Mazmuny
Moıyn spondılezi - moıyn shemirshegi men súıeginiń (moıyn omyrtqalardyń) tozýymen sıpattalatyn aýrý. Bul kóbinese, moıyndaǵy sozylmaly aýyrsynýdyń sebebi bolady.
Omyrtqa birneshe bólimnen turady. Moıyn omyrtqalary moıyndy quraıdy. Keýde omyrtqalary keýde bólimin quraıdy, olarǵa qabyrǵalar bekitilgen. Bel omyrtqalary sońǵy keýde omyrtqasy men segizkózdiń joǵarǵy bóliginiń arasynda ornalasqan. Segizkózdik omyrtqalar jambastyń jambas súıegine bekitilgen, quıymshaq – sońǵy omyrtqa nemese rýdımentarlyq (organızmniń evolıýtsııalyq damýy úrdisinde negizgi mánin joǵaltqan) quıryq.
Moıyn spondılezi omyrtqanyń moıyn bóliminiń sozylmaly tozýymen baılanysty oryn alady. Bul kezde moıyn omyrtqanyń arasynda ornalasqan dıskiler nemese jastyqshalar jáne omyrtqanyń moıyn bóliminiń súıekteriniń arasyndaǵy býyndar zaqymdanady. Omyrtqanyń súıekterinde (omyrtqalarda) súıek súıeli (shetki ósindiler) qalyptasýy múmkin.
Ýaqyt óte kele bul ózgerister nerv túbirtekteriniń birin nemese birnesheýin qysýy múmkin. Aýyr jaǵdaılarda derttik úrdiske julyn da tartylýy múmkin. Mundaı úrdis qolmen qatar aıaqty da qamtıdy.
Bul ózgerister kúndelikti tozýdyń saldarynan paıda bolady. Olar jumysta nemese sportta belsendi adamdarda kóbirek paıda bolýy yqtımal.
Negizgi qaýip faktory – qartaıý. Kóptegen adamdarda 60 jasqa taman moıyn spondılezin rentgennen kórýge bolady. Basqa da paıda beıimdilik faktorlary:
- Artyq salmaq jáne dene júktemeleriniń bolmaýy
- Aýyr zattardy kóterýdi, tym kóp ıilýdi talap etetin jumys
- Buryn moıyn jaraqatynyń bolýy (kóbinese, moıyn spondıleziniń paıda bolýyna deıin birneshe jyl buryn)
- Buryn omyrtqada operatsııalardyń bolýy
- Omyrtqa aralyq dıskilerdiń zaqymdanýy
- Aýyr artrıt
- Osteoporozdan omyrtqanyń shaǵyn synyqtary (súıektiń juqarýy)
Sımptomdary kóbinese, uzaq ýaqyt boıy baıaý damıdy. Olar kenetten paıda bolýy nemese birden nasharlaýy múmkin. Aýyrsyný jeńil nemese qozǵaltpaýǵa deıin aparatyn, tereń jáne qarqyndy bolýy múmkin.
Aýyrsyný jaýyrynnyń ústinde sezilýi múmkin. Sırek jaǵdaıda aýyrsyný ıyqqa, ıyqtan tómen nemese saýsaqtarǵa taralýy múmkin.
Aýyrsyný kelesi jaǵdaılarda ýshyǵady:
- uzaq turǵanda nemese otyrǵanda
- túnde
- túshkirgende, jótelgende nemese kúlgende
- moıyndy artqa shalqaıtqanda nemese uzaq ýaqyt boıy uzyn qashyqtyqqa jaıaý júrgende.
Sondaı-aq, belgili bir bulshyq etterinde álsizdik sezilýi múmkin. Keıde bul dáriger qaraǵanǵa deıin sezilmeıdi. Basqa jaǵdaılarda qoldy kóterýdiń nemese bir nárseni qatty qysýdyń qıyndyǵy baıqalady.
Basqa jıi kezdesetin sımptomdary:
- moıynnyń qıyn qozǵalýy, ýaqyt óte kele ýshyǵady.
- Iyqtaǵy, qol-aıaqtaǵy uıyp qalý nemese ádetten tys sezinýler (sırek)
- Bas aýyrýy, ásirese, jelke tusynda.
Sırek sımptomdary:
- Tepe-teńdikti joǵaltý
- Qýyqty nemese ishekti baqylaýdy joǵaltý (julynnyń qysylýynda).
Medıtsınalyq qaraý kezinde basty burýda qıyndyqtar anyqtalýy múmkin.
