Osteomalıatsııa – adam cúıekteriniń D vıtamıniniń jetkiliksizdiginen jumsaryp ketýi nemese aǵzanyń D vıtamınin sińire almaýy jáne durys paıdalanýǵa múmkindiginiń bolmaýy.
Paıda bolýy sebepteri
Osteomalıatsııa kezinde súıekter jumsarady, biraq aǵzanyń súıektik massasyn quraıtyn kollagenniń qalypty mólsheri qalpyn buzbaıdy. Dese de, naýqastyń súıekterinde kaltsıı mólsheriniń jetkiliksizdigi baıqalady.
Osteomalıatsııanyń týyndaýynyń kóptegen sebepteri bar. Aýrý balalarda paıda bolǵan kezde, ol rahıt dep atalady jáne aǵzadaǵy D vıtamıniniń tómen deńgeıin kórsetedi.
Osteomalııaǵa ákeletin basqa da sebepterge mynalar jatady:
• Dıetada D vıtamıniniń jetispeýshiligi
• Aǵzadaǵy D vıtamınin óndirýge yqpal etetin kún sáýlesiniń jetispeýshiligi
• Ishekte D vıtamıniniń sińirilýiniń buzylýy
Aǵzadaǵy D vıtamıniniń jetispeýshiligine myna jaıttar sebep bolady:
• Kúnniń kózinde óte sırek bolý
• Kúndizgi ýaqytty qysqartý
• Tútin
• Kúnnen qorǵaıtyn asa kúshti kremdi qoldaný
Qart adamdarda jáne tamaqtaný ratsıonynan sútti shektegen adamdarda osteomalıatsııanyń paıda bolý qaýpi joǵary.
Osteomalııaǵa ákeletin basqa aýrýlarǵa mynalar jatady:
• Qaýipti isik
• D vıtamıni metabolızminiń buzylýy
• Búırek jetispeýshiligi jáne atsıdoz
• Ratsıonda jetkilikti fosfattardyń bolmaýy
• Baýyr aýrýlary
• Tyryspany emdeý úshin (tyryspaǵa qarsy preparattar) qoldanylǵan keıbir dárilik zattardyń janama áserleri
Aýrý sımptomdary
Aýrýdyń sımptomdary negizinen aǵzadaǵy kaltsııdiń tómen deńgeıine qatysty bolady. Aýrýdyń sımptomdary:
• Aýyz aınalasynyń uıýy
• Aıaq-qoldardyń uıýy
• Qol men aıaqtyń qurysýy
Taldaýlar men testter
• Qan analızi D vıtamınin, kreatının, kaltsıı jáne fosfat deńgeıin tekserý úshin júrgiziledi.
• Súıek bıopsııasy arqyly súıek tininiń jumsarǵanyn anyqtaýǵa bolady.
• Súıek rentgeni men súıek qattylyǵyn anyqtaýǵa baǵyttalǵan test súıektegi jalǵan syzattardy, súıek tininiń joǵalýyn jáne súıek tyǵyzdyǵynyń azaıǵanyn anyqtaýǵa kómektesedi.
Patsıentte búırek aýrýlarynnyń bar-joǵyn anyqtaý úshin nemese aýrýdyń qandaı da bir basqa sebepterden týyndaǵanyn anyqtaý úshin basqa da analızder jasaýǵa bolady.
Qosymsha taldaýlar:
• Siltili fosfostazǵa (SF) taldaý
• Qalqanshamańy beziniń gormonyna taldaý
Emdeý
• Emdelý úshin D vıtamıni, kaltsıı, fosforlyquramdyq taǵamdarmen qorektený kerek. Ishekte D vıtamıniniń sińirilýi buzylǵan adamdar, D vıtamıniniń jáne kaltsııdiń úlken mólsherin qabyldasa bolady.
• Belgli bir aýrýlarǵa shaldyqqan adamdar qanyndaǵy fosfor men kaltsııdiń deńgeıin únemi baqylap otyrý kerek.
Aýrý aǵymy
Vıtamınderdiń jetispeýshiliginen zardap shekken keıbir adamdar birneshe apta ishinde emniń áserin sezinedi. 6 aı ishinde tolyq qalpyna kelge bolady.
Múmkin bolatyn asqynýlar
Sımptomdary qaıtalanýy múmkin
Dárigerge qashan qaralý kerek
Súıek jumsarýy sımptomdary baıqalǵan jaǵdaıda dárigerge qaralyńyz.
Aldyn alý
D vıtamınine baı taǵamdardy qabyldap jáne kún energııasynan qabyldaý arqyly aǵzany aýrýdan qorǵaýǵa bolady.
Tegter:
súıekterdiń jumsarýy
súıekterdiń synǵyshtyǵy
D vıtamıniniń jetispeýshiligi
osteomalıatsııa
kún kóziniń jetispeýshiligi
synyqtar
kaltsııdiń jetispeýshiligi
qoldyń uıýy
qoldyń qurysýy