Алкогольді тұтыну қаншалықты қызық болғанымен, ол ағзамызға соншалықты зиянды болып табылады. Бұл алкогольдің тұтынылатын мөлшеріне, адамның жасы мен басқа да факторларына, сондай-ақ белгі бір жағдайға байланысты. Алкогольді тұтынудың зиянды әсерлері баршамызға да белгілі. Бұл бауыр циррозының, асқазан-ішек жолдарының қатерлі ісігінің дамуына, қан қысымының жоғарлауына, сондай-ақ жарақаттар мен зорлық-зомбылыққа әкелуі мүмкін. Алкогольге деген сезімталдығы жоғары адамдарға оны мүлдем қолданбау ұсынылады. Сондай-ақ, олардың қызметінің сипаты бойынша қозғалыстарды үйлестіруді және назар аударуды қажет ететін адамдарға алкогольден бас тарту ұсынылады.
Алайда, алкогольді қалыпты тұтыну пайдалы әсерге ие болуы мүмкін. Мысалы, тәулігіне 1-2 рет аз мөлшерде алкогольді қабылдау жүректің ишемиялық ауруы тәуекелін төмендетеді, сондай-ақ әртүрлі себептерден өлімді азайтады. Сонымен қатар, алкогольді артық тұтыну, керісінше, сырқаттанушылық пен өлім-жітімді айтарлықтай арттырады.
1-кестеде көрсетілгендей, алкоголь калория көзі болып табылады және қажетті қоректік заттардың саны аз ғана.
| Сусын | 30 мл есеп бойынша нәруыздың шамалас мөлшері | Дозасының мысалы | Жалпы нәруыздың шамалас мөлшері |
| Сыра (қалыпты) | 12 | 300 мл | 144 |
| Сыра (жеңіл) | 9 | 300 мл | 108 |
| Ақ шарап | 20 | 150 | 100 |
| Қызыл шарап | 21 | 150 | 105 |
| Тәтті дәмдендірілген шарап | 47 | 90 мл | 141 |
| Күшті спирттік ішімдіктер (арақ, виски) | 64 | 50 г | |
1-кесте. Жеке алкогольдік ішімдіктердің құнарлылығы
Бұл кесте әртүрлі алкогольдік сусындардағы құнарлылықты санау бойынша нұсқаулық болып табылады. Бұл алкоголь дозалары мен нәруыз дозаларының үлгілері түрлі сыраның, шарап пен дистиллирленген спирттің түрлеріне де қолданыла береді. Алкогольдің жоғары құрамдас бөлігі (алкогольдің жоғары пайызы немесе сусынды жоғары күші) және алкогольмен басқа сусындарды араластыруға болады, мысалы, жоғары калориялы қант алмастырғыштар, тоник, жеміс шырындары немесе кремі бар алкогольсіз сусындар, сусынның құнарлылығын арттырады. Алкогольді ішімдіктер нәруыз көзі болып табылады, бірақ өмірлік маңызды нәрлі заттардың аз мөлшерін ғана қамтамасыз етеді.
Алкоголь энергияның маңызды көзі болғандықтан, оны белгілі бір мөлшерде тұтыну ұсынылған нәруыздар деңгейінде қажетті қоректік заттарды тұтынуды қиындатады. Дегенмен, алкогольді қалыпты тұтыну макронутриенттер мен микронутриенттердің жетіспеушілігіне әкелмейді, ал шамадан тыс алкогольді қолдану қажетті қоректік заттардың жеткіліксіз тұтынылуына және жалпы алғанда жеткіліксіз тамақтануға апарып соқтыруы мүмкін.
Ересектердің көбісі кейбір дәрежеде алкогольді тұтынғандықтан, оны толықтай тыйып тастауды ұсыну қиынырақ. Сондықтан, алкогольді аз мөлшерде қолдану керек деген ұсынымды айта аламыз. Бұл мағынаны түсіну үшін 300 миллилитр сыра, 150 миллилитр шарап немесе 50 грамм араққа сәйкес келетін бір дозаның тұжырымдамасын қолданыңыз. Әйелдерге көрсетілген дозаны күніне бір реттен артық қолдануға болмайды, ал еркектерге күніне екі реттен аспайтын мөлшерде тұтынуға кеңес беріледі.
