Mazmuny
Dárigerge qashan qaralý kerek
Jalpy aqparat
Júıeli qyzyl jegi (JQJ ) - qabynǵan sozylmaly aýrý.
Sebepteri
Júıeli qyzyl jegi (JQJ) aýtoımmýndy aýrý bolyp tabylady (tól ımmýndyq júıe qatelesip saý tinderge shabýyldaıdy). Sonyń saldarynan teri, býyn, búırek, mı sondaı-aq basqa da aǵzalar zaqymdanady.
Bul aýtoımmýndy aýrýdyń negizi áli tolyq ıgerilip bolmady.
JQJ erlerden qaraǵanda, áıelderde jıi kezdesedi. Ol kez-kelgen jasta paıda bolýy múmkin, desede, 10 jas pen 50 jastaǵylar arasynda kóptep ushyrasyp jatady. Basqa násilderden qaraǵanda, azııalyqtar bul aýrýdan kóp zardap shegip jatady.
JQJ keıbir dárilik preparattardy qoldanǵannan da týyndaıtyn kórrinedi.
Sımptomdary
Bul aýrýdyń sımptomdary ár adamda ár túrli bolady. Keıbireýlerdiki joıylyp ketedi, keıbireýlerdiki qaıta paıda bolyp jatady. JQJ-men aýyratyn naýqastardyń barlyǵynda derlik býyndary aýyryp, isikter paıda bolady. Keıbireýlerde artrıt damıdy. Býyn, qol saýsaqtary, bilek, tize jıi zaqymdanady.
Basqa taralǵan sımptomdarǵa mynalar jatady:
• Keýde tereń dep shyǵarǵanda aýyrady;
• Sharshaý;
• Qaltyraý;
• Kirpııazdaný, jalpy yńǵaısyzdyq;
• Shash túsý;
• Aýyz qýysyndaǵy oıyq jara;
• Kún sáýlesine shydamaý;
• JQJ-men aýyratyn naýqastardyń shamamen jartysynan kóbinde «kóbelek» tıptes bórtpe paıda bolady;
• Bórtpeler kóbinese betke, keńsiriktiń syrtqy terissine shyǵady, sodan barlyq denege taralady. Mundaı bórtpeler ádette kúnniń astynda uzaq júrgennen keıin paıda bolady;
• Lımfa túıinderi úlkeıip ketedi
Júıeli qyzyl jegi sozylmaly, qabynbaly aýtoımmýndy buzylys, buǵan shaldyqqan adamdardyń kóptegen aǵzalar júıesi, terisi, býyndary, ishki aǵzalary zaqymdanady.
Aýrý ótimi jeńil, aýyr, jáne ómirge qaýip tóndiretin jaǵdaılarmen sıpattalady.
Basqa sımptomdary aǵzanyń qaı bóligi zaqymdanǵanyna baılanysty bolady:
• Mı jáne júıke júıesi: bas aýrady, uıyma paıda bolady, tersheńdik paıda bolady, qaltyraýlar týyndap, kózdiń kórýi nasharlap, jalpy ózgerister paıda bolady.
• Asqazan-ishek joldary: asqazan aýyrady, júrek aıný men qusý paıda bolady.
• Júrek: júrektiń soǵý rıtmi buzylady.
• Ókpe: qandy qaqyryq shyǵyp, dem alý qıyndaıdy.
• Teri: teri sary tústenedi, saýsaqtardyń túsi ózgeredi (Reıno fenomeni)
Keı adamdardy tek terilik sımptomdar mazalaıdy. Bul dıskoıdti qyzyl jegi dep atalady.
Dıskoıdti qyzyl jegi keýdege domalaq daq paıda bolýmen sıpattalady. Myna sýrette dıskoıdti qyzyl jeginiń terini tıpti zaqymdaǵan kórinisi úlkeıtilip berilgen. Daq aqshyl, kólemdi bolyp keledi eken. Eki qońyrqaı daq - bul bıopsııadan qalǵan belgi, ol aýrý belgisi bolyp tabylmaıdy.
Dıagnostıkasy
Júıelik qyzyl jegi aýrýyn anyqtaý úshin kem degende aýrýdyń 11 belgisiniń 4-i bar bolýy kerek.
Dáriger sizdi tekserýden ótkizip, stetoskop arqyly keýdeńizdi tyńdaıdy. Tyńdaý barysynda basqasha dybystardyń shyǵýyn anyqtaýy múmkin, bul shý perıkardtyń qyrylýy (júrektiń syrtqy qabyǵy) nemese pleverdiń qyrylýyn (ókpeniń syrtqy qabyǵy) bildirýi múmkin. Sonymen qatar, dáriger júıke júıeniń de qyzmetterin tekseredi.
JKJ-ny anyqtaýǵa arnalǵan tekserýler:
• Antıdeneni anyqtaýǵa arnalǵan, onyń ishinde antınýklearly taldaý
• Jalpy qan taldamasy
• Ókpe múshelerin rentgenge túsirý
• Búırek bıopsııasy
• Nesepti taldaý
Óz densaýlyǵyńyzdyń jaǵdaıyn jaqsyraq bilýińiz úshin, qosymsha mynadaı tekserýlerden ótseńiz bolady:
• Tıreoglobýlın antıdenesin anyqtaý
• Antıtıreoıdti mıkrosomal antıdenesi
• Komplement komponentteri (S3 jáne S4)
• Tikeleý Kýmbs synamasy
• Krıoglobýlınder
• Erıtrotsıtterdiń shógý jyldamdyǵy
• Búırektiń fýnktsıonaldy qyzmetin anyqtaý
• Baýyr fýnktsııasyn anyqtaıtyn qan taldamalaryn jasaý
• Revmatoıd belgilerin anyqtaý
Emdeý
JKJ emdelmeıtin aýrýlar qataryna jatady. Terapııanyń maqsaty belgilerdi qadaǵalap bolyp tabylady. Ókpege, búırekke jáne basqa aǵzalarǵa áser etken aýyr belgiler bolǵan jaǵdaıda, mamandandyrylǵan dárigerlerde em alý qajet.
