Sút bezi
Sút bezi qabyrǵalardy jaýyp turatyn keýde bulshyqetterinde ornalasqan. Árbir sút bezi 15-20 bólikten turady. Bólikter kóptegen kishkene kesekter quralǵan. Bólikter sút shyǵaratyn kishkentaı bezderdi toptardan turady. Bólikterden emizikke keletin «jol» dep atalatyn jińishke tútiksheler arqyly sút aǵady. Emizik, areol dep atalatyn dál ortada ornalasqan domalaq qońyrqaı teri. Maıly tinder bólikter men joldardaǵy bos aralyqtardy toltyrady.
Sút bezinde de lımfa tamyrlary ornalasqan. Bul tamyrlar lımfa túıinderi dep atalatyn kishigirim, aınalmaly músheler bolyp tabylady. Lımfa túıinderiniń toptary qoltyqta sút beziniń janynda, bulshyqet ústinde, keýde qýysynyń art jaǵynda jáne basqa jerlerde ornalasqan. Lımfa túıinderi bakterııany, rak jasýshalaryn jáne basqa zııandy zattardy ózine ustap alady.
Bul sýretter sút beziniń aýmaǵyn, sondaı-aq sút beziniń janyndaǵy lımfa túıinderi men tamyrlaryn kórsetedi.
Qaýip faktorlary
Sút bezi qaterli isiginiń naqty sebebin eshkim bilmeıdi. Dárigerler bul aýrýdyń bir áıelde paıda bolyp, endi bir áıelde nelikten bolmaıtynyn túsindire almaıdy. Olardyń biletini tek jaraqat alsa nemese sút bezi palpatsııalansa qaterli isik týdyrmaıtyny. Sonymen qatar, sút bezi qaterli isigi juqpaly aýrý emes. Onyń basqa adamnan «juqtyrýy» múmkin emes.
Zertteýler negizine súıensek, belgili bir qaýip faktorlary bar áıelder sút bezi obyryna kóbirek beıim keledi eken. Aýrýdy damytýy yqtımal nárseler - qaýip faktory bolyp sanalady.
Sút bezi qaterli isigine baılanysty birqatar qaýip faktorlary zerttelip, anyqtaldy:
• Jasy: Sút beziniń qaterli isigine shaldyǵý qaýpi jasy ulǵaıǵan áıelder arasynda kóptep kezdesedi. Sút bezi aýrýlarynyń dıagnozy kóbinese 60 jastan asqan áıelderge qoıylǵan. Bul aýrý menopaýzaǵa deıin jıi kezdesedi.
• Sút bezi qaterli isiginiń jeke syrqatnamasy: Sút bezi qaterli isigin tasymaldaýshy áıelde sút bezi qaterli isiginiń damý yqtımaldyǵy joǵary.
• Áýlettiń syqatnamasy: Eger áıeldiń anasy, apasy nemese qyzy sút bezi qaterli isigimen aýyratyn bolsa, bul áıelde aýrýdyń damý qaýpi joǵary. Eger áıeldiń otbasy músheleri 40 jasqa deıin sút bezi qaterli isigimen aýyrǵan bolsa, onda ol áıelde aýrýǵa shaldyǵý qaýip joǵary bolady. Sút bezi qaterli isigi bar basqa da týystary bar (analar da, ákeler de) áıeldiń aýyryp qalý qaýpin arttyrýy múmkin.
• Sút bezinde belgili bir ózgerister oryn alady: Keıbir áıelderdiń keýdesinde anomaldi jasýshalar bolady, ony mıkroskoppen kórýge bolady.Anomaldi jasýshalardyń belgili bir túrleriniń bolýy (atıpti gıperplazııa jáne orynyndaǵy bóliktik kartsınoma) sút bezi qaterli isiginiń damý qaýpin arttyrady.
• Genetıkalyq ózgerister: Keıbir genderdegi ózgerister sút bezi qaterli isiginiń damý qaýpin arttyrady. Bul gender BRCA1, BRCA2 jáne basqalaryn qamtıdy. Taldaýlar keıde, sút bezi qaterli isigi bar otbasylardaǵy, kóptegen áıelderde naqty gendik ózgeristerdiń bolatyndyǵyn kórsetedi. Dárigerler sút bezi qaterli isiginiń damý qaýpin tómendetý úshin nemese geni osyndaı ózgeristerge ushyraǵan áıelderdiń boıynan osy aýrýdy anyqtap, jaqsartý joldaryn usynýy múmkin.
• Reprodýktıvti jáne etekkir kezeńi:
• Qartaıǵan jasynda birinshi balasyn bosanǵan áıelderde sút bezi qaterli isiginiń damý qaýpi joǵary bolady.
• Alǵashqy etekkir kezeńi 12 jasqa tolmaı turyp bastalǵan əıelderde sút bezi qaterli isiginiń damý qaýpin artady.
• 55 jastan keıin alǵashqy menopaýzalyq kezeńi bolǵan áıelderde sút bezi qaterli isigi bolýy múmkin.
• Eshqashan bala týmaǵan áıelderde sút bezi qaterli isiginiń damý qaýpi týyndaýy múmkin.
• Menopaýza kezinde, menopaýzadan keıin, , estrogen men progestın degen gormonaldy preparattardy qabyldaǵan áıelderinde de, derekter boıynsha basqa adamdarǵa qaraǵanda sút bezi qaterli isigine shaldyǵý qaýipi joǵary eken.
• Tolyq, jaqsy josparlanǵan zertteýler anyqtaǵandaı, bala aldyrýdan nemese túsik tastaýdyń sút beziniń qaterli isiginiń damymaıtyndyǵy belgili boldy.
• Násiline qaraı: sút beziniń qaterli isigi aq tústi áıelderde, azııalyq jáne afroamerıkalyq áıelderge qaraǵanda jıi kezdesedi.
• Keýde qýysynyń radıatsııalyq terapııasy: 30 jasqa deıingi keýdege (sút bezderin qosa alǵanda) sáýlelik terapııa júrgizilgen áıelder sút bezi qaterli isiginiń qaýpin arttyrady. Buǵan Hodjkınniń lımfomasy úshin radıatsııalyq terapııany alǵan áıelder kiredi. Zertteýler kórsetkendeı, jas áıel radıatsııalyq terapııany alǵan bolsa, onyń keıingi ómirde sút bezi qaterli isiginiń paıda bolý qaýpi artady.
• Sút beziniń tyǵyzdyǵy: Sút beziniń tini tyǵyz nemese maıly bolýy múmkin. Mammogrammalarda (sút beziniń rentgenografııasy) baıqalǵan tyǵyzdalǵan tinderi bar eresek jastaǵy áıelderde sút bezi qaterli isiginiń qaýpi joǵary. • DES (diethylstilbestrol) qabyldaý: DES 1940-1971 jj. AQSh-ta birneshe júkti áıelderge taǵaıyndaldy. (Qazirgi ýaqytta bul preparat júkti áıelderge taǵaıyndalmaıdy.) DÁK qabyldaǵan áıelderdiń júktilik kezinde sút bezi qaterli isiginiń qaýpi birshama joǵary bolýy múmkin. Bul preparattyń yqpaly isigi bar áıelden týylǵan qyzdaryna ier etýi zerttelýde.
• Menopaýzadan keıingi artyq salmaq nemese semizdik: artyq salmaqpen nemese semizdikten zardap shegetin áıelderde sút bezi qaterli isiginiń paıda bolý múmkindigi bar.
• Fızıkalyq belsendiliktiń jetispeýi: Ómir boıy belsendi ómir saltyn ustanbaǵan áıelderde sút bezi qaterli isiginiń qaýpi basym bolady. Belsendi ómir saltyn ustaný arqyly artyq salmaqty jáne semizdiktiń aldyn alýǵa bolady, jine isikke shaldyǵý qaýpi de azaıtady.
• Alkogoldi qabyldaý: zertteýlerge súıensek áıelderdiń áldeqaıda kópishimdik ishetini anyqtaldy, ondaı áıelderde sút bezi qaterli isiginiń damý qaýpi soǵurlym joǵary bolady.
Qazirgi ýaqytta basqa yqtımal qaýip faktorlary zerttelýde. Ǵalymdar dıeta, fızıkalyq belsendilik jáne genetıkalyq faktorlardyń sút bezi qaterli isiginiń damý qaýpine áserin zertteýde. Sondaı-aq, qorshaǵan ortadaǵy belgili bir zattardyń sút bezi qaterli isiginiń damý qaýpin arttyra alatyny anyqtalýda.
Kóptegen qaýip faktorlarynyń aldyn alýǵa bolady. Basqalar, mysaly, otbasylyq tarıhy sııaqtylardan, aýlaq bol keıde múmkin emes shyǵar árıne. Áıelder múmkindiginshe belgili qaýip faktorlarynan múmkindiginshe alys bolý arqyly ózderin qorǵaı alady.
Alaıda, belgili bir qaýip tobyndaǵy áıelderdiń kópshiligi sút bezi qaterli isigine shaldyǵa bermeıdi. Ony da eskerý kerek. Sondaı-aq, bir qatar áýletinde sút bezi qaterli isigi bar áıelder de bul aýrýǵa urynbaı ótip ketýi de múmkin.
Eger siz ózińizdi qaýip tobyndamyn dep oılasańyz, bul jaıynda dárigerińizben talqylaý ótkizińiz. Sizdiń dárigerińiz qaýipti azaıtý joldaryn usyna alady jáne únemi tekerý kestesin josparlaı alady.
