda týyldy dep esepteledi. Salmaǵy 2500 gramm. Bul ýaqytta bolashaq náresteniń jylynýyn qamtamasyz etetin maıly tinderin jetkilikti mólsherde jınaıdy. Onyń ishki organdary derbes jumys isteı alady. Bul kezeńde ol bosanýǵa daıyn pozıtsııaǵa aýysady - basyn tómengi jaqqa baǵyttaıdy.
Bolashaq bala jaqsy estıdi jáne daýystardy bilip, tanı alady. Sondyqtan týylǵannan keıin ózi úırengen daýystaryna mán bere alady. Ol sonymen qatar ishtegi kezeńde estigen ándi tanı alady. Bir qyzyǵy, jańa týǵan náreste áli kúnge deıin jasy kelgende daýystap oqylǵan mátinderdi tanyp, olardy jańa málimetterden aıyra alady.
Júktiliktiń otyz segizinshi aptasy
Balanyń týylatyn kúnin naqty boljaý óte qıyn. Dáriger akýsher-gınekolog shamamen ýaqytyn anyqtap kórýi múmkin. Ádette 95% jaǵdaıda bosaný ýaqyty 2 apta buryn nemese 2 apta ótkennen keıin oryn alyp jatady.
Bir tań qalarlyq nárse, bala týylǵannan keıin, 9 aı boıy, eshqashan bilip, estip kórmegen aýamen dem ala bastaıdy. Uryqtyń boıynda júrek jumys istep turǵanyna qaramastan jáne ókpede qan tamyrlarynyń bolsa da, qannyń bir tamshysy da ókpege kirmeıdi. Ókpedegi qan alǵashqy demnen keıin, arterııalyq qysymmen iske qosylady, sodan ókpedegi qan aınalymyn bastaıdy. Sonymen qatar, balanyń boıyndaǵy bosanǵanǵa deıingi qamtamassyz etken barlyq qantamyrlar bir ýaqytta jabyla qalady.
Tynys alýǵa jaýap beretin mı ortalyǵy dıafragmadaǵy bulshyqetter jıyrylý úshin belgi bere basstaıdy, sodan keıin keýde qýysy keńeıe túsedi. Bul protsester kúrdeli túrde úılestiriledi, jáne bolashaq balanyń ómir esigin ashqanynda qalypty tynys alýyna múmkindik týǵyzady.
Júktiliktiń otyz toǵyzynshy aptasy
Eger osy ýaqytqa deıin bolashaq náreste az qozǵalsa - bul jaı ǵana qozǵalý úshin oryn jetkiliksiz bolǵandyqtan ǵana. Osy kezeńdegi uryqtyń salmaǵy orta eseppen shamamen 3200 gramm, biraq salmaǵy ádette kóptegen bolashaq nárestelerde aıtarlyqtaı erekshelenedi. Túkti túbitter túgeldeı derlik joǵalady, biraq ádette arqa men ıyǵynda qalaýy da múmkin. Ul balalardyń jumalaǵy, umaǵa tolyǵymen ornyǵady, qyzdarda qynapshaq jetilip bolady. Balanyń joldasy sábı týǵannan keıin 6 aı boıy bakterııalar men vırýstardan qorǵaıtyn antıdenelermen qamtamasyz etedi.
Júktiliktiń sońynda náresteniń mıynyń ólshemi onyń túpkilikti mólsheriniń tórtten birin quraıdy. Ol shamamen 100 mıllıard neıronnan turady – negizgi bóligi nerv jasýshalary. Bul nerv kletkalarynyń sońǵy jıyntyǵy, olardyń sany budan keıin kóbeıe bermeıdi. Mıdyń neırony dene músheleriniń ártúrli bólikterinde ornalasqan 200 myń nervtik jasýshamen júıke talshyqtary arqyly aǵzanyń keń aýqymdy jelisin quryp, onyń negizgi fýnktsııalaryn úılestirýdi qamtamasyz etedi.
Júktiliktiń qyrqynshy aptasy
Eger náreste áli týylmaǵan bolsa, endi ol tym jaqyn arada ómirge keledi. Fızıkalyq sezim men tájirıbedegi júktilik áıeldiń ómirindegi tańǵajaıyp kezeń bolýy múmkin. Bolashaq náreste týraly da aıtýǵa bolady. 9 aı boıy ol jyly kúıde bolǵanyn jáne suıyqtyqqa batyrylǵanyn elestetip kórińizshi. Kútpegen jerden, munyń bári joǵalady, óıtkeni uryqtyń buzylýy jáne amnıottyq suıyqtyq aǵyp ketedi. Mıdyń gormonyn oksıtotsınmen yntalandyratyn jatyr taryla bastaıdy. Sonymen qatar, jatyr moıny keńeıedi. Jatyrdyń tarylýynan uryqtyń denesin qysylyp, ony jatyrdan syrtqa ıteredi.
Biraz ýaqyttan keıin náreste ózi múldem bilmeıtin, jańa ortaǵa túsedi. Al barlyq músheleri - asqazan, ishek, baýyr, búırekter tez arada iske qosylýy kerek bolady. Qan aǵyny óz jolyn ózgertýi kerek, bul ókpege kirip, ony syrtqy aýadan keletin ottegimen qamtamasyz etýi kerek. Nerv júıesi ásirese, kórý arqyly syrttan keletin, úlken aqparat aǵynyn ıgere bastaıdy. Aýa tuńǵysh ret ókpege aıaq basady, náreste «shyrrr» etip jylaıdy – mine osymen jańa bir ómir bastaldy. Anany quttyqtaýǵa bolady - SIZ keremet erlik jasadyńyz!
Tegter:
júktilik
júktilik kezeńderi
uryq
gınekologııa
ana bolý