Juqpaly aýrýlardan qorǵaý úshin vaktsınatsııanyń (ekpeniń) mańyzdylyǵy týraly http://www.zdrav.kz/node/8789 siltemesimen atalmysh maqalany oqysańyz bolady.
AKDS vaktsınasy
AKDS – (adsorbtsııalanǵan kókjótel-dıfterııa-sirespe vaktsınasy) úsh ınfektsııadan qorǵaıtyn biriktirilgen vaktsına: dıfterııa, sirespe, kókjetel.
Anyqtama
AKDS - kókjetel, dıferııa, sirespe sııaqty aýraýlarǵa qarsy tıimdiligi óte joǵary vaktsına bolyp tabylady. AKDS vaktsınasy paıda bolmaı turyp bul aýrýlardy emdeýde kóp qıyndyqtar týyndaǵan, keıde ólimge deıin soqtyrǵan kezderi bolǵan.
AKDS adamǵa ekpe túrinde ıyqqa nemese sanǵa engizedi.
Bul vaktsına kimderge salynýǵa negizdelgen?
AKDS vaktsınasy – balalardyń ımmýnıtetin qalyptastyrýǵa negizdelgen. Ári muny densaýlyq saqtaý salasyndaǵy sarapshylar taǵaıyndaǵan.
AKDS vaktsınasyn balalarǵa náreste kezinde engizgen qaýipsiz. Vatsınany balalarǵa jasyna qaraı 5 márte engizý josparlanǵan, 2 aılyqta, 4 aılyqta, 6 aılyqta, 15-18 aıynda, jáne 4-6 jasqa tolǵanynda. AKDS vaktsınasyn bala mektepke barǵansha tolyq qabyldaǵany durys.
AKDS vaktsınasyn balada kókjeteldiń vaktsınasyna allergııalyq reaktsııasy bolmasa ǵana engizýge bolady. Egerde allergııalyq reaktsııasy bolsa, oǵan tek ǵana dıfterııaǵa, sirespege qarsy vaktsınalar salynady. (ADS vaktsınasy dep atalady.)
Qaýipti jaqtary jáne janama áseri
AKDS vaktsınasyn engizgende, ókpege janama (jaǵymsyz) áser etip, onyń saldary birneshe kúnge sozylýy múmkin.
• Dene qyzýynyń joǵarlaýy
• Álsizdik
• Infektsııa ornalasqan aımaqtyń aýyrsynýy
• Qusý
• Tábettiń tómendeýi
Vaktsına engizgennen keıin titirkenip, aýyrsynyp, dene qyzýy joǵarlasa ystyq túsiretin dári-dármekterdi qoldanýǵa bolady.
Biraqta vaktsınany engizbeı turyp, ystyq túsiretin preparattardy qoldanǵansa, vaktsınanyń ózindik kúshi álsireıdi. Ylǵaldy jyly oramaldardy jáne jylytqyshtardy vaktsına engizgen jerge basý arqyly aýyrsynýdy basýǵa bolady. Sonymen qatar aýyrsyný kezinde vaktsına engizgen qoldy nemese aıaqty kóp qozǵaltý kerek.
Óte sırek kezdesetin aýyr janama áserler:
Balanyń 3 saǵattan artyq toqtaýsyz jylaýy; (bul 1000 balanyń ishinen 1-eýinde ǵana kezdesedi)
Dene qyzýy 40 S -tan joǵarlap ketedi; (bul 16000 balanyń ishinen 1-eýinde ǵana kezdesýi múmkin)
Qaltyraıdy (14 000 balalynyń ishinde 1-eýinde ǵana kezdesetin jaǵdaı)
Sonymen qatar aýyr janama áser retinde allergııalyq serpinniń paıda bolyp, tynys alýdyń qıyndap jáne anafılaktıkalyq shoktyń kórinis berýin aıtýǵa bolady. Biraq mundaı janama áser 1 mıllıonnan 1 balada ǵana kezdesýi múmkin. Sozylmaly ustamalar men mıdyń zaqymdanýy sırek kezdesedi. Bul kezde vaktsınanyń janama áseri me, álde basqa aýrý ma, sony anyqtaý qıynǵa soǵady.
Kóp ata-analar vaktsınany qaýipti, balanyń densaýlyǵna keri áseri tıedi dep, dárigerlerge ekpe saldyrmaı-aq qoısaq qaıtedi dep, qarsylyqtaryn bildirip jatady. Alaıda osylaı ekpege qarsy kelý arqyly, kóptegen qaýipti ınfektsııalarydyń balanyń boıyna daryp ketýine jol ashatynyn olar jaqsy túsinýi kerek.
Shekteý salý
AKDS vaktsınasyn bala tumaýratyp qalǵanda, qulaq ınfektsııasy jazylmaı júrgende de engizýge bolady. Eger balanyń dene qyzýy qatty kóterilse, nemese aýyr respıratorlyq aýrýlarmen aýyrsa, odan saýyqqanyn kútip, sodan soń ekpeni engizgen durys.
Eger bala Gııen-Barre (ótkir polıradıkýlıt) sındrommen aýyratyn bolsa, sirespeniń vaktsınasyn alǵannan keıin 6 aptanyń ishinde AKDS vaktsınasyn engizbeıdi.
Eger de AKDS vaktsınatsııasynan keıin, tómende aıtylǵan sımptomdardar kórinis beretin bolsa, dárigerge qaralý kerek:
• Ekpeden keıin 3-7 kún boıy qaltyrasa;
• Ekpe salǵannan 7 kún ótkende mıynda qaýipti problemalar baıqalsa;
• Túsiniksiz qaltyraýlar paıda bolsa;
• Basqa da júıke jumysynyń buzylystary kórinis berse;
• Ekpeden keıin bet, aýyz, tamaq birneshe saǵat isinip kets;.
• Ekpeden keıin 2 kúndeı dene qyzýy 40 gradýstan asyp tursa;
• Ekpeden keıin 2 kún boıy shok nemese kollaps paıda bolyp, turyp alsa;
• ekpeden keıin 3 saǵattan artyq bala toqtamaı jylasa.
Kelesi jaǵdaılarda dárigerge qaralý tıis:
• Eger siz balańyzǵa vaktsına engizýge sezimsiz bolsańyz;
• Vaktsınatsııadan keıin basqa sımptomdar damysa;
• Vaktsınatsııaǵa baılanysty sizde kúmán nemese suraqtar týyndasa.
Tegter:
vaktsınatsııa
Immýnızatsııa – ımmýnıtetti joǵarlatý
dıfterııa
Sirespe
Kókjótel
Gııen-Barre sındromy
Anafılaktıkalyq shok