Skrınıng
Sımptomdar paıda bolǵanǵa deıin sút bezi qaterli isigi boıynsha skrınıng ótkizý mańyzdy bolýy múmkin. Skrınıng dárigerlerge erte kezeńde onkologııalyq aýrýlardy anyqtaýǵa emdeýge kómektesedi. Aýrý erte kezeńde anyqtalsa, emdeý sátti bolmaq.
Sizdiń dárigerińiz sút bezi qaterli isiginiń kelesi skrınıngtik synaqtaryn usynýy múmkin:
• Skrınıng mammogrammasy
• Sút bezine klınıkalyq tekserý júrgizý
• Sút bezine ózindik tekserý júrgizý
Sizge dárigerden sút bezi qaterli isigine tekserilýdi qashan bastap, jáne qanshalyqty jıi tekserilip turý kerektigi jaıynda surańyz.
Skrınıngtik mammogramma
Sút beziniń obyryn erte satyda anyqtaýǵa keńes beriledi:
• 40 jastan asqan áıelderdiń árqaısysy 1 jyldan 2 jylǵa deıin mammogrammadan ótýi kerek. Mammogramma - sút beziniń rentgendik sáýleniń kómegimen túsirilgen keskindemesi.
• Sút bezi qaterli isigi boıynsha qaýip tobynda tirkelgen kez-kelgen 40 jastan asqan áıelder ózderiniń dárigerlerine mammogrammadan qanshalyqty jıi-jıi ótý kerektigin suraıdy.
Mammogramma isik sekildi bolyp sezilip turǵan keýdedegi túıirshikterin de kórsetedi. Bul zertteý kaltsııdiń shaǵyn bólshekteriniń klasterin de kórsete alady. Bul bólshekter mıkrokalıtsıfıkat dep atalady. Tyǵyz nemese kishkene bólshekter qaterli isiktiń týyndap kele jatqanyn bildiretin obyraly jasýshalar nemese basqa jaǵdaılar bolýy múmkin. Rak jasýshalarynyń bolýyn rastaý úshin ary qaraı tekserý qajet.
Eger mammogrammada anomaldy jasýshalar kórinse, qosymsha rentgendik zertteý qajet bolady. Bıopsııa da qajet bolýy múmkin. Bıopsııa - onkologııalyq aýrýlardyń adam boıynda bar ekenin rastaýdyń jalǵyz senimdi joly. (Dıagnostıka bóliminde bıopsııa týraly tolyq aqparat beriledi.)
Mammografııa - sút beziniń qaterli isigin erte anyqtaý úshin dárigerler úshin eń jaqsy qural.
Degenmen, mammografııa áli tolyq jetilmegen:
• Mammografııa da keıbir qaterli isik aýrýlaryn baıqamaı qalýy múmkin. (Nátıjesi «jalǵan teris nátıje» dep atalady)
• Mamagrafııa keıbir túzindilerdi, tekserý barysynda qaterli isik dep belgilep berýi múmkin. (munyń nátıjesi «jalǵan oń nátıje» bolyp esepteledi ).
• Keıbir jyldam ósetin isikter, úlken kólemge tez jetedi jáne oldar basqa musherelge taralyp ta úlgeredi, olardy endi mammografııadan kórýge bolady.
Mammogrammalar (sonymen qatar stomatologııalyq rentgen jáne jıi ótkiziletin rentgendik zertteýlerdiń basqa túrleri) radıatsııanyń óte tómen mólsherin paıdalanady. Zııan keltirý qaýpi óte
az, biraq rentgendik zertteýlerdi jıi ótkizý qıyndyq týdyrýy múmkin. Artyqshylyǵy árdaıym qaýip-qaterden asyp túsedi. Rentgenge tekserilý qajet árbir jaǵdaıda dárigerlermen keńesý kerek. Sondaı – aq keskindegi qajet emes bólikterdi domalaqtap belgilep qoıýyn surańyz.
Sút bezin klınıkalyq tekserýden ótkizý
Sút bezine klınıkalyq tekserý júrgizý kezinde dáriger emdelýshiniń jalpy jaǵdaıyn tekseredi. Tekserý kezinde qoldy bastan joǵary kóterip, sodan keıin denesin tómen tastaýyn nemese qolyn jambasqa basýyn suraýy múmkin.
Medıtsınalyq qyzmetker oń jáne sol jaq sút bezderin kólemderimen jáne formasymen erekshelenetinin anyqtaıdy. Emshektiń terisi bórtpege, syzattarǵa nemese basqa da belgilerge qarsy tekseriledi. Emizik suıyqtyqtyń bar-joqtyǵyn anyqtaý úshin qysylady.
Medıtsına qyzmetkeri tekserý úshin saýsaqtardyń kómegimen búkil sút bezin, qoltyqtyń astyn jáne buǵana aımaǵyn tekseredi. Tyǵyzdyq ádette burshaq kólemindeı bolady, ol kezde ony sezinýge múmkindik týady. Tekserý aldymen bir jaǵynan, sodan soń ekinshi jaǵynan júrgiziledi. Dárigerler sondaı-aq, sút bezine jaqyn ornalasqan lımfa túıinderiniń úlkeıtilgenin tekseredi.
Keýdege tolyq klınıkalyq tekserý 10 mınýtqa deıin sozylýy múmkin.
Sút beziniń ózindik tekserilýi
Siz, sút bezderińizde qandaıda bir ózgeristerdiń bar ekenin anyqtaý úshin ár aı saıyn teksere alasyz. Ózgerister jasqa, etekkir tsıklyna, júktilikke, menopaýzaǵa nemese kontratseptıvterdi nemese basqa gormonaldy preparattardy qoldanýdan týyndaýy múmkin ekenin este ustaǵan jón. Sút bezderiniń búdirli jáne ishinde irtik-irtiktiń sezinýi qalypty jaǵdaı. Sonymen qatar, sút bezderi isinedi jáne qataıady, ol jaǵdaı ádette etekkirdiń aldynda jáne menopaýza mezgilinde qataıtady.
Sút bezderinde qandaıda bir erekshelik baıqasańyz, dárigermen keńesińiz.
Sút bezderiniń táýelsiz saraptamasy turaqty skrınıngtik mammografııany jáne sút beziniń klınıkalyq tekserýin almastyra almaıdy. Zertteý derekteri boıynsha sút bezderiniń ózindik saraptamasy sút bezi qaterli isiginen bolatyn ólimdi azaıtady eken.
Sút bezi qaterli isiginiń sımptomdary:
• Sıpalap kórgende emshektiń nemese emiziktiń ózgergendigi baıqalady;
• Keýde nemese omyraýǵa jaqyn qoltyq jaqty tyǵyzdaý men tompıý oryn alady;
• Emizik nyǵyzdanyp turady;
• Emiziktiń syrtqy túri ózgeredi;
• Omyraýdyń kólemi men formasy ózgeredi
• Emizik ishke tartylyp turady
• Keýde terisi, areolasy nemese emizik qabyrshyqtanýy, qyzarýy nemese isinýi múmkin. Onda berishter bolýy múmkin nemese terige uqsaıtyn tyrtyqtar bolýy múmkin.
• Emshekten bólindi shyǵady.
• Sút bezi qaterli isigi ádette erte satysynda aýyrsynbaıdy. Degenmen, áıelder keýde aýyrýy nemese kez kelgen basqa da buryn belgileri bolsa, dárigerge qaralýy kerek. Kóbinese bul belgiler qaterli isikke baılanysty bola bermeıdi. Basqa da aýrýlardyń sebebinen osyndaı belgiler bolýy múmkin. Áıelde osyndaı sımptomdar týyndasa erte ýaqytta dıagnoz qoıý úshin jáne emdeýdi múmkindiginshe tezirek júzege asyrýy úshin dárigermen kórsetý kerek.
Dıagnozy
Eger sizdegi sımptomdar nemese skrınıng nátıjeleri rak aýrýynyń bar ekenin bildirse, sizdiń dárigerińiz shynymen qaterli isik bar ma, álde basqa sebepten ekenin anyqtaýy kerek. Dárigerińiz jeke jáne otbasyńyzdyń bul aýrýdyń barlyǵy týraly suraqtar qoıýy múmkin. Sizge medıtsınalyq tekserýden ótý qajet bolady. Sizdiń dárigerińiz sizge mammogramma nemese basqa da skrınıngtik testter taǵaıyndaıdy. Tekserýdiń bul túrleri sút beziniń ishki tinderiniń sýretin alýǵa múmkindik beredi. Mundaı zertteýden keıin dáriger qosymsha zertteý ádisterin qajetsiz dep tabýy múmkin. Dáriger sonymen qatar keıinirek tekserýden ótýdi usynýy múmkin. Nemese rak kletkalaryn anyqtaý úshin bıopsııadan ótýge týra keledi.
Sút bezine klınıkalyq tekserý júrgizý
Medıtsınalyq qyzmetker ár sút beziniń qabynýyn jáne basqa da máselelerdi anyqtaý úshin palpatsııa jasaıdy. Eger tyǵyzdyq bar bolsa, dáriger palpatorlaý onyń kólemin, formasyn jáne qurylymyn anyqtaıdy. Dáriger bul tyǵyzdyqtyń qanshalyqty ońaı qozǵalatyndyǵyn da tekseredi. Qateri joq tyǵyzdyqtar, qaterli túrinen ajyratylady. Jumsaq, tegis, dóńgelek jáne jyljymaly tyǵyzdyqtar qateri joq bolyp esepteledi. Qatty, keıpi birkelki emes, sút bezine myqtap bekinip alǵan tyǵyzdyqtar, joǵary satydaǵy qaterli isik bolýy múmkin.
