Mazmuny
Kekeshtik – bul adamnyń durys sóıleı almaýy. Mysaly, sóılegende, dybystardy, býyndardy, sózderdi nemese sóılemderdi eriksiz qaıtalap otyrady, sondaı-aq, dybysty sozyp aıtady. Jáne de sóılegende eriksiz toqtaýlar oryn alady (sóıleý jyldamdyǵy joǵalady).
Bul aýrý 2-5 jastar arasyndaǵy balalardyń shamamen 5% kezdesedi (20 bala ishinen 1 balada). Bul jaǵdaı birneshe aptadan birneshe jylǵa deıin sozylý múmkin.
Keıbir balalarda (1% joǵary) kekeshtený joǵalmaı, ary qaraı damýy múmkin. Kekeshtiktiń bul túri, balanyń durys damı almaýymen baılanysty bolady.
Kekeshtik tuqymqýalaıdy. Keıbir gender arqyly kekeshtik jalǵasatyndyǵy anyqtalǵan.
Sondaı-aq, kekeshtik, jaraqat alyp qalǵannan da bolady nemese bas mıynyń shaıqalýynan da osy aýrýdyń damýy múmkin.
Kekeshtiktiń emotsıonaldy jaraqattardyń saldarynan damýy óte sırek jaǵdaıda oryn alýy múmkin (psıhogendi kekeshtený).
Kekeshtikke kóbinese ul balalar urynady. Jáne balanyń bul aýrýy eseıgen keıinde de saqtalyp qalýy múmkin.
Kekeshtený daýyssyz (k, g, t.) dybystardyń qaıtalanýymen basatalady. Eger kekeshtik damysa, onda adam sózder men sóz tirkesterin qaıtalaý qalyptasýy múmkin.
Keıin sóılegende tutyqpalyǵy damýy múmkin. Ol adam birnárse aıtar aldynda paıda bolatyn óte qatty dybystar. Sonyń áserinen adam bar kúshimen birnárseni aıtqysy kelgendeı kórinedi.
Mazasyzdaný, sonymen qatar,ýaıymdaý adamnyń bul jaǵdaıyn tipten aýyrlatýy múmkin.
Kekeshtiktiń sımptomdary:
• Sóıleskende óziniń yńǵaısyzdyǵynan túńilýi;
• Sóıler aldynda nemese sóılemder men sóz tirkesterin aıtqanda eriksiz tejelip, qaıtalaı bergeninnen uıalýy;
• Qosymsha dybystardy, sózderdi qoldaný (“Biz mm... magazınge... Kkettik”)
• Dybystardy, sózderdi, sóılemderdi qaıtalaý (“men... mm.. men óz qýyrshaǵymdy qalaımyn”, “Men.. Men kórip turmyn..”, nemese “múmkin múmkin múmkin isteı alasyz”)
• Daýysyn kóterip sóıleýi;
• Sózderde óte uzyn dybystar (“Men – Býýobbbbı Ddjonspyn”)
Kekeshtený kezinde paıda bolatyn qosymsha belgiler:
• Kózin jypylyqtatýy
• Bas nemese denesiniń jybyrlatýy;
• Jaǵyn aınaldyra qozǵaltýy.
Jeńil kekeshtigi bar balalar ádette ony baıqamaıdy. Aýyr jaǵdaılarda olar ózderiniń aýrýyn bar ekenin biledi. Osyndaı adamdarǵa sóz bergende, olardyń betinde jáne bulshyqetterinde eriksiz qozǵalystar, mazasyzdaný sezimi baıqalady, sol kezde kekeshtigi anyǵyraq biline bastaıdy.
Keıbir kekeshtenetin adamdar kitapti daýystap oqyǵanda nemese án aıtqanda, kekeshtigi joq bolyp ketetiniń aıtady.
Bul aýrý eshqandaı arnaıy dıagnostıkany qajet etpeıdi. Jalpy dıagnostıkalaý úshin arnaıy mamanmen (logoped) keńesý qajet.
Kekeshtiktiń emi de joq. Erte jastaǵy sımptomdary uzaq bolmaıdy jáne ózdiginen joǵalady.
Logoped keńesiniń myna jaǵdaılarda qajettiligi týyndaıdy:
• Kekeshtenýi 3-6 aıdan uzaq ýaqytqa sozylsa nemese «tutyqpalyǵy» birneshe sekýndqa deıin uzara berse;
• Bala kekeshtigimen kúreskeni baıqalady nemese uıalyp júredi;
• Otbasyda kekeshtený jaǵdaılary baıqalady
Logoped balaǵa tez nemese birqalypty sóıleýdi úıretedi, sondaı-aq óziniń jaısyzdyǵynan qysyla bermeýdi qulaǵyna sińiredi.
Ata-analarǵa keńes:
• Balańyzdyń kekeshtenip sóılegenine qatty qadala bermeńiz, odan jaǵdaı ońalmaı, kersinshe asqynýy múmkin.
• Múmkindik bolsa, kópshiliktiń aldyńda balańyzdy yńǵaısyz kúıge qaldyrmańyz;
• Balany sabyrly keıipte tyńdańyz, barynsha kózben qoldaý kórsetkendeı ym-shara jasańaz, ony soılep jatqanda bólmeńiz, oǵan bar peıilińizdi, mahabbatyńyzdy tanytyńyz.Sóılegen sóılemderin onyń kózinshe durystap áýre bolmańyz.
• Arnaıy áńgimelesýge jetkilikti túrde ýaqyt bólip qoıyńyz.
• Balamen ashyq túrde onyń kekeshtenýi týraly sóılesińiz. Balaǵa túsińdirińiz.
• Kekeshtenýdi jumsartý úshin logopedpen aqyldasyńyz.
Medıkamentozdy emniń esh áser bermeıtindigi dáleldengen.
Elektrondy qurylǵylardy kekeshtikke qarsy qoldanýy aqylǵa sıymsyz.
Balaǵa jáne otbasyna ózara járdem toptary paıdaly.
Kóptegen balalardyń kekeshtigi 3-4 jyl ishinde qaıta qalpyna keledi. 8-10 jasynda paıda bolǵan kekeshtik, ómir boıy jalǵasýy múmkin.
Kekeshtik asqynǵan jaǵjaıda – adamnyń kópshiliktiń aldynda sóıleıgennen qorqatyn bolady, ózgelerdiń mazaqtaýynan jasqanyp, basqalarmen erkin áńgimelesýden qashqaqtaıdy.
Myna jaǵdaılarda dárigerge qaralyńyz:
• Kekeshtik oqý úderisine nemese balanyń emotsııalyq damýyna kedergi jasasa;
• Áńgimeleskende bala mazasyz kúıde bolsa nemese qysylyp tursa;
• Sımptomdary 3-6 aıdan astam ýaqytqa sozylyp bara jatsa.
Kekeshtiktiń aldyn alý sharasy joq.
Balalyq kezdegi kekeshtik; Sóıleý jyldamdyǵynyń joǵalýy; Kirbińdeý
Tegter:
kekeshtik
kekeshtený emi
pedıatrııa