Алкогольдің әсер ету дәрежесі тұтынылатын мөлшеріне, адамдардың жеке қасиеттеріне және бірқатар басқа жағдайларға да байланысты. Алкогольдік сусындардың белгілі бір мөлшерін тұтынудың әсері де зиянды болып келі. Оның салдарынан көңіл бөлудің жоқтығы, алкогольге тәуелділік, сондай-ақ бауыр циррозы, асқазан безінің аурулары, жүрек және мидың зақымдануы сияқты салмақты мәселелер туындауы мүмкін. Алкогольді тұтынудың ұсынылған мөлшерінен асырып қолдану жол-көлік оқиғалары мен басқа да себептерден жарақат алу қаупін арттырады, сондай-ақ гипертонияның дамуына, инсульттің, рак ауруларының, зорлық-зомбылықтың және өз-өзіне қол жұмсаудың ебептерін тудырып, қаупінтерін арттыруы мүмкін. Бұдан басқа, алкогольді ішімдікті артық тұтынумен әйелдердің сүт безі қатерлі ісігінің даму қаупінің арасында байланыс бар.
Зерттеулер көрсеткендей, көптеген жағдайларда тіпті қалыпты мөлшерде ішу де зиянды болуы мүмкін. Көлік жүргізетін немесе машина өндірісіндегі адамдарға алкогольді ішу ұсынылмайды. Ақыл-есі нашарлау адамдар мен қозғалысын дұрыс басқара алмайтын адамдарға да ішімдік ішу ұсынылмайды. Балалар мен жасөспірімдерге, жүкті болуы мүмкін әйелдерге, жүкті және бала емізетін әйелдерге, ішімдік ішуді бақылайтын адамдарға алкогольді тұтындырмау керек. Сондай-ақ, алкогольмен өзара әрекеттесетін есірткі қабылдайтын адамдарға, сондай-ақ алкогольді тұтынуға тыйым салынған аурулардың алкоголь ішу дұрыс емес. Жүктілік кезеңінде ішімдік ішуіне тыйым салынады, себебі аз мөлшердегі ішімдік ішсе, ол іштегі ұрықтың дамуына кері әсер етеді. Жүктілік кезінде алкогольді тұрақты пайдаланудың салдары көптеген мінез-құлық пен психоәлеуметтік мәселелерге, туа біткен баланың физикалық дамуы мен ақыл-есі кемуіне себеп болып табылады.
Алайда, алкогольді қалыпты пайдалану кейбір адамдар үшін пайдалы болуы мүмкін. Орта жастағы адамдар мен қарт адамдар арасында қалыпты мөлшерде алкогольді ішімдіктерді қолдану (тәулігіне 1-2 доза) жүректің ишемиялық ауруы мен өлім деңгейінің төмендеуіне байланысты демеу береді. Дегенмен, алкогольдің қалыпты мөлшерін пайдаланудан басқа, денсаулықты жақсартуға және созылмалы аурулардың алдын алуға, соның ішінде тиісті тамақтану, физикалық белсенділікті арттыру, темекі шегуді тоқтату және қалыпты салмақты ұстаудың басқа жолдары бар екенін естен шығармаған жөн. Жастарға алкогольді тұтынудың еш пайдаы жоқ, керісінше, бұл олардың түрлі қауіп-қатерлерге ұрынуына жол ашып береді.
Алкогольді тұтынумен байланысты гендерлік айырмашылықтар туралы
Белгілі бір тәулікте спирттің бір дозасын қабылдау ерлерде жүрек ауруының қаупін айтарлықтай төмендетеді. Жаңа зерттеулер бойынша әйелдер де ішімдікті аптасына бір рет ішетін болса, осыған ұқса нәтиже көрсететіні белгілі болды.
«Британдық Медицина журналында» жарияланған соңғы зерттеулерде әйелдердің ішімдік тұтынуы жалпы маңызды қорғаушы факторы болып табылады, ал еркектер үшін алкогольді жиі тұтыну негізгі шарт болып саналады деген екен. Зерттеу Данияда жүргізілді және зерттеудің басында жүрек қызметінің бұзылыстары болмаған 27 178 ер адам мен 29 875 әйелді қамтиды. Зерттеушілер осы адамдарға олардың тамақтану әдеттерімен, сондай-ақ апта ішінде қанша рет және қандай мөлшерде алкогольді тұтынғандығы туралы ақпарат берді. Алкогольдің бір дозасы 12 грамм этанолға сәйкес келеді.