Dıagnostıkalyq mammografııa
Dıagnostıkalyq mammografııa - bul keýde qýysynyń rentgendik beınesi. Onyń kómegimen skrınıngtik mammogrammada anormaldy kórinetin aımaqtardyń anyq jáne tolyq kórinisi jasalady. Dáriger osy ádisti, keýdedegi erekshe ózgerister, mysaly, tyǵyzdaný, aýyrsyný, qalyńdaý, emizikten bólindiniń shyǵýy nemese omyraýdyń kólemi nemese pishininiń ózgerýi sııaqty egjeı-tegjeıli aqparat alý úshin paıdalanady. Dıagnostıkalyq mammogramma keýdediń naqty aımaǵyna baǵyttalýy múmkin. Ol arnaıy ádisterdi qoldanyp, skrınıngtik mammografııadan góri kóbirek boljamdar jasaı alady.
Ýltradybystyq dıagnostıka
ÝDZ apparaty adamdar estı almaıtyn dybys tolqyndaryn jiberedi. Tolqyndar tinnen kórinedi. Jańǵyryqty paıdalana otyryp kompıýter keskinder túzedi. Dárigerińiz bul sýretti monıtordan kóre alady. Bul keskindemede tyǵyzdyq qatty ma, álde ishine suıyqtyq toltyryldy ma sony kóre alady. Jylaýyq - suıyqtyq toltyrylǵan qap. Olar qaterli isik emes. Alaıda qtty tyǵyzdyq rak isik bolýy múmkin. Zertteýden keıin dáriger keskinderdi beınege saqtap nemese basyp shyǵarady. Bul zertteý mammogrammamen birge ótkizilýi de múmkin.
Magnıtti rezonanstyń kómegimen keskin túzý
Iadrolyq magnıttik rezonans (IaMR) - kompıýterge qosylǵan qýatty magnıtti qoldaný arqyly júrgiziletin zertteý ádisi. IaMR sút beziniń tininiń tolyq beınesin jasaıdy. Alynǵan sýretterdi monıtordan kórýge bolady nemese olar taspaǵa basylady. IaMR –dy mammogrammamen birge paıdalanýǵa bolady.
Bıopsııa
Dárigerińiz sizdi hırýrgqa nemese omyraý aýrýlaryna bıopsııa jasaıtyn arnaıy mamanǵa jiberý múmkin. Suıyqtyq nemese tin isik belgileriń bar-joǵyn anyqtaý úshin sút bezinen shyǵarylady.
Keıbir kúdikti aımaqtar mammogrammada kórinedi, biraq sút beziniń klınıkalyq tekserýimen anyqtalmaı jatady. Dárigerler tinnen alynǵan aımaqty kórý úshin keskindi oınatý ádisterin qoldanady. Mundaı ádister jetekshi ÝDZ nemese stereotaktıkalyq bıopsııa nemese lokalızatsııalanǵan ıne ádisterin qamtıdy.
Dárigerler sút bezderiniń tinderin ártúrli jolmen alyp tastaı alady:
• Jińishke ıneniń asperatsııasy: Dáriger keýdede túzilgen suıyqtyqty alý úshin juqa ıneni paıdalanady. Eger suıyqtyqtyń jasýshalary bolsa, zerthanada patologanatom olardy mıkroskoptyń kómegimen qaterli isikke qarsy tekseredi. Eger suıyqtyq isikten taza bolsa, zerthanadaǵy mıkroskoptyń kómegimen ony qaraýdyń qajeti joq shyǵar.
• Tereń bıopsııa: Dáriger keýde tinin jınaý úshin jýan ıneni paıdalanady. Patologanatom rak kletkalaryn tekseredi. Bul protsedýra pýnktsııalyq bıopsııa dep atalady.
• Hırýrgııalyq bıopsııa: Hırýrg tinniń úlgisin alady. Patologanatom rak kletkalarynyń tinin tekseredi.
• Ishki bıopsııany oryndaǵan kezde, tyǵyzdanǵan nemese anomaldi aımaqtaǵy tininiń úlgisin alady.
• Ekstsızondy bıopsııa jasaý kezinde, tyǵyzdalǵan jerdegi tin nemese búkil aımaqtyń barlyq tinin tekserý úshin alynady.
Eger rak jasýshalary tinnen tabylsa, patologanatom bul jaǵdaıda qaterli isiktiń qandaı túrine jatatyndyǵyn aıta alady. Sút beziniń qaterli isiginiń eń kóp taraǵan túri joldaǵy epıtelııdiń kartsınomasy bolyp tabylady. Anormaldy jasýshalar tútikterdiń epıtelııinde kezdesedi. Lobýarly kartsınoma - bul basqa túri. Bólikterde anormaldy jasýshalar tabylady.
Qosymsha tekserý
Eger qaterli isik dıagnozy qoıylsa, dárigerińiz sút beziniń tininen alynǵan qaldyqtarǵa arnaıy zerthanalyq synaqtar júrgizýge tapsyrys bere alady. Bul zertteýler dárigerińizge boıyńyzdaǵy rak týraly kóbirek aqparat alýǵa jáne emdeýdi josparlaýǵa múmkindik beredi:
• Gormondyq retseptorlardyń synaqtary: Bul test tinniń belgili bir gormondarynda retseptorlardyń bar-joǵyn kórsetedi. Retseptorly tinder qajetti gormondardyń (estrogen nemese progesteron) ósýi úshin kerek.
• PCE2 synaǵy: Bul test adamnyń epıdermııalyq ósý faktory -2 (PCE2) nemese PCE2 / jańa geniniń retseptory dep atalatyn tindegi aqýyzdyń bar-joǵyn kórsetedi. Tinderde bul genniń tym kóp danalary nemese tym kóp kóshirmesi bar bolsa, emdelýden keıin sút beziniń qaterli isiginiń qaıtalaný yqtımaldyǵyn arttyrýy múmkin.
Kezeńniń anyqtamasy
Emdeýdi josparlaý úshin dárigerińiz aýrýdyń damý kezeńin (kezeńin) bilýi kerek. Aýrýdyń satysy isik kólemimen jáne onkologııalyq aýrýlardyń bolýymen anyqtalady. Kezeńdi anyqtaý radıologııalyq jáne zerthanalyq zertteýlerdi talap etýi múmkin. Zertteýlerdiń bul túrleri eger obyr aýrýy bolsa, onda sonyń basqa da múshelerge taralǵandyǵyn anyqtaýǵa múmkindik týǵyzady. Sút bezi qaterli isiginiń (metastazasy) rak kletkalary qoltyq asty lımfa túıinderinde (aksılarly lımfa túıinderinde) jıi kezdesedi. Sút bezi men qoltyq asty lımfa túıinderindegi isikti joıý úshin hırýrgııalyq operatsııa jasalǵanǵa deıin satysy anyqtalmaıdy.
Sút beziniń qaterli isigi kelesi kezeńderden ótedi:
Kezeń 0 – bul ornyndaǵy kartsınoma.
• Lokýlıarly (bólikti) ornyndaǵy kartsınoma (LKNM): anormaldi jasýsha shyryshty bólikterdiń bezderinde tabylady. LKNM sırek jaǵdaıda ınvazııalyq qaterli isikke aınalady. Alaıda, bir keýdede LCNM bar bolýy sút bezderinde rak aýrýynyń bolý qaýpin arttyrady.
• Epıtelıı taramynyń ornyndaǵy kartsınoma (ETOK): Anormally jasýshalar epıtelı taramdarynda ornalasady. ETOK taramishilik kartsınoma dep te atalady. Anomaldi jasýshalar taramnan tys jerlerge jaıylmaıdy. Olar jaqyn turǵan sút bezderiniń tinine enbeıdi. ETOK emdelmegen jaǵdaıda, keıde ınvazııalyq qaterli isikke aınalady.
Kelesi kezeń – epıtelıı taramdaryndaǵy kartsınoma
I
satysy - ınvazıvti sút bezi qaterli isiginiń bastapqy kezeńi. Isik kólemi jıek jaǵynan ólshegende 2 santımetrden aspaıdy. Rak kletkalary sút bezinen tys taralmaǵan.
Kelesi kezeńde rak jasýshalary taramnan tys jerlerge shyǵyp, jaıylyp ketedi. Isik kletkalary keýde ishindegi irgeles tinderdi basyp alady.
II kezeńde mynadaı sıpattamalar bolýy múmkin:
• Sút beziniń isikteri jıeginen ólshegende 2 santımetrden aspaıdy (dıýımdyń tórtten úshin alyp jatady). Onkologııalyq aýrý lımfa túıinderine taraldy.
• Isik mólsheri 2-den 5 santımetrge deıin (úsh toqsannan 2 dıýımge deıin). Qaterli isik qoltyq asty lımfa túıinderine taralýy múmkin.
• Isik mólsheri 5 santımetrden (2 dıýım) asady. Qaterli isik qoltyq asty lımfa túıinine taralmaǵan.
III kezeńde isik úlken mólsherge jetedi, biraq isik sút bezi men kórshiles lımfa túıinderinen tys taralmaıdy. Bul jergilikti deńgeıde damyǵan qaterli isik.