Aýrýdyń jeńil túrin emdeýge bolady:
• Steroıdti emes qabynýǵa qarsy preparattarmen, mysaly, ıbýprofenmen (býyn sındromy jáne plevrıt bolǵanda)
• Kortıkosteroıdti kremder paıdalaný (teri bórtpeleri bolǵan jaǵdaıda)
• Malıarıge qarsy dári –dármektermen (gıdroksıhlorohın) jáne kortıkosteroıdterdiń az mólsherimen (teri sındromy kezinde jáne artrıtte)
Aýyr jaǵdaıdaǵy JKJ belgilerindegi em qabyldaý túrleri:
• Immýn jaýptaryn basatyn preparattar nemese kortıkosteroıdtediń joǵary dozasyn qabyldaý
• Tsıtotoksıtti preparattar (jasýshalardyń ósýin tejeıtin dári- dármekter). Bul preparattardy kortıkosteroıdtterdiń áseri bolmaǵan jaǵdaıda nemese olardy qabyldaýdy doǵarǵanda aýrýdyń asqynatyn bolsa, taǵaıyndaıdy. preparattardyń janama áserleri myqty bolady, sondyqtan bul preparattardy qabyldaý barysynda óz jaǵdaıyńyzdy muqııat qadaǵalaýyńyz qajet.
Eger sizde JKJ bolsa, sizge qajet:
• Kúnge shyqqanda, kúnnen qorǵaıtyn kıim, kózildirik jáne kúnnen qorǵaıtyn krem paıdalanýyńyz qajet.
• Kordıologqa qaralyp, aldyn alatyn emdik kýrstarynan ótý
• Immýnızatsııaǵa muqııat bolyńyz, qanshalyqty qajet ekenin bilip turyńyz.
• Osteoporozǵa (súıekterdiń jińishkerýi) test synaqtarynan ótý
Qoldaý toptary
Bul aýrýmen baılanysty emotsıonaldy máseleler kezinde konsýltatsııa men qoldaý toptary kómektesýi múmkin.
Boljamy
Sońǵy jyldary JKJ aýrýyna shaldyqqan adamdardyń jaǵdaıy jaqsarǵan. Kóptegen naýqastarda JKJ jeńil túrde áser etýde. Naýqastardyń jaǵdaılary aýrýdyń qanshalyqty deńgeıde ekenine baılanysty ózgeredi.
Ádetinshe, aýrý alǵashqy jyldary órshı túsedi:
• Dıagnoz qoıylǵan birinshi jyldar
• 40 jasqa deıingi adamdarda
JKJ ǵa shaldyqqan kóptegen áıelder bala kóterip, saý balany dúnıege ákeledi. Qajetti em qabyldap, júregimen búıreginde esh másele týyndamaǵan áıelderdiń jaǵdaıyn jaqsy dep boljaýǵa múmkindik bar. Degenmen, JKJ antıdenesi bar bolsa, túsik tastaýdyń qaýpin arttyrady.
Múmkin bolatyn asqynýlar
JKJ bar keıbir adamdardyń búırek jasýshalarynda anomaldi zattar jınalýy múmkin. Budan qyzyl jegi nefrıti týyndaıdy. Mundaı naýqas jandarda búırek jetkiliksizdigi oryn alady jáne dıalız nemese búırek aýystyrý operatsııasyn jasaý kerek bolady.
JKJ aǵzalardyń buzylýlaryna ákep soqtyrady, olardyń qataryna:
• Ókpede nemese aıaq tamyrlaryndaǵy trombolardyń paıda bolýy
• Erıtrotsıtterdiń buzylýy (gemolıtıkaly anemııa) nemese sozylmaly aýrý anemııasy
• Júrek aınalasynda suıyqtyqtyń jınalýy (perıkardıt) nemese júrek bulshyqetteriniń qabynýy (mıokardıt)
• Ókpe aınalasyna suıyqtyqtyń jınalýy jáne ókpe jasýshalarynyń zaqymdalýy
• Júktilik kezindegi asqynýlar, sondaı -aq túsik tasstaý qaýpi
• Insýlt
• Qan quramyndaǵy trombotsıtter sanynyń azaıýy
• Qan tamyrlarynyń qabynýy
Dárigerge qashan qaralý kerek
JKJ belgileri baıqalǵan jaǵdaıda. Sondaı-aq aýrýdyń jańa belgileri paıda bolǵan jaǵdaıda
Sınonımderi:
Taralǵan qyzyl jegi; JKJ; Qyzyl jegi; Dıskoıdti qyzyl jegi
Derekkóz: AQSh-tyń Ulttyq densaýlyq saqtaý ınstıtýttarynyń derekqorynan alyndy: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000435.htm
Tegter:
júıelik qyzyl jegi
aýtoımmýndi aýrýlar
býyndar
búırek
mı