Mazmuny
Sınonımderi
Jalpy anyqtamasy
Asqynǵan respıratorly dıstress-sındromy (ARDS) – ómirge qaýip tóndiretin jaǵdaı bolyp tabylady. Bul ókpeniń aıryqsha ózgerýimen sıpattalady, ókpege baratyn qannyń quramynda qajetti ottektiń jetispeýshiliginen ókpeniń jumysy buzylysqa tap bolady.
Sebepteri
ARDS ókpeniń kez-kelgen aýyr jaraqat alýynan týyndaıdy. ARDS-tyń kópke beligigi paıda bolý sebepteri mynalar:
• Kóp mólsherdegi qusyqtyń ókpege túsip ketýi;
• Hımııalyq býlardy jutyp qoıý;
• Ókpeni aýystyrý;
• Pnevmonııa;
• Septıkalyq eseńgreý (aǵzadaǵy genıtaldy ınfektsııa);
• Jaraqat
ARDS aýa qabyna suıyqtyqtyń quıylýyn ótkizedi. Bul suıyqtyń qan aınalymyndaǵy otteginiń jetkilikti berilýine kedergi jasaıdy.
Quıylǵan suıyqtyq ókpe tinderin basyp ketedi, saldarynan ókpeniń qajetinshe keńeıý múmkinshiligi azaıady. Qandaǵy ottegi mólsheri qaýipti tómen dárejede qalyp qoıady, tipti adam ottegini jasandy aýa aınaldyratyn qurylǵydan alsa da, ókpedegi aýa aınalymy jaqsarmaıdy.
ARDS basqa múshelerdiń jetispeýshiligimen qatar týyndaýy múmkin. Olar mysaly baýyr nemese búırek bolýy múmkin. Shylym shegý men alkogol paıdalaný da qaýipti faktor bolyp tabylady.
Aýa ókpege muryn qýysy, keńirdek jáne tamaq arqyly ótedi.
Sımptomdary
• Tynys alý qıyndaıdy;
• Tómen arterııalyq qysym jáne aǵza jetispeýshiligi;
• Dem alystyń jıileýi
• Demikpe
Sımptomdar jaraqat alǵannan keıin nemese aýrý bastalǵannan keıin 24-48 saǵattyń ishinde damıdy. Kóptegen adamar ARDS-pen aýyrǵanymen, sımptomdaryn aıtyp dárigerge kelip jatpaıdy.
Dıagnostıkasy
Ókpedegi anomaldi dybystardy anyqtaý úshin stetoskoptyń (aýskýltatsııa) kómegimen tyńdaıdy, estilgen dybystar ókpeniń syrylyn, ókpege suıyqtyqtyń quıylý belgisin anyqtaýǵa sep bolady.Arterııalyq qysyp kóp jaǵdaıda tómen bolady. Ádette tsıanoz baıqalady (teri bozarady, erin men tyrnaqtar túsin ózgertedi, osynyń bári tinderge ottek jestispegendikten týyndaıdy).
ARDS-ti anyqtaý úshin júrgiziletin tekserý:
• Arterııalyq qan gazy;
• Qan taldamasy (OAK) jáne bıohımııalyq analız;
• Bronhoskopııa (bul ádis keńirdektegi shyryshty tikeleı tekserýge múmkindik týǵyzady, oǵan arnaıy «bronhofıbroskop» dep atalatyn qurylǵyny qoldanady);
• Keýde jasýshalaryn jalpy rentgenografııadan ótkizý;
• Qaqyryqty taldaý jáne onyń qozdyrǵyshyn anyqtaý boıynsha zertteý
• Múmkin bolatyn ınfektsııany tekserý.
ARDS sııaqty keýde radıografııasyna uqsas júrek jetkiliksizdikterin boldyrmaý úshin, júrek bólimderiniń ehokardıografııasy nemese kateterleý qajet bolýy múmkin.
Emdeý
Ádette ARDS-ke shaldyqqan naýqasstar aýrýhanada jatyp, arnaıy terapııa qabyldaýy kerek.
Emdeýdiń basty maqsaty tynys alýǵa demeý berý jáne ARDS-tiń sebebin anyqtap, ınfektsııany emdeý úshin arnaıy preparattardy taǵaıyndaýmen tolyǵydy. Jáne de qabynýdyń aldyn alyp, ókpedegi suıyqtyqty joıý da basty nazarǵa alynatyn emdeý sharasy bolyp tabylady.
Sońynan ońtaıly qysymmen dem shyǵarý jasandy ókpe ventılıatsııasy zaqymdanǵan ókpege jetkilikti ottek mólsherin jetkizý úshin qoldanylady. Bul qurylǵyny qoldaný barysynda naýqasqa kúshti tynyshtandyrǵysh dári taǵaıyndalady. Kebir zertteýlerdiń kórsetkenindeı, dári taǵaıyndaý ýaqytsha ARDS-pen saldanǵan adamnyń ońalp ketýine joǵary múmkindik beretini anyqtaldy.
Emdeý naýqastyń ózdiginen dem alǵanynan deıin jalǵasady.
Qoldaýshy toptar
Kóptegen ARDS-pen aýyratyn naýqastardyń januıasy kúızeliske tap bolady. Olar qoldaýshy toptarmen baılanysý arqyly bul salmaqty jeńildetedi, qoldaýshy toptar máseleler men ýaıymdardy birge bólisedi, seıiltedi.
Boljamy
ARDS-pen aýyratyn naýqastardyń úshten biri osy aýrýdan qaıtys bolady. Tiri qalǵandardyń barlyǵynda qalypty ókpe qyzmeti qalpyna keledi, biraq kóbinde ylǵyı ókpe tinderiniń zaqymdanýy oryn alady.
ARDS-pen aýyrǵan kóptegen naýqastar este saqtaý qabiletin joǵaltady ne bolmasa ómir súrý sapasyna qatysty basqa da buzylystarǵa tap bolady. Bul mıdyń zaqymdanýyna baılanysty, ókpe qajetti deńgeıde jumys istemese, mı jetkilikti ottegi mólsherimen qorektene almaı qalady.
Múmkin bolatyn asqynýlar
• Kóptegen júıeler men aǵzalar zaqymdanady;
• Ókpeniń zaqymdanýy (mysaly, pnevmotoraks dep atalatyn ókpe kollapsy) osy aýrýdy emdek barysynda jasandy ventılıatsııa qurylǵysynan alǵan jaraqat;
• Pnevmoskleroz (ókpeniń berishtenýi);
• Ventılıatorasstsıraly pnevmonııa;
Dárigerge qashan qaralý kerek
Negizinde, ARDS aýrýy naýqas aýrýhanada jatqanda mazalaıdy. Keıde saý adamdarda aýyr pnevmonııa damysa, ARDS aqyryndap damyp, kórinis beredi. Eger sizde tynys alý jaǵynan máseleler týyndasa, 103 nómirindegi jedel medıtsınalyq kómekke habarlasyńyz.
Sınonımderi
Kardıogendik emes ókpe isigi; Ótkizgishtiginiń tym joǵarlaýynan ókpeniń isinýi; Ókpe shogy; ARDS; Ókpeniń zaqymdanýynyń asqynýy
Tegter:
tynys alýdyń jetispeýshiligi
asqynǵan júrek jetispeýshiligi
ókpeniń isinýi
demikpe