III satysy – bul tómende kórsetilgen jaǵdaılrdyń birimen kórinis beredi:
• Keýdedegi isik 5 santımetrden az (2 dıýım). Isik bir-birine nemese basqa qurylymdarǵa bekitilgen qoltyq asty lımfa túıinderine taraldy.
• Isik 5 santımetrden asady. Onkologııalyq aýrýlar lımfa túıinderine taraldy.
III V saty kelesi sıpattamalardyń birimen sıpattalady:
• Isik kókirek qabyrǵasyna nemese keýde terige deıin ósedi.
• Isik keýde artylyq lımfa túıinine taraldy.
• Qabynbaly sút beziniń qaterli isigi – Sút bezi qaterli isiginiń IIIV satysynyń sırek kezdesetin túri. Keýde qyzyl ári isińki kórinedi, óıtkeni rak jasýshalary teriniń lımfa tamyrlaryn bitep tastaıdy.
III kezeńde isik kez kelgen kólemde bolýy múmkin. Ol kelesideı túrlerdiń birine taraldy:
• Obyr keýde artylyq jáne qoltyq astylyq lımfa túıinine taraldy.
• Isik buǵanaǵa buǵana astyly jáne buǵana ústilik lımfa túıinine taraldy.
IV kezeń – qashyqtan metastazdanǵan qaterli isik. Obyr basqa basqa múshelerge de taraldy.
Qaıtalanatyn qaterli isik - belgili bir kezeńnen keıin qaıtalanatyn (qaıtalanǵan) qaterli isik. Ol jergilikti sút bezinde nemese keýde qýysynyń qabyrǵasynda qaıtalanýy múmkin. Ol sondaı-aq súıek, baýyr nemese ókpe sekildi kez kelgen basqa múshelerde qaıtalanýy múmkin.
Emdeý
Emdi tańdaý aýrýdyń satysyna qarasty júzege asady. Sút bezi qaterli isigimen aýyratyn áıelderdiń kópshiligi medıtsınalyq kómek alýǵa, em-sharalar týraly sheshim qabyldaýǵa belsendi qatysady. Aýrý jaıynda bilýdi qalaý, qınalǵan máseleńdi sheshý úshin onyń joldaryn izdeý – ol tabıǵı qubylys. Kóptegen áıelderge sút bezi qaterli isigi týraly qosymsha aqparat alý - onymen kúresýge aıtarlyqtaı kómek bolady.
Naýqas adamdar óz boıyndaǵy isikti dıagnostıkalatqannan keıin eseńgirep, kúızeliske tap bolady. Onysy naýqastyń ózine zııanyn tıgizedi, ıaǵnı dárigerge qajetti suraqtaryn quıýǵa, aýrý jaıynda bilýi tıis keıbir máselelerdi eskerýine kedergi bolady. Dárigerge barar aldynda suraqtar tizimin túzip alý kóbinese bul máseleni sheshýge kómektesedi. Dárigerdiń aıtqandaryn este saqtaý ońaı bolýy úshin patsıentter daýysty jazyp alady nemese daýys jazǵysh qurylǵyny paıdalanýǵa ruqsat suraıdy. Keıbir naýqastar ózderiniń týystary men dosyn dárigermen sóıleskende talqylaýǵa qatysýǵa, jazba jasaýǵa nemese jaı ǵana tyńdaýda birge bolǵanyn qalaıdy. Barlyq suraqtardy birden qoıýdyń qajeti joq. Sondaı-aq, dárigerden nemese medbıkeden qandaı da bir túsiniksiz jaıttar men basqa da tolyq aqparat qajet bolsa, ony suraýǵa áli de ýaqyt bolady.
Dáriger sizdi mamanǵa jibere alady, nemese siz ózińiz osyndaı baǵyt týraly surap-bilip óz betińizshe bara alasyz. Sút beziniń qaterli isigin emdeıtin mamandar: hırýrgtar, onkologı-radıologtar jáne medıtsınalyq onkologtar jatady. Sizdi plastıkalyq hırýrgqa da jiberýi múmkin.
Emdeý ádisteri
Áıelderdegi sút bezi qaterli isigin emdeýdiń kóptegen túrleri bar. Olarǵa hırýrgııa operatsııa, radıatsııalyq terapııa, hımıoterapııa, gormondyq terapııa jáne bıologııalyq terapııa jatady. Tómende olardyń sıpattamalary bar. Kóp jaǵdaılarda birneshe emdeý túrleri júrgiziledi.
Emdeý negizinen aýrý atysyna baılanysty tańdalady. Satysyna baılanysty emdeýdiń sıpattamasy tómende berilgen:
Dárigerińiz emdelý nusqalary týraly jáne kútiletin nátıjeler týraly aıtyp beredi. Siz emdelýdiń qalypty ómirińizge qalaı áser etetinin bilgińiz kelýi múmkin. Múmkin siz emdelý kezinde jáne emdelýden keıin qalaı bolatynyńyzdy bilgińiz keletin shyǵar? Dárigerińizben birge emdeý josparyn ózińizdiń medıtsınalyq jaǵdaılaryńyz ben jeke qundylyqtaryńyzǵa sáıkes jasaı alasyz.
Onkologııalyq aýrýlardy emdeý jergilikti nemese júıeli bolýy múmkin:
• Jergilikti emdeý: Hırýrgııa jáne radıatsııalyq terapııa jergilikti emdeý bolyp tabylady. Olar emshektegi rak aýrýlaryn joıýdy nemese buzýdy qamtıdy. Eger sút bezi qaterli isigi basqa organdarǵa taralsa, jergilikti terapııa osy múshelerde aýrýdy baqylaý úshin qoldanylýy múmkin.
• Júıelik terapııa: hımıoterapııa, gormondyq terapııa jáne bıoterapııa - bul júıeli emdeý túrleri bolyp tabylady. Olar qan aınalymyna enip, obyrmen birge búkil aǵzany joıady nemese baqylaıdy. Sút bezi qaterli isigimen aýyratyn keıbir áıelderge, júıelik terapııa operatsııanyń aldynda isikterdi azaıtý úshin nemese radıatsııalyq terapııadan buryn taǵaıyndalady. Basqa jaǵdaılarda, júıeli terapııa operatsııadan keıin jáne / nemese rak shyǵarýdyń qaıtalanýyn boldyrmaý úshin radıatsııalyq terapııanyń aldynda júzege asyrylady. Júıelik terapııa sonymen qatar qaterli isik aýrýlarynyń taralý jaǵdaıynda qoldanylady.
Saý jasýshalar men tinder qaterli isik aýrýlaryn emdeýde jıi zaqymdalǵandyǵyna baılanysty, janama áserler óte jıi kezdesip jatady. Olar negizinen emdeýdiń túri men dárejesine baılanysty. Janama áserler ər əıelde ər túrli bolýy múmkin jəne ərbir keıingi emdeý kýrsymen ózgerýi múmkin.
Hırýrgııalyq emdeý
Hırýrgııalyq operatsııa - sút bezi qaterli isigine eń kóp qoldanylatyn em túri. Operatsııalardyń birneshe túri bar. Dárigerińiz olardyń árqaısysy týraly aıtyp bere alady, artyqshylyqtary men qaýipteri jaıynda talqylap, salystyrady jáne syrtqy kórinisińizdi qanshalyqty ózgertetinin de sıpattap beredi:
• Sút bezine jasalatyn konservatıvtik operatsııa: Sút bezin tolyqtaı emes, tek,ondaǵy qaýipti isikti alyp tastaýǵa negizdelgen operatsııa túri. Ol sondaı-aq sút bezin saqtaýǵa negizdelgen operatsııa dep te atalady, omyraýdaǵy isikterdi joıý, segmenttik mastektomııa jáne ishinara mastektomııa dep atalady. Keıde ekzıstentsıaldy bıopsııa da sút beziniń isinýin joıýǵa baǵyttalǵan bolyp tabylady, óıtkeni hırýrg barlyq sańylaýlardy joıady.
Hırýrg ylǵı qoltyq asty lımfa túıinderin joıady. Jeke kesý de jasalady. Bul protsedýra qoltyq asty lımfa túıinderin tilý dep atalady. Bul lımfa júıesinde rak jasýshalarynyń bolýyn nemese bolmaǵanyn kórsetedi.
Sút bezin saqtaý operatsııasy aıaqtalǵannan keıin, áıelderdiń kópshiligi sút bezine sáýle terapııasyn alady. Ol omyraýdaǵy qalýy múmkin rak jasýshalaryn joıady.
• Mastektomııa: Sút bezin (nemese sút bezderiniń ulǵaıǵan eń úlken bóligin) alyp tastaý operatsııasy mastektomııa bolyp tabylady. Kóp jaǵdaılarda hırýrg qoltyq asty lımfa túıinderin alyp tastaıdy. Keıbir áıelderge operatsııadan keıin radıatsııalyq terapııa taǵaıyndalady.
Zertteýler sút bezi hırýrgııasy (radıatsııalyq terapııa) jáne satylarynyń I men II kezeńi úshin mastektomııadan keıin ómir súrýdiń uqsastyǵyn anyqtady.
