Mazmuny
Dıabettik retınopatııa – 1 jáne 2 tıpti qant dıabetinde kózdiń torqabyǵynyń derttik ózgeristeriniń biri, ol, kóbinese, aýrý bastalǵannan keıin 5-10 jyl ótkende paıda bolady.
Kóz – sfera tárizdi kórý aǵzasy. Ol suıyqtyqqa toly. Kóz uıasy qabattardan turady, olar kózdiń ishki ózegin – áınek tárizdi deneni, kóz burshaǵyn, sýly ylǵalyn qorshaıdy. Kóz uıasynyń ózegin úsh qabat qorshaıdy: syrtqy, ortańǵy jáne ishki. Syrtqy – óte tyǵyz fıbrozdyq qabyq. Ol aldyńǵy móldir qabyqtan jáne artqy móldir emes bólik - aqqabyqtan turady. Ortańǵy – kóz uıasynyń tamyrly qabyǵy. Ol qantamyrlaryna, pıgmentterge baı jáne nurqabyqpen , kirpik denesimen jáne tamyrly qabyqshanyń ózinen turady. Ishki torqabyq – kórý analızatorynyń retseptorlyq bóligi, bul jerde jaryqty qabyldaý ótedi.
Adam qant dıabetimen kóp aýyrǵan saıyn dıabettik retınopatııanyń paıda bolý yqtımaldyǵy joǵary. Naýqastardyń 40-45 paıyzǵa jýyǵy dıabettik retınopatııanyń qandaı da bir satysynan zardap shegedi.
Júktilik kezinde dıabettik retınopatııa dıabetke shaldyqqan áıelderde kúrdeli máseleler týyndatýy múmkin. Dıabettik retınopatııamen qatar qant dıabeti katarakta, glaýkoma sekildi aýrýlardy týyndatýy múmkin.
Aýrý kózdiń torqabyǵynyń qantamyrlaryndaǵy ózgeristerdiń saldarynan paıda bolady. Naýqastardyń bir bóliginde dıabettik retınopatııa kózden suıyqtyqtyń aǵýymen jáne torqabyqtyń isinýimen kórinis beredi, al keıbir naýqastarda torqabyqtyń betinde qalypsyz qantamyrlarynyń ósýi bastalady.
Dıabettik retınopatııa tórt satyda damıdy:
- Retınopatııanyń prolıferatıvtik emes jeńil túri. Torqabyqta mıkroanevrızma (usaq tamyrlardyń keńeıýi) paıda bolýymen sıpattalady.
- Retınopatııanyń prolıferatıvtik emes ortasha túri. Ári qaraı aýrý ýshyqqan saıyn kózdiń torqabyǵyn qorektendiretin keıbir qantamyrlar tejeledi.
- Retınopatııanyń prolıferatıvtik emes aýyr túri. Bul satyda kóptegen qantamyrlary tejelgen, torqabyqtyń qalypty qanaınalymy bar birneshe aýmaǵy ǵana qalady. Osy aýmaqtar torqabyqqa qorektik zattekterdiń burynǵy aǵymyn qalpyna keltirýde organızmde jańa qantamyrlary óse bastaýy úshin sıgnal jiberedi.
- Prolıferatıvtik retınopatııa. Bul aýrýdyń sońǵy satysy. Munda jańa qantamyrlarynyń jappaı ósýi ótedi. Suıyqtyq torqabyqtyń qalypsyz, juqa tamyrlarynan makýlaǵa (torqabyqtyń ortasy) túsedi, ol kórýdiń fokýstelýine jaýap beredi, bul aldymen isinýdi týyndatady, sodan keıin kórýde buzylystar paıda bolady, kórmeı qalýǵa deıin.
Kórýi qalypty adamǵa kórinetin kórinistiń beınesi Dıabettik retınopatııasy bar naýqastyń kórýi
Kóbinese, dıabettik retınopatııa sımptomsyz ótedi, ásirese, aýrýdyń erte satysynda. Bastapqyda naýqas qannyń bólikterin, nemese kóz aldynda qalqıtyn ádettegi daqtardy kóredi.
Keıde daqtar emdeýsiz ótedi, al naýqastyń kórýi jaqsara bastaıdy. Degenmen, qan ketýi qaıtalanýy jáne kórýdiń bulyńǵyrlanýyna jáne jaǵdaıdyń nasharlaýyna aparýy múmkin.
Emdemegen jaǵdaıda prolıferatıvtik retınopatııa kórýdi edáýir joǵaltýǵa, tipti, kórmeı qalýǵa aparady. Emdeý neǵurlym erte bastalsa, tıimdiligi soǵurlym joǵary bolatyndyǵyn bilý qajet.
Dıagnostıka oftalmologııalyq taldaýlar arqyly júzege asyrylady:
- Kórýdi anyqtaý testi – arnaıy kesteniń kómegimen naýqastyń kórgishtigin anyqtaý.
- Keńeıtilgen qarashyq kezindegi oftalmoskopııa. Naýqastyń kózine qarashyǵyn keńeıtý úshin arnaıy tamshylar tamyzylady. Bul oftalmologqa kózdiń ishki bóligin kórýge jáne dıabettik retınopatııaǵa nusqaıtyn belgilerdiń bolýyn tekserýge múmkindik beredi.