Алғашқы зерттеуден кейін зерттеушілер 5-7 жыл бойы бұл адамдарды бақылаған. Осы уақыт аралығында әйелдердің арасында жүректің ишемиялық ауруы бойынша 749 және ерлер арасында 1 238 оқиға тіркелген. Әйелдер орта есеппен аптасына 5,5 дозасымен ішкен, ал ерлер - 11,3. Еркектерде алкоголь ішу жиілігі коронарлық жүрек ауруларының жиілігіне кері пропорционалды болды. Атап айтқанда, ішімдікті аптасына бір рет коронарлық жүрек ауруларының қаупін 7 пайызға азайтыпты, ал алкогольді ішуді аптасына 2-3 рет қауіпті 22 пайызға, аптасына 5-6 есеге 29 пайызға қысқартты. Алкогольді тұтынатындар күн сайын ішімдік ішпегендерден гөрі 41 пайызға төмен жүрек ауруына шалдыққан. Тіпті жиі алкогольді ішкен адамдар (аптасына 35 доза дейін), қорғаныш әсерін сақтаған көрінеді.
Әйелдерде жағдай біраз басқаша болды. Аптасына бір рет алкогольді қабылдау жүрек ауруының қаупін 36 пайызға қысқартты, тәуліктік ішу қаупі 35 пайызға азайтты. Басқаша айтқанда, әйелдер үшін алкогольді ішімдік ішу елеулі қорғаныш әсерін тудырды, ал олардың жиі ішіп кетуі еш мәнге ие болмай қалды.
Дания ұлттық денсаулық институттарының докторы Мортен Гронбек былай деп түсіндірді: «Егер 50 жасқа толған науқас маған жүректің қантамырлар ауру қаупімен келіп тұрса, алкогольді ішімдікке жоламаған немесе өмірінде мүлдем пайдаланбаса, мен ойланбастан күніне бір стақан шарап ішіп тұруды ұсынар едім. Бұл зерттеу ішудің жиілігі немесе әр жағдайда қабылданған алкоголь мөлшеріне қатысты емес. Доктор Гронбектің айтуынша, алкогольді ішу жаттығуды немесе дұрыс тамақтануды алмастырмайды. Зерттеу авторларының айтуы бойынша, алкогольдің жағымды әсеріне бірнеше түсініктеме бар: қанның ұюын тудыратын фибриногеннің қан деңгейін төмендете отырып, жоғары тығыздықтағы липопротеиндердің (жақсы майлар) өсуіне ықпал етеді.
Ерлер мен әйелдердің арасындағы айырмашылықтардың себебі неде екендігі анық емес, бірақ авторлар алкоголь мен жүректің ишемиялық ауруы арасындағы байланысты кейбір дәрежеде менопаузадан туындаған деп санайды. Алкогольді ішімдіктің қалыпты тұтынуы эстроген деңгейінің жоғарылауына ықпал етеді, ол әдетте әйелдерде менопауза кезінде азаяды. Эстрогеннің жүрек ауруына қарсы қорғаныс әсері бар. Осы зерттеудегі әйелдердің тек 17 пайызы салыстырмалы түрде жас кезеңде болған (ерлер мен әйелдердің ерте жастағы әйелдері үшін).
Алкогольді тұтыну жөніндегі нұсқау
• Алкогольді ішетін адамдар оны қалыпты жағдайда қолдануы керек - әйелдер үшін тәулігіне бір дозадан артық болмайды, ал еркектерге тәулігіне 1-2 доза. Бір доза шамамен 300 миллилитр сыра немесе 150 миллилитр шарап немесе 50 грамм араққа сәйкес келеді.
• Алкогольді тұтыну, ең алдымен, өздігінен пайдалануды бақылай алмайтын адамдарға ұсынылмайды. Алкогольді пайдалану бала тууға қабілетті жастағы әйелдерге, сондай-ақ жүкті және бала емізетін әйелдерге, балалар мен жасөспірімдерге, дәрі-дәрмектерді қабылдайтын адамдарға, сондай-ақ алкогольді тұтынудан сырқатына қауіп төнетін жандарға ұсынылмайды.
• Алаңғасар адамдар және сүріншек адамдар, сондай-ақ көлік құралдарын басқаратын немесе машина өндірісмен айналысатын адамдар алкогольді мүлдем тұтынбағаны дұрыс.
Тегтер:
алкоголь
пайдалану
ішімдіктер
алдын алу