Lımfa túıininiń bıopsııasy lımfa túıinderinde rak jasýshalaryn anyqtaýdyń jańa ádisi bolyp tabylady. Hırýrg múmkindiginshe lımfa túıinderin az bóligin alyp tastaıdy, bul shaǵyn janama áser beredi. (Eger dáriger qoltyq asty lımfa túıinderinde rak jasýshalaryn tapsa, ádette qoltyq asty lımfa túıinderin tiledi)
Siz sút bezin qalpyna keltirý jolyn tańdaı alasyz. Bul keýde formasyn qalpyna keltirýge arnalǵan plastıkalyq operatsııa. Bul mastektomııamen bir mezgilde nemese keıinirek jasalýy múmkin. Eger qaıta qalpyna keltirýdi josparlasańyz, mastektomııadan buryn plastıkalyq hırýrgpen sóılesińiz.
Operatsııadan keıin qalpyna keltirýge qajetti ýaqyt ár áıelde ártúrli bolady. Operatsııadan aýyrsyný men qysylý sezimi týyndaıdy. Aýrýlardy baqylaýǵa dári-dármekter kómektesedi. Operatsııaǵa deıin dáriger nemese medbıkelermen aýyrsynýdy jeńildetý joldarynyń josparyn talqylaý qajet. Operatsııadan keıin dárigerińiz jetkiliksiz bolsa, osy jospardy qaıta retteı alady. Kez-kelgen operatsııa ınfektsııamen, sondaı-aq qan ketý nemese basqa da problemalarmen baılanysty. Eger olardyń bireýi oryn alsa, siz dereý medıtsınalyq qyzmetkerlerge habarlaýyńyz kerek.
Sizdiń bir nemese eki omyraýyńyz alynǵan bolsa, teńgerim seziminen problemalar týyndaýy múmkin. Sút bezderi úlkeıgen kezde bul sezimderdi anyq bilýge bolady. Bul teńgerimsizdikten moıyn men artqy jaǵynda yńǵaısyzdyqtar týyndaýy múmkin. Sonymen qatar, sút beziniń alynǵan aýmaǵynda qysym sezilýi múmkin. Iyq pen qoldyń bulshyq eti qatty jáne álsiz bolyp qalýy da yqtımal. Ádette bul máselelerdiń bári qalpyna keledi. Dáriger, meıirbıke nemese fızıoterapevt sizdiń qolyńyz ben ıyǵyńyzdaǵy qozǵalysty jáne kúshińizdi qalpyna keltirýge arnalǵan jattyǵýlardy usynady. Jattyǵýlar qattylyq pen aýyrsyný sezimin azaıtýǵa kómektesedi. Qarapaıym jattyǵýlar operatsııadan keıin, birneshe kún ótkende jasalýy múmkin.
Operatsııa kezinde nervterdiń zaqymdanýy nemese tilinýi múmkin bolǵandyqtan, siz keýdede, qoltyq astynda, ıyq jáne qolyńyzda aýyrsynýdy sezinýińiz múmkin nemese terlep turady . Bul sezimder ádette birneshe aptadan nemese birneshe aıdan keıin ketedi. Degenmen, keıbir áıelderde meń-zeń kúı / sezimtaldyqtyń tómendeý qalyp qoıady.
Qoltyq asty lımfa túıinderiniń joıylýy lımfa aǵynyn báseńdetedi. Odan qolyńyzda nemese bilegińizde isik paıda bolýy múmkin. Bul isik lımfedema dep atalady. Lımfedema hırýrgııalyq operatsııalardan nemese aılar men jyldardan keıin damýy múmkin.
Sizge, emdeýden ótkennen keıin qolyńyz
ben bilekterińizdi ómir boıy qorǵap júrýińizge týra keledi:
• Qoldy qysatyn kıim kıýge nemese zergerlik buıymdardy taǵýǵa bolmaıdy.
• Sómkeni nemese júkterińizdi saý qolyńyzben alyp júrińiz.
• Qoltyǵyńyzdyń astyn qyryný kezinde kesip almas úshin elektr ustarany paıdalanyńyz.
• Inektsııa saldyrǵanda, qan alǵanda jáne qan qysymyn ólshegende saý qolyńyzdy paıdalanyńyz.
• Baqshada jumys istegende, kúshti jýǵysh zattardy qoldanǵanda qoldaryńyzǵa qolǵap kıińiz.
• kýtıkýlalarmen kesip almaı manıkıýrdi muqııat oryndańyz.
• Jaraqattanǵan qolyńyzdy kúnge kúıýden saqtańyz.
Qolyńyz nemese bilegińiz kesilgende, jándikter shaqqanda, kúnge qatty kúıip qalǵanda nemese basqa zaqymdalýlar oryn alsa, dárigermen keńesip em qabyldańyz. Eger sizdiń bilegińiz ben qolyńyz jaraqattansa, isinse, qyzyl túske aınalsa jáne erekshe qyzyp tursa, dárigerge qaraǵanyńyz durys.
Eger lımfedema damyǵan bolsa, dáriger qolyńyzdy kóterińki deńgeıde júrekke deıin kóterýdi usynýy múmkin. Sondaı-aq ol sizdiń bilegińiz ben qolyńyz úshin jattyǵýlar jasatýy múmkin. Lımfa aınalymyn jaqsartý úshin lımfademasy bar keıbir áıelder serpimder kıip alady. Dári-dármekter, qolmen lımfa aǵyzý (massaj) nemese qoldy aqyryn syǵyp alatyn qurylǵyny paıdalaný da kómektesedi. Sondaı-aq fızıoterapevtke nemese basqa mamanǵa habarlasýǵa bolady.
Sáýleli terapııa
Radıatsııalyq terapııa (sáýlelik terapııa dep te atalady) rak jasýshalaryn joıý úshin joǵary energııaly sáýlelerdi paıdalaný arqyly júzege asady. Áıelderdiń kópshiligi sút bezi operatsııalaryn toqtatqannan keıin sáýle terapııasyn alady. Keıbir áıelderde mastektomııadan keıin sáýleli terapııa taǵaıyndalady. Emdeý isik mólsherine jáne basqa faktorlarǵa baılanysty. Radıatsııa hırýrgııadan keıin ornynda qalýy múmkin sút bezi qaterli jasýshalaryn buzady.
Keıbir naýqastar operatsııadan buryn sáýle terapııasyn alady, isik jasýshalaryn joıyp, ony azaıtady. Dárigerler bul ádisti iri isikterdi joıý qıyn bolǵan jaǵdaılarda paıdalanady. Keıbir jaǵdaılarda naýqastar operatsııadan buryn hımıoterapııa nemese gormonaldy terapııadan ótedi.
Dárigerler sút beziniń qaterli isigin emdeý úshin radıatsııalyq terapııanyń eki túrin qoldanady. Keıbir naýqastarǵa eki túri de taǵaıyndaıdy:
• Syrtqy sáýlelendirý: radıatsııa úlken qurylǵynyń syrtynan shyǵarylady. Kóptegen jaǵdaılarda áıelder mundaı emdeýdi aýrýhanada nemese klınıkada alady. Emdeý kýrsy ádette birneshe apta boıy aptasyna 5 kún ótkiziledi.
• Ishki sáýlelendirý (ımplantatsııalanǵan sáýlelený): Radıaktıvti zattary bar juqa plastıkalyq tútikter (ımplantanttar) tikeleı sút bezine ornatylady. Implantanttar birneshe kún boıy saqtalady. Osy ýaqyt ishinde naýqas aýrýhanada bolady. Ol aýrýhanadan shyǵar kezde dáriger ımplantanttardy alyp tastaıdy.
Janama áser negizinen radıatsııanyń dozasy men túrine, sondaı-aq qandaı múshege nemese deneniń qaı bóligine qoldanylýyna baılanysty.
Qoldaný aımaǵynda qyzarý, qurǵaý, isiný jáne teriniń qyshýy sııaqty jalpyǵa ortaq belgiler týyndaýy múmkin. Keýdede aýyr jáne qysyp turǵandaı sezimder bolýy múmkin. Bul belgiler ýaqyt óte kele joǵalady. Emdeý júrgizip jatqanda teriniń ylǵaldy bolýy jáne «tamshylaýy» múmkin. Bul aımaqta aýanyń áseri qanshalyqty bolsa, teriniń saýyǵýyna sonshalyqty yqpal etetin kórinedi.
Mundaı kezde siz maqtadan jasalǵan bas kıim kıgińiz kelýi múmkin, ol basyńyzǵa keń, yńǵaıly bolyp turady. Jalpy osyndaı kútim terige de jasalǵany mańyzdy bolmaq. Emdelgen jerdiń aımaqtaryna qandaı átirler men maılardy jaǵý kerektigi jaıynda dárigermen keńesken durys shyǵar. Radıoterapııanyń bul áseri, ýaqyt óte ketedi.
Emdeý aıaqtalǵannan keıin terini birte-birte emdeıdi. Degenmen, teri túsiniń uzaq merzimdi ózgerýi múmkin.
Rentgenoterapııa kezinde ásirese keıingi emdeý aptalarynda óte sharshańqy bolý zańdy. Demalys óte mańyzdy, biraq dárigerler ádette eń belsendi ómir saltyn saqtaýǵa keńes beredi.
Radıatsııalyq terapııanyń jaǵymsyz áserleri jaǵymsyz bolýy múmkin bolsa da, ádette sizdiń dárigerińiz olardy jeńe alady.
Hımıoterapııa
Hımıoterapııada rak jasýshalaryn joıýǵa arnalǵan isikke qarsy preparattar qoldanylady. Sút bezi qaterli isigine hımıoterapııa ádette dárilermen birge salynady.
Dáriler tabletkalar nemese ishilik ınektsııalar (IV) retinde berilýi múmkin. Kez-kelgen jaǵdaıda preparat qanǵa shyǵady jáne búkil denege taralady.