Emdeýshi dáriger basty alǵa jáne jan-jaqqa eńkeıtýdi suraıdy, bul kezde basty aqyryndap basady. Bul tekserýdiń basynda aýyrsynýdyń kúsheıýi nemese uıyp qalýdyń paıda bolýy - ádette, omyrtqanyń nervisine qysym kórsetilýiniń belgisi.
Álsizdik nemese sezimtaldyqty joǵaltý – belgili nerv túbirshekteriniń nemese julynnyń zaqymdanýynyń belgisi .
Moıynnyń nemese omyrtqanyń rentgeni ádette, artrıttiń nemese omyrtqanyń basqa ózgeristerin izdeý úshin ótkiziledi.
Moıynnyń magnıttik-rezonanstyq tomografııasy (MRT) kelesi jaǵdaılarda taǵaıyndalady:
- Dárilik preparattardy qabyldaýda basylmaıtyn moıyndaǵy nemese qoldaǵy kúshti aýyrsyný
- Álsizdikte nemese qoldyń uıyp, jansyzdanýynda
Túbirtektik nervterdiń qyzmetin zertteý úshin elektromıografııa (EMG) jáne nerv ótkizgishtigin ólsheý júrgiziledi.
Emdeýshi dárigerińiz nemese basqa mamandar aýyrsynýdy jeńýge kómektesedi, sondyqtan belsendilikti saqtaı alasyz.
- Dáriger fızıoemdeýge baǵyttaıdy. Fızıoterapevt sozý arqyly aýyrsynýdy azaıtýǵa kómektesedi. Moıynnyń bulshyq etin nyǵaıtatyn jattyǵýlardy oryndaýdy úıretedi.
- Terapevt moıynǵa qysymdy azaıtý úshin sozyp, tartý(traktsııa) ádistemesin mojet qoldanýy múmkin.
- Massajıst, ıne salýshy nemese omyrtqa manıpýlıatsııasyn jasaıtyn mamanǵa barýyńyz múmkin (manýaldyq terapevt, osteopat nemese fızıoterapevt). Keıde birneshe ret barǵannan keıin moıyndaǵy aýyrsyný ótýi múmkin.
- Aýyrsyný ustamasyn jeńildetý úshin salqyn nemese jyly paketti qoıýǵa bolady.
Eger aýyrsyný ómirge áser etetin bolsa, kognıtıvtik –minez-qulyqtyq emdeý paıdaly bolady. Bul tehnıka aýyrsynýdy jaqsyraq túsinip, meńgerýge kómektesedi.
Dárilik preparattardy qabyldaý aýyrsynýdy jeńýge kómektesýi múmkin. Dáriger aýyrsynýdy uzaq ýaqyt baqylaýǵa alý úshin steroıdty emes qabynýǵa qarsy zattekterdi taǵaıyndaıdy. Esirtkilik analgetıkter kúshti aýyrsynýda ǵana, aldyńǵylar kómektespese, taǵaıyndalýy múmkin.
Bul em-sharalardan keıin de aýyrsyný ótpese, nemese sezimtaldyq pen qozǵalysty joǵaltý oryn alsa, hırýrgııalyq emdeý usynylady. Operatsııa nervterdiń jáne julynnyń qysylýyn joıý úshin jasalady.
Moıyn spondılezine shaldyqqan naýqastardyń kópshiliginde uzaq ýaqyt boıy sozylatyn sımptomdar bolady. Bul sımptomdar ádette, dárimen emdeý arqyly jeńildeıdi, bul kezde eshqandaı operatsııa qajet bolmaıdy.
Bul aýrýǵa shaldyqqan kóptegen adamdar belsendi ómir saltyn qoldaýǵa qabiletti. Keıbir naýqastar sozylmaly aýyrsynýmen ómir súredi.
- Nájistiń nemese neseptiń ustamaýy
- Bulshyq et qyzmetin joǵaltý
- Múgedektik (keıde)
- Tepe-teńdikti joǵaltý
Kelesi jaǵdaılarda dárigerge kórinińiz:
- Aýrý ýshyǵatyn bolsa
- Asqyný belgileri bolsa
- Jańa sımptomdar paıda bolsa (deneniń belgili bir bóliginde qozǵalystyń buzylýy nemese sezimtaldyqty joǵaltý)
- Qýyqty nemese ishekti baqylaı almaý (shuǵyl dárigerge kóriný qajet).
Moıyn osteoartrıti; Moıyn artrıti; Moıyndaǵy sozylmaly aýrý.