Mı – bul jumsaq, keýekti tin massasy. Ol bas súıekpen jáne mı qabyqshasy dep atalatyn juqa membranalarmen qaptalǵan. Mı-julyn suıyqtyǵy dep atalatyn sýly suıyqtyq mıdyń aınalasyn qorshap turady. Mı-julyn suıyqtyǵy mı qaby men qarynsha dep atalatyn mı qýysyndaǵy bos jerlerde turady.
Nerv jasýshalarynyń baılanystary arqyly aqparattar mıdan basqa múshege beriledi, jáne keri qaıtady. Keıbir nervter mıdan tikeleı kózge, qulaqqa jáne ózge de bas múshelerine barady. Basqa nervter julyn arqyly mı men deneniń basqa bólikterin jalǵastyrady. Bas mı men julynnyń ishinde glıaldi jasýsha bolady, ol júıke jasýshalaryn qorshap turady, jáne olardyń óz ornynda myqty turýyna yqpal etedi.
Mı bizdiń sanaly áreketterimizdi basqarady (júrýimizdi, sóıleýimizdi), sondaı-aq denemizdiń qyzmetin, oılanýdy qajet etpeıtin jerlerimizge de (tynys alý sekildi) qatysy bar. Mı, sonymen qatar, bizdiń múshelerimizdiń sezimderin de basqarady (kórý, estý, túısiný, dám sezý jáne ıis sezý) este saqtaý, kóńil-kúı, minezimizdegi erekshelikterge deıin bári-bári mıdyń quzyrynda.
Mıdyń úsh negizgi bóligi is-árekettiń árqandaı túrlerin baqylaıdy:
• Mı syńarlary (mı jartyshary) – jartysharlar mıdyń eń úlken bóligi bolyp tabylady. Olar joǵarǵy jaqta ornalasqan. Olar bizdiń denemizdiń aınalasynda ne bolyp jatqandyǵyn, syrtqy faktorlar qalaı ıgerilip jatqandyǵy jaıynda basqa múshelerden keletin aqparattardy, sezimderdi paıdalanyp, bizdiń bolmysymyzǵa bildiredi. Jartyshar sondaı-aq bizdiń oqý múmkindigimizdi, oılanýymyzdy, birnárseni uǵynýymyzdy, sóıleý men kóńil-kúıimizdi basqarady.
Mı eki jartysharǵa bólinedi – oń jáne sol, árqaısysy ártúrli qajettilikterdi ıgeredi. Oń jaq jartyshar oılanýdy basqarsa, sol jaǵy deneniń qyzmetin retteıdi. Sol jaq jartyshar oılanýdy basqarsa, oń jaǵy deneni baqylap turady.
• Mıshyq – Mıshyq mıdyń artqy bóliginde, jartyshardyń astyńǵy jaǵynda ornalasqan.Ol tepe-teńdik sezimin basqarady jáne qıyn áreketterdi, júrý jáne sóıleý sekildi áreketterdi rettep turady.
• Mı baǵanasy – mı baǵanasy mı men julyndy baılanystyrady. Ol shóldeý jáne ashyrqaný sekildi sezimderdi baqylaıdy. Ol sondaı-aq tynys alý protsesin de, deneniń qyzýyn da, arterııalyq qysym men aǵzanyń basqa da negizgi fýnktsııalaryn baqylaıdy.
Tegter:
mı
bas mıy