Sút bezi qaterli isigi bar áıelder aýrýhana klınıkasynda, dárigerlik bólimde nemese úıde hımıoterapııadan ótýi múmkin. Keıbir naýqas emdeý kezinde aýrýhanada bolýy kerek.
Janama áseri negizinen preparattyń ereksheligine jáne dozaǵa baılanysty. Esirtki zattar qaterli isik jasýshalaryna jáne jyldam bólinetin basqa kletkalarǵa áser etedi:
• Qan jasýshalary: Bul jasýshalar ınfektsııamen kúresedi, qannyń uıýyna jáne azǵanyń barlyq múshelerine ottegin tasymaldaýǵa qatysady. Dárilerdiń qan jasýshalaryna áser etken kezde, aǵzaǵa ınfektsııanyń yqtımaldyǵy artady, kógerý men kógerý ońaı qalyptasady, ál-aýqaty álsizdik pen álsizdikpen sıpattalady. Hımıoterapııadan keıingi jyldarda keıbir áıelder leıkemııany (qan ragy) damytady.
• Shash túbiriniń jasýshalary: hımıoterapııadan shash túsýi múmkin. Shash qaıtadan ósedi, biraq túsi men qurylymy ártúrli bolyp qalýy yqtımal.
• As qorytý joldarynyń shyryshty qabattarynyń jasýshalary: Hımıoterapııa tábettiń joǵalýyna, júrek aınýy men qusýǵa, dıareıa nemese aýyzǵa jáne eringe nuqsan keltirýi múmkin.
Dárigerińiz osy janama áserlerdi baqylaý tásilderin usynýy múmkin.
Sút bezi qaterli isigine qoldanylatyn keıbir dári-dármekterden bilekterińiz ben tabandaryńyzda terleý nemese uııý sezimi týyndaýy múmkin. Bul ádette emdelýdi toqtatqannan keıin ketedi. Basqa janama áserler saqtalýy múmkin. Keıbir áıelderde sút bezi obyryn emdeýge arnalǵan dári-dármekter júrekterin álsiretip jatady.
Keıbir obyrǵa qarsy dáriler analyq bezdi zaqymdaýy múmkin. Múmkin budan, analyq bezder gormondar óndirisin toqtatady. Menopaýzanyń sımptomdary paıda bolýy múmkin. Olarǵa qynapqa qan kuıýlar men qynaptyń qurǵaqtanýy bolýy múmkin. Etekkiri buzylýy múmkin nemese toqtatylýy múmkin. Keıbir áıelder qunarsyz bolyp qalady (júktilik bolmaıdy). 35 jastan asqan áıelder máńgi bala kótere almaı qalýy da múmkin.
Ekinshi jaǵynan, siz hımıoterapııa barysynda qunarlylyqty saqtap qala alasyz jáne júkti bolý múmkindigińyz zor bolady. Hımıoterapııanyń jańa týǵan nárestege áseri belgisiz. Emdeýdi bastamas buryn dárigermen birge bosaný jaıynda talqylaýyńyz qajet.
Gormondyq terapııa
Keıbir keýde isikteri gormondardyń ósýin talap etedi. Gormondyq terapııa rak jasýshalaryn qajet etetin tabıǵı gormondardy alýǵa nemese paıdalanýǵa jol bermeıdi. Bul gormondar estrogen jáne progesteron bolyp tabylady. Zerthanalyq zertteýler barysynda siz isikterde gormondardyń retseptorlary bar-joǵyn bile alasyz. Eger sizde osyndaı isik bar bolsa, sizge gormonaldy terapııa beriledi.
Bul kezde emdeý preparatty nemese hırýrgııa qoldanylady:
• Dárilik zattar: Sizdiń dárigerińiz tabıǵı gormondy bógep tastaıtyn preparat usynýy múmkin. Preparattardyń biri - estrogendi toqtatatyn tamoksıfen. Taǵy bir dári túri áıelderdiń aǵzasyndaǵy estradıol gormonyn óndirýin toqtatady. Estradıol - estrogenniń nysany. Preparattyń bul túri - aromataza ıngıbıtory. Eger menopaýzy bolmasa, dáriger estrogendi analyq bezderdiń óndirisin toqtatatyn preparat taǵaıyndaýy múmkin.
• Hırýrgııa: Menopaýza bolmasa, sizdiń analyq bezderińizdi alyp tastaýy múmkin. Olar denedegi estrogenniń negizgi kózi bolyp tabylady. Menopaýzy bar áıelder hırýrgııaǵa muqtaj emes. (Menopaýza paıda bolǵan kezde, analyq bezderi estrogendi az shyǵarady.)
Gormondyq terapııanyń janama áseri kóbinese preparattyń ózi nemese emdeý túrine baılanysty bolady. Tamoksıfen - eń keń taralǵan gormondyq terapııa preparaty. Jalpy, tamoksıfenniń janama áseri menopaýzy sııaqty. Eń jıi kezdesetinder – qynaptyq quıylýlar men bólindilerdiń shyǵýy. Basqa janama áserleri menstrýaldyq tsıkldar, bas aýrýlary, sharshaý, júrek aınýy, qusý, vagınaldy qurǵaqtyq nemese qyshý, qynaptyń aınalasyndaǵy teriniń titirkený jáne teri bórtpesi bolyp tabylady. Tamoksıfendi qabyldaǵannan barlyq áıelderde janama áserler týdyrmaıdy.
Tamoksıfendi qabyldaǵannan júkti bolý múmkindigi saqtalady. Tamoksıfen ishtegi balaǵa qaýipti. Eger áli de etekkir bar bolsa, siz dárigermen kontratseptsııa ádisteri jaıly sóılesýińiz kerek.
Tamoksıfenniń janama áseri óte sırek. Degenmen, bul preparat vena trombozyn týdyrýy múmkin. Qannyń tinderi kóbinese aıaqtar men ókpelerdiń tamyrlarynda qalyptasady. Áıelderde ınsýlt qaýiptiligi birshama artady.
Tamoksıfen jatyr qaterli isigine sebep bolýy múmkin. Odan keıin, jambas múshelerin únemi medıtsınalyq tekserýden ótkizý qajet. Tekserýler arasynda qandaı da bir erekshe qynaptyq qan ketýler oryn alsa, dárigerge habarlaý kerek.
Analyq bezdi alyp tastaǵannan keıin, menopaýza dereý bastalady. Janama áserler kóbinese tabıǵı menopaýzadan týyndaǵandarǵa qaraǵanda áldeqaıda salmaqty bolyp keledi. Dárigerler sizge osy janama áserlerdi jeńý joldaryn usyna alady.
Bıologııalyq terapııa
Bıologııalyq terapııa ımmýndyq júıeniń rakpen kúresýine kómektesedi. Immýndyq júıe organızmniń tabıǵı qorǵanysy bolyp tabylady.
Basqa organdarǵa taratylǵan sút bezi qaterli isigi bar áıelderde Herceptin® (Trastuzumab) dep atalatyn dárilik preparatpen bıologııalyq terapııa júrgiziledi. Bul monoklonaldy antıdeneler. Ol laboratorııada jáne rak jasýshalaryna qosylady.
Hertseptına zerthanalyq synaqtarda keýde isigi kezinde HER2 dep atalatyn belgili bir proteınniń kóp mólsherin kórsetetin áıelderge taǵaıyndalady. HER2 kedergisi arqyly preparat rak jasýshalarynyń ósýin baıaýlatady nemese toqtatady.
Hertseptın ishke engizýge baǵyttalǵan. Ony derbes jáne hımıoterapııamen birge qoldanýǵa bolady.
Herseptin-di alǵash ret qoldanǵanda, eń kóp taralǵan janama
áserler - bul qaltyraý men qyzý. Keıbir áıelderde aýyrsyný, álsizdik, júrek aınýy, qusý, dıareıa, bas aýrýy, tynys alýdyń qysymy nemese teri qaterli isigi paıda bolady. Ádette emdeýdiń alǵashqy kýrsynan keıin janama áserler az bolady.
Hertseptın sondaı-aq júrekke zaqym keltirýi múmkin. Bul keıde júrek jetkiliksizdigine soqtyrady. Hertseptın sonymen qatar ókpege áser etýi múmkin. Bul dereý medıtsınalyq kómek talap etetin tynys alýdyń qıyndaýy týdyrýy múmkin. Hertseptındi taǵaıyndaýdan buryn dáriger júrek pen ókpeńizdi tekseredi. Emdeý kezinde dáriger ókpeniń problemasy joqtyǵyn qadaǵalaýy kerek.
Emdeý túrleri aýrý satysyna baılanyty tańdalady
Emdeý ádisteri aýrý kezeńine jáne onyń aldaǵy faktorlaryna baılanysty bolady:
• Isik mólsheri sút beziniń mólsherine baılanysty tekseriledi
• Zerthanalyq synaq nátıjeleri (mysaly, rak kletkalarynyń gormondardyń ósetinin talap etedi)
• Menopaýzy boldy ma?
• Sizdiń densaýlyǵyńyzdyń jalpy jaǵdaıy
Tómende árbir kezeń úshin eń jıi qoldanylatyn emderdiń qysqasha sıpattamasy keltirilgen. Keıbir emdelýshiler úshin basqa emdeý nusqalary qolaıly bolmaq.
