Arterııalyq gıpotenzııa (sın. arterııalyq gıpotonııa ) arterııalyq qysym mólsheriniń tómendeýimen sıpattalady. Eresekterde qarterııalyq qysymnyń qalypty shegi 105/65 mm.syn.baǵ, al balalarda 85/60 mm.syn.baǵ bolý kerek.
Keıbir adamdardyń týmysynan qan qysymy tómen bolady jáne olar sol kúıinde de ózderin jap-jaqsy sezinedi. Olar úshin tómengi qan qysymy qalypty bolyp sanalady. Gıpotonııa kóbinese 30-40 jastaǵy áıel adamdarda nemese odanda jas 19-30 jas aralyǵynda qyzdarda kezdesedi.Áıelder de negizinen erkekterge qaraǵanda qan qysymy tómen bolyp keledi, al jaǵymsyz aýa-raıy nemese gormonaldy ózgerister kezinde tipten tómendep ketýi múmkin.
Gıpotonııanyń sımptomy
Qan qysymy tómendegen kezde adamda álsizdik, uıqyshyldyq, bastyń aınalýy, aýyr jaǵdaıda naýqastyń talyp qalýy jáne az ǵana fızıqalyq jattyǵý kezinde júreginiń qatty soǵýy baıqalady. Gıpotonııanyń eń jaǵymsyz sımptomdarynyń biri – ortostatıkalyq gıpotonııa bolyp tabylady. Bul sımptom kezinde adam otyrǵan nemese jatqan jerinen atyp turǵan ýaqytta basynyń aınalýy,kóziniń qaraýyltýy tipti keıde naýqas esinen tanyp qalýy da múmkin.
Gıpotonııanyń túrleri
Jedel gıpotonııa jartty túrde bólinedi (qysymnyń túsýi, kenetten kóterilýi) jáne sozylmaly gıpotonııa (qysym belgili bir ýaqytqa deıin tómendeıdi). Sondaı-aq gıpotonııa birinshilikti (qan qysymyn túsýi basqa aýrýlarǵa baılanysty bolmaıdy) jáne sımptomdyq (qan qysymynyń túsýi basqa aýralardyń sımptomdaryna baılanysty damıdy) bolyp bólinedi.
• Jedel sımptomatıkalyq gıpotonııa (qan qysymnyń birden tómendep ketýi) kezinde ómirge qaýip tónýi múmkin, sondyqtan kóp kúttirmeı mamandandyrylǵan medıtsınalyq kómek kórsetý qajet bolady. Sebebi qan qysymynyń tym qatty tómendýi jedel ınfarktik mıokardasymen, ókpe arterııalarynyń tromboembolııasymen, aýyr arıtmııalarmen, júrek ishilik blokadasymen, allergııalyq reaktsııamen, qan ketýlermen t.b. da jaıttarmen astasyp ketýi múmkin. Adamnyń qan qysymyna baılanysty ózin-ózi tossynnan nashar seziný jaǵdaıy oryn alǵanda, ózdigińizden em-shara qoldanbaı, tez arada dárigerge habarlasyńyz.
• Sozymaly birinshilikti gıpotonııa – kóbinese jastarda kezdesedi, ol tamyr tonýsy aınalymynyń buzylystarymen (vegeto-tamyrlyq dıstonııa) kórinis beredi. Qan tamyrlar júıkelik jáne endokrındik buzylystarǵa baılanysty keńeıedi sosyn qan aǵý jyldamdyǵy tómendeıdi. Osydan keıin múshelerge qorektik zattardyń tasymaldanýy nasharlaıdy, aldymen mı zaqymdalady da soǵan baılanysty álsizdik, uıqyshyldyq, aqyl-esiniń nasharlaýy sııaqty belgileri paıda bolady. Sonymen qatar sozylmaly qan qysymynyń tómendeýine kúızelistik jaǵdaılar, aýyr depressııalar da aıtarlyqtaı áserin tıgizedi. Bul jaǵdaıda psıhoterapevttiń kómegi qajet.
Sozylmaly qan qysymynyń tómendeýi endokrındik aýrýlar (gıpoterıoz,búırek ústi beziniń jetkilisizdigi) kezinde jáne júrektiń jıyrylý qyzmeti nasharlaǵanda (sımptomatıkalyq gıpotonııa) damıdy.
Adam klımattyq deńgeıin ózgertkende adaptatsııa ýaqytynda nemese aýa-raıyn jaǵymsyz sezingende qan qysymy tómendeıdi. Mysaly, orta aımaqtarda turatyn adam taýly aımaqqa barǵanda nemese kerisinshe tropıkalyq jerge barǵanda qan qysymynyń tómendeýi baıqaýly múmkin. Taǵy da kóptegen faktorlar qan qysymynyń tómendeýine áser etedi, mysaly: joǵary ylǵaldylyq, elektromagnıttik óristerdiń áseri,radıatsııa jáne t.b. Keıbir allergııalyq reaktsııalardyń kórinsteri de gıpotonııa bolýy múmkin. Basqa da tamyrlyq aýrýlar, mysaly gıpertonııalyq aýrý men salytyrǵanda gıpotenııa zııansyz aýrý bolyp kórinedi. Degenmen gıpotonııanyń áserinen basqa júıelerde aýyr asqynýlar bolýy múmkin. Sondyqtan emdi kardıolog-dárigerdiń bastaýymen saýatty ári sapaly júrgizý kerek.
Gıpotonııanyń emdelýi
• Sebep bolǵan aýrýdy emdeý;
• Kún tártibin qalyptastyrý (demalys jáne jumys ýaqytyn bir deńgeıge ákelý)
• Kúnine 4-6 ret tolyq jáne toıymdy tamaqtaný
• Adaptogenderdi qoldaný (jenshen, eleýterokokk, pantokrın jáne t.b)
• Emdik jattyǵýlar jasaý
• Inemen emdeý (ıglorefleksoterapııa)
• Massaj jasatý
• fıtoterapııa, aromaterapııa, ıglorefleksoterapııa, psıhoterapııa, vıtamınoterapııa.
Tegter:
arterııalyq gıpotenzııa
arterııalyq gıpotenzııa sımptomdary
arterııalyq gıpotenzııa emi
arterııalyq gıpotonııa
gıpotonııa
gıpotonııa emi
gıpotonııa sımptomdary
arterııalyq gıpotenzııa dıagnostıkasy
tómen qan qysymy
tómen arterııalyq qan qysymy