- Tonometrııa – arnaıy quraldyń kómegimen kózdiń qysymyn ólsheý. Bul testini ótkizý úshin dáriger arnaıy tamshylardy qoldanýy múmkin.
- Flıýorestsenttik angıografııa– kózdiń torqabyǵyn zertteýdiń kórneki ádisi. Naýqasqa kóktamyr arqyly arnaıy boıaǵysh engiziledi, ol torqabyqtyń qantamyrlaryna túsedi, osydan keıin dáriger beınelerdi túsiredi.
Aýrýdyń alǵashqy satylarynda naýqasta sary daqtyń isinýi bolmasa, emdeý qajet bolmaıdy. Aýrýdyń ári qaraı damýynyń aldyn alý úshin qant dıabetimen aýyratyn naýqastarǵa qandaǵy qant deńgeıin, arterıaldyq qysymdy jáne qandaǵy holesterın deńgeıin muqııat baqylaý qajet. Dıabettik retınopatııanyń erte satysyndaǵy naýqastar emdeýge muqtaj bolmaıdy, biraq, olar kórýindegi ózgeristerdi muqııat qadaǵalaýy jáne oftalmologta udaıy tekserilýi qajet. Eger oftalmolog kózdiń torqabyǵynda jańa tamyrlardyń ósýin nemese sary daqtyń isinýin baıqasa, emdeý qajet bolady. Kóz hırýrgııasy - dıabettik retınopatııany emdeýdiń negizgi ádisi. Lazerlik hırýrgııa – kózdiń torqabyǵynda jańa tamyrlardyń ósý tusynda shaǵyn kúıikter jasaýǵa múmkindik beretin ádis. Bul úrdis fotokoagýlıatsııa atalady.
Basqa hırýrgııalyq ádis – vıktrektomııa – bul «áınek tárizdi» deneni joıý, ol qan ketýin joıýǵa jáne torqabyqtyń ajyraýyn toqtatýǵa múmkindik beredi.
Dıabettik retınopatııanyń aýyr asqynýlary – ekinshi glaýkoma, katarakta, torqabyqtyń ajyraýy, gemoftalm («áınek tárizdi» denege qan quıylýy), kórýdiń edáýir tómendeýi, tolyq kórmeı qalý bolýy múmkin. Osy jaǵdaılardyń bári qant dıabetine shaldyqqan naýqastardyń endokrınologtyń jáne oftalmologtyń udaıy baqylaýynda bolýyn talap etedi.
Dıabettik retınopatııa kórýdiń tómendeýine jáne kórmeýge aparýy múmkin.
Eger qant dıabetine shaldyqsańyz jáne kelesi sımptomdar paıda bolsa, dárigerge kóriný qajet:
- Jaryq kómeski bolǵanda kórýińiz nashar;
- Kóz aldynda aq daqtardyń paıda bolýyn baıqaısyz;
- Zattar qos bolyp kórinýi nemese bulyńǵyr kórinýi;
- Kózdegi aýyrsyný, bas aýyrýymen qosarlanǵan;
- Kórýdiń óz jaǵyńyzda zattardy kórmeısiz;
- Kózde júzetin kóleńkeni nemese daqtardy kóresiz.
Eger sizde qant dıabeti bolsa, jylyna bir ret qarashyqty keńeıtip, oftalmoskopııa sharasyn ótý qajet:
- Prolıferatıvtik retınopatııa sımptomsyz damýy múmkin. Aýrýdyń osy satysynyń ózinde kórýdi joǵaltý yqtımaldyǵy joǵary.
- Sary daqtyń isinýi dıabettik retınopatııanyń tórt satysynyń kez kelgeninde sımptomsyz damýy múmkin.
- Prolıferatıvtik retınopatııa jáne sary daqtyń isinýi bir mezgilde paıda bolýy múmkin, biraq, naýqas kórýdiń buzylysyn sezinbeýi múmkin.
- Oftalmolog sary daqtyń isinýin nemese dıabettik retınopatııanyń qandaı da bir satysy bar ekendigin naqty anyqtaı alady. Dıabettik retınopatııanyń sımptomdary bolýyna táýelsiz túrde aýrýdy erte anyqtaý jáne ýaqytyly emdeý kórýdi joǵaltýdyń aldyn alýǵa jáne ómir sapasyn jaqsartýǵa kómektesedi.
Eger dıabettik retınopatııa anyqtalsa, oftalmologta jıirek tekserilý usynylady. Bul aýrýdan zardap shegetin adamdar ýaqytyly emdeýdi bastap, kórmeı qalý qaýpin 95 paıyzǵa azaıta alady.
dıabettik retınopatııanyń ýshyǵýynyń aldyn alýda qandaǵy qanttyń jáne arterıaldyq qysymnyń deńgeılerin durys uıymdastyrylǵan baqylaý, qant pen qysymdy azaıtatyn preparattardy ýaqytyly qabyldaý úlken rol atqarady.
Torqabyqtyń profılaktıkalyq lazerkoagýlıatsııasy kóz túbindegi ózgeristerdiń toqtaýyna jáne keri qaıtýyna yqpal etedi.