0-kezeń
0 kezeńi sút beziniń qaterli isigi - lokýlıarly ornyndaǵy kartsınoma (LKNM) nemese taramdar ornyndaǵy epıtelııiniń (CAPM) kartsınomasy.
• LCM: LCM bar áıelderdiń kópshiligi eshqandaı em qabyldamaıdy. Onyń ornyna, dáriger sút bezi qaterli isiginiń belgilerin baıqaý úshin turaqty tekserýlerdi usyna alady.
Keıbir naýqastarǵa sút bezi qaterli isiginiń damý qaýpin azaıtý úshin tamoksıfen qoldanylady. Basqalar keleshegi bar jańa aldyn-alý emin testileýlerge qatysa alady.
Sol sút beziniń LCNM bar bolýy sút bezderiniń ekeýinde de qaterli isikke shaldyǵý qaýpin arttyrady. LKNM bar áıelderdiń óte az toby sút bezderin joıý úshin hırýrgııamen aýyrsynýǵa tyrysady. Bul eki jaqty profılaktıkalyq mastektomııa. Hırýrg ádette qoltyq asty lımfa túıinderin alyp tastamaıdy.
• CEDS: CEPM bar áıelder kópshiligi sút bezderin saqtaý operatsııasyn ótkizedi, keıinnen radıatsııalyq terapııany qabyldaıdy. Keıbir naýqastar jalpy mastektomııany tańdaıdy.
Ádette qoltyq asty lımfa túıinderi joıylmaıdy. CAPMA bar áıelder ınvazıvti sút bezi qaterli isiginiń qaterin azaıtý úshin tamoksıfen qabyldaýy múmkin.
I, II, IIIA jáne IIIC satylary
I, II, IIIA jáne qoldanystaǵy (hırýrgııalyq operatsııalarmen emdeýge bolady) IIIC sút bezi qaterli isigi bar áıelder aralas em alady. Olardyń keıbireýleri sút bezin saqtaý hırýrgııasyn, al keıin sút bezine sáýle terapııasyn qabyldaıdy . Bul tańdaý sút bezi qaterli isiginiń I nemese II kezeńi bar naýqastar úshin keń taralǵan. Qalǵandary mastektomııanyń paıdasyna tańdaý jasaıdy.
Qandaı da bir tańdaý kezinde áıelder (ásirese II nemese IIIA sút bezi qaterli isigi bar) jıi qoltyq asty lımfa túıinderin alyp tastaıdy. Eger naýqasta rak kletkalary 1-shi 3-shi qoltyq asty lımfa túıinderinde tabylsa nemese sút bezinddegi isik úlken mólsherge jetse, dáriger sáýlelik terapııany naýqasqa usynýy múmkin. Eger rak kletkalary 3 lımfa túıinderinden artyq tabylsa, dáriger ádette mastektomııadan keıin radıatsııalyq terapııany usynady.
Sút bezin saqtaý operatsııasy (keıin kelesisi sáýlelik terapııa) men mastektomııa arasyndaǵy tańdaý kóptegen faktorlarǵa baılanysty:
• Isik kólemine, ornyna jáne satysyna;
• Áıeldiń sút beziniń kólemine;
• Rak aýrýy belgilerine;
• Áıeldiń sút bezin saqtap qalý máselesine qatysty
• Áıel radıatsııalyq terapııany qalaı óńdeınine baılanysty;
• Áıeldiń sáýlelik terapııa ortalyǵyna kelý múmkindigine;
Keıbir áıelderge operatsııadan buryn hımıoterapııa taǵaıyndalady. Bul neoadıývantty terapııa (emdelýden buryn negizgi emdeý). Hımıoterapııa operatsııadan buryn úlken isikti kishireıtýi múmkin, bul sút bezi operatsııasyn únemdeýge múmkindik beredi. Mundaı emdeý kóbinese II nemese III kezeńde úlken isigi bar áıelder úshin tańdalady.
Operatsııadan keıin kóptegen naýqastar adıývantty emdeýden ótedi. Adıývanttyq terapııa emdeý múmkindigin arttyrý úshin bastapqy terapııadan keıin taǵaıyndalǵan emdeý bolyp tabylady. Radıatsııalyq terapııa sút beziniń ishinde jáne janyndaǵy rak jasýshalaryn joıady. Patsıentter júıeli emdeýdi qabyldaıdy, mysaly, hımıoterapııa, gormondyq terapııa nemese ekeýi de. Mundaı emdeý aǵzanyń qandaı da bir jerinde qalǵan rak jasýshalaryn joıýǵa múmkindik beredi. Ol emshektegi nemese basqa múshede isik qaıtalanýyn boldyrmaýy múmkin.
IIIB satysy jáne qate IIIC satysy
Ádette IIIB sút beziniń qaterli isigi bar áıelder (qabynǵan sút bezi qaterli isigi bar áıelder) nemese IIA kezeńinde qate qaterli isik aýrýlary ádette hımıoterapııamen qamtamasyz etiledi. (Operatsııaǵa qolaısyz qaterli isik hırýrgııa arqyly emdelmeıdi.)
Eger hımıoterapııa isikti azaıtsa, dáriger kelesi emdeýdi usynýy múmkin:
• Mastektomııa: hırýrg sút bezin alyp tastaıdy. Kóp jaǵdaıda qoltyq asty lımfa túıinderi joıylady. Operatsııadan keıin áıel omyraý jáne qoltyq aty aımaǵyna radıatsııalyq terapııany qabyldaıdy.
• Sút bezin saqtaý operatsııasy: Hırýrg qaterli isikti joıady da, al sút bezin saqtap qalady. Kóp jaǵdaıda qoltyq asty lımfa túıinderi alynyp ketedi. Operatsııadan keıin áıelge omyraý jáne qoltyq asty aımaqtaryna radıatsııalyq terapııa taǵaıyndalýy múmkin.
• Hırýrgııanyń ornyna radıatsııalyq terapııa: Keıbir áıelder hırýrgııany emes, radıatsııalyq terapııany tańdaıdy. Dáriger hımıoterapııany, gormonaldy terapııany nemese ekeýin de usynýy múmkin. Mundaı emdeý sút bezinde nemese basqa múshede aýrýdyń qaıtalanýyn boldyrmaýǵa kómektesýi múmkin.
IV kezeń
Kóp jaǵdaılarda IV kezeńde sút bezi qaterli isigi bar áıelder gormonaldy terapııa, hımıoterapııa nemese ekeýi de qabyldaıdy. Keıbireýlerge bıologııalyq terapııa da taǵaıyndalýy múmkin. Keıbir múshelerge isikti baqylaý úshin radıatsııalyq terapııany qoldanýǵa bolady. Bul emdeý túrleri aýrýdy emdeı almaıdy, biraq áıeldiń ómirin uzartýǵa kómektesedi.
Kóptegen patsıentterge obyrǵa qarsy emdelý kezinde jaqsy kútim kórsetilýi tıis. Obyrǵa qarsy terapııa aýrýdyń damýyn báseńdetý úshin taǵaıyndalady. Qoldaý kórsetetin kútim aýyrsynýdy, basqa belgilerdi nemese janama áserlerdi (mysaly, júrek aınýy sııaqty) retteýge kómektesedi. Alaıda onyń nysany ómirdi uzartýǵa baǵyttalmaıdy. Qoldaý kórsetetin qamqorlyq, áıelderge fızıkalyq jáne emotsııalyq jaǵynan ózderin jaqsy sezinýge kómektesedi. Órshigen qaterli isikke shaldyqqan keıbir áıelder tek kómekshi kútimdi qaldyrýdy sheshedi.
Sút beziniń qaterli isiginiń qaıtalanýy
Obyrdyń qaıtalanýy - bul aǵzada anyqtalmaı qalyp qoıǵan, keıin qaıta aýrý týdyratyn qaterli isik. Aýrýdyń qaıtalanýyn emdeý negizinen onkologııalyq aýrýlardyń taralýy men ornalasý dárejesine baılanysty. Taǵy bir mańyzdy faktor áıeldiń buryn qabyldaıtyn emdelý túri bolyp tabylady.
Eger sút bezi qaterli isigi tek keýdege arnalǵan operatsııadan keıin ǵana qaıtalansa, onda áıelge mastektomııa qajet bolýy múmkin. Odan aýrýdyń qaıtalanbaýynyń joǵary yqtımaldyǵy bar.
Eger sút bezi qaterli isigi basqa múshelerge jaıylsa, emdeý, hımıoterapııany, gormondyq terapııany nemese bıologııalyq terapııany qamtýy múmkin. Radıatsııalyq terapııa keýde bulshyqetterinde nemese basqa múshelerde qaıtalanatyn qaterli isikti baqylaýǵa kómektesýi múmkin.
Sút bezi qaterli isigi aýrýlary kezinde emdelý óte sırek. Qoldaý kórsetiletin kútim emdeý josparynyń mańyzdy bóligi bolyp tabylady. Kóptegen naýqastar aýrýdyń damýyn baıaýlatý úshin sımptomdar men obyrǵa qarsy terapııany jeńildetý úshin kómekshi kútim alady. Keıbireýlerge ómir súrý sapasyn jaqsartý úshin ǵana kómek kórsetiledi.
Omyraýdy qalpyna keltirý
Keıbir mastektomııany jasaýdy josparlaǵan áıelder, keýdeni qalpyna keltirý týraly sheshim qabyldaıdy. Basqalary omyraý protezdi kıgendi durys kóredi. Keıbireýler ony da istemeıdi. Osy sheshimderdiń barlyǵynyń artyqshylyǵy bar. Bir áıel úshin durys nárse ekinshisine durys bolmaýy múmkin. Eń bastysy, sút bezi qaterli isigine shaldyqqan árbir áıeldiń tańdaý múmkindigi bar.
Keýde qýysyn qalpyna keltirýdi mastektomııamen bir mezgilde nemese keıinirek jasaýǵa bolady. Eger siz keýde qýysynyń qalpyna kelýin josparlasańyz, mastetomııadan buryn plastıkalyq hırýrgpen áńgimelesińiz, keıinirek qaıta qurýdy josparlasańyz da onyń qajeti bolady.
Omyraýdyń qaıta qalpyna kelýiniń kóptegen joldary bar. Keıbir áıelder ımplantty tańdaıdy. Implantat tuzdan nemese sılıkonnan daıyndalýy múmkin. Hırýrg sizdiń deneńizdiń basqa aımaǵynan alynatyn tinderdi qoldanyp qaıta qurýdy júzege asyrýy múmkin. Teri, bulshyqet jáne maı tómengi ish, arqa nemese bókselerden alynýy múmkin. Hırýrg keýdege arnalǵan formany jasaý úshin bul tindi paıdalanady.
Qaıta qurý túrin tańdaý sizdiń jasyńyzǵa, aǵzanyń sıpattamalaryna jáne sizge jasalatyn hırýrgııalyq operatsııa túrine baılanysty. Plastıkalyq hırýrg rekonstrýktsııanyń ár túriniń artyqshylyqtary men kemshilikteri týraly aıta alady.
Keıingi kútim
Sút bezi obyryn emdeýden keıingi kútim óte mańyzdy. Árbir áıeldiń qalpyna kelýi ártúrli. Sizdiń tolyqtaı emdelýińizge, aýrýdyń taralýy jáne basqa da faktorlardyń baılanysy bolady.
Tipti obyr aýrýy tolyq joıylǵan nemese buzylǵan jaǵdaıdyń ózinde, aýrý qaıta aınalyp kelýi múmkin, sebebi anyqtalmaǵan rak kletkalary emdeýden keıin deneniń bir jerde qalyp qoıady. Sizdiń dárigerińiz progressdi qadaǵalaıdy jáne kez-kelgen qaıtalaný jaǵdaılaryn tekseredi.
Emdeý aımaǵyndaǵy nemese omyraýdaǵy kez-kelgen basqa da ózgerister týraly dereý dárigerge habarlaý qajet. Kez-kelgen jaısyz aýyrý, tábet nemese salmaqtyń joǵalýy, etekkir tsıklindegi ózgerister, erekshe qynaptyq qan ketýler nemese kórýdiń nasharlaýy (anyqtalmaǵan) sııaqty jaǵdaılar oryn alsa densaýlyq saqtaýshyǵa habarlasyńyz. Sondaı-aq, sizdiń dárigerińizge bas aýrýy, bas aınalýy, tynys alýdyń jetispeýshiligi, jótel nemese dybystyń joǵarylaýy, arqa aýyrýy nemese erekshe emes kórinetin nemese asyqpaıtyn as qorytý máseleleri týraly aıtyp berińiz.
Mundaı problemalar emdeý aıaqtalǵannan keıin aı ótkende nemese jyl ótkende bolyp jatady. Ol jaǵdaı qaterli isiktiń qaıtalanǵandyǵy degendi bildiredi, degenmen, olar densaýlyqtyń basqa da sımptomdary bolýy múmkin. Máselelerińiz týraly múmkindiginshe tez arada dıagnostıkalanyp, emdelý úshin dárigerińizge aıtyńyz.
Keıingi tekserýler ádette sút bezderi, keýde, moıyn jáne qoltyq aımaqtaryn qamtıdy. Siz qaıtalanatyn obyr aýrýynyń aldyn alý úshin mammogrammadan ótýińiz kerek. Keýdeńiz qaıta qalpyna keltirilgen bolsa nemese siz mastetomııadan ótseńiz, mammogrammanyń qajeti bolmaýy múmkin. Dáriger sýretti kóbeıtýge nemese zerthanalyq synaqtarǵa arnalǵan basqa synaqtardy taǵaıyndaýy múmkin.
Aldyn-alý boıynsha zertteýler
Ǵalymdar sút bezi obyryna jol bermeıtin dárilerdi izdestirýde. Mysaly, gormon deńgeıin tómendetetin nemese keýde jasýshalaryna gormondardyń áserin boldyrmaıtyn birneshe túrli preparattardy synap kórýde.
Negizgi zertteý barysynda tamoksıfen qaýip toptaryndaǵy áıelder arasynda jańadan týyndaıtyn sút bezi qaterli isiginiń sanyn azaıtty. Dárigerler raloksıfenniń tamoksıfen sııaqty tıimdi ekenin de zerttep dáleldedi.
Anyqtaý, dıagnostıkalaý jáne kezeńderdi anyqtaý barysyndaǵy zertteýler
Búgingi tańda mammografııa - sút beziniń qaterli isigine qatysty ózgeristerdi anyqtaıtyn eń tıimdi qural. Zertteýshiler sút bezi qaterli isigine shaldyqqan áıelderde mammogrammalar men ýltradybystyq málimetterdiń kombınatsııasyn zertteýde. Ǵalymdar pozıtrondyq emıssııa tomografııasyn (TPE) jáne basqa da emdeý ádisterin zertteýde.
Sonymen qatar, zertteýshiler isik markerlerin zerttep jatyr. Tós markerleri qan, nesep nemese keýdedegi suıyqtyqtan (nıppelden umtylǵan) anyqtalady. Bul zattardyń joǵary deńgeıi qaterli isik belgileri bolýy múmkin. Keıbir marker emdelýden keıin aýrý belgileri úshin sút bezi obyry bar naýqastardy zertteý úshin paıdalanylýy múmkin. Alaıda, búgingi kúni isik markerlerinde sút bezi qaterli isigin anyqtaý úshin únemi paıdalaný úshin senimdi synaqtar joq.
Sondaı-aq, shuńqyrly jýǵyshtar zerttelýde. Bul ádis keýde qýysynyń tútikshelerinen jasýshalardy jınaıdy. Suıyq aǵyn sińirgishtegi sút arnalarynyń tesikterine kateter arqyly (óte juqa, ıkemdi tútik) aǵylady ótedi. Tútik arqyly suıyqtyq jáne sút bezi kletkalary aǵyp turady. Patologanatom kletkalardaǵy qaterli isiktiń nemese qaterli isik aýrýlarynyń damý qaýpin týdyrýy múmkin ózgeristerdi tekseredi.
Emdeý jaıyndaǵy zertteýler
Zertteýshiler terapııanyń kóptegen túrleri men olardyń kombınatsııalaryn zerttep jatyr:
• Hırýrgııa: Ártúrli operatsııa túrleri emdeýdiń basqa túrlerimen de biriktiriledi.
• Radıatsııalyq terapııa: Dárigerler lımfa túıinderinde rakty emdeý úshin hırýrgııa ornyna radıatsııalyq terapııany qoldanýǵa bolatynyn zertteýde. Olar tóstiń aınalasyndaǵy keń aımaqta sáýle terapııasynyń tıimdiligin qarastyrýda. Sút bezi qaterli isiginiń erte satysynda áıelderde sáýle terapııasynyń qoldanylýy omyraýdyń kishkene bóligi úshin tıimdi bolatynyn zerttep, naqtylaýda.
• Hımıoterapııa: Zertteýshiler jańa dárilik preparattar men olardyń mólsherin synap jatyr. Olar dári jáne onyń aralasatyn quramy jaıynda oılastyrýda. Olar hırýrgııadan buryn qoldanatyn dári-dármektiń jańa túrlerin qarastyrý úsinde. Olar sondaı-aq hımıoterapııany gormondyq terapııa nemese radıatsııalyq terapııamen biriktirýdiń jańa joldaryn izdep jatyr.
• Gormondyq terapııa: Zertteýshiler gormonaldi terapııanyń birneshe túrin, sonyń ishinde aromatozdy ıngıbıtorlaryn synap kórýde.
• Bıologııalyq terapııa: jańa bıologııalyq protsedýralar zerttelýde. Mysaly, ǵalymdar ımmýndyq júıege demeý berip, rak jasýshalaryn joıýǵa kómektesetin isikke qarsy vaktsınalaryn zerttep jatyr.
Budan basqa da, zertteýshiler operatsııadan keıin lımfedema sııaqty emdeýdiń janama áserlerin azaıtý joldaryn qarastyryp jatyr. Olar aýyrsynýdy azaıtý jáne ómir sapasyn jaqsartý ádisterin izdeýde. Zertteletin ádisterdiń biri - lımfa túıinderiniń bıopsııasy. Qazirgi ýaqytta hırýrgter kóptegen qoltyq asty lımfa túıinderin alyp tastap, olardyń árqaısysyn qaterli isikke qarsy tekserýi kerek. Ǵalymdar rak aýrýy bolýy múmkin bir ǵana túıindi tekserip, zerttep jatyr ma (mysaly, lımfa tory), qaterli isik basqa túıinderge taralǵanyn boljaýǵa bolady. Eger bul jańa ádis ózin aqtaıdy jáne standartty emdese, hırýrgtar lımfa túıinderin azaıta alady. Bul kóptegen naýqastarda lımfedemany azaıtýǵa kómektesedi.
Tegter:
mammografııa