Dárigerge qaı ýaqytta júgingen durys
Anemııa - bul organızmde qyzyl qan túıirshikteriniń (erıtrotsıtterdiń) jetkiliksiz mólsherde túzilgendiginen paıda bolady. Erıtrotsıtter deneniń ulpalaryna ottegin tasymaldaıdy. Anemııanyń kóptegen túrleri bar.
Temirtapshylyqty anemııa temir organynyń jetispeýshiliginen damıdy. Temir - erıtrotsıtterdiń pisip jetilýi úshin qajet.
Sebepter
Temirtapshylyqty anemııa qanazdyqtyń eń kóp taralǵan túri bolyp tabylady.
Erıtrotsıtter organızmniń tinderine ottegin jetkizedi. Saý erotrıtsıtter súıek kemigine (kostnyı mozg) aparady. Olar 3-4 aı boıy aǵza aınalymyna qatysady. Eski erıtrotsıtter ót aǵzasynda joıylady.
Temir - erıtrotsıtterdiń negizgi quramdas bóligi bolyp tabylady. Temirsiz qan ottegini tıimdi tasymaldaı almaıdy. Temir ádette denege tamaqpen kiredi. Sondaı-aq, dene óli qyzyl qan jasýshalarynyń (erıtrotsıtter) temirin qaıta paıdalanady.
Temir defıtsıtiniń anemııasy organızmdegi temir qoımalarynyń sarqylýymen damıdy. Bul kelesi sebepterge baılanysty bolýy múmkin:
• Organızmdi qaıta qalpyna keltiretin erıtrotsıtterdi jáne temirdi joǵalmasyz;
• Aǵzada temirdi ssińiretin protses buzylady;
• Temirdi sińirý protsesi buzylmaıdy, biraq temir bar taǵamdardy qabyldaý azaıady.
• Organızmniń kóp mólsherde temirdi talap etýi (mysaly, júktilik kezinde nemese emshek sútimen bala emizý kezinde)
Temirdiń joǵalýy qan ketýine baılanysty bolýy múmkin. Qannyń ketýine baılanysty kóp taraǵan sebepteri:
• Aýyr, uzaq nemese jıi etekkir qanynyń ketýi
• Óńeshtiń, asqazannyń, ash nemese toq ishektiń qaterli isigi.
• Tsırrozǵa baılanysty óńesh tamyrlarynyń jýarýy;
• Aspırın, ıbýprofendi nemese asqazanda qan ketýdi týdyratyn artrıtke qarsy preparattardy uzaq ýaqyt qoldaný
• Asqazannyń jáne ultabardyń oıyq jarasy
Denedegi temir sińirilýiniń buzylýynyń sebepteri:
• Tselıak aýrýy
• Kron aýrýy
• Asqazan aınalma operatsııasy
• Kaltsıı bar kóptegen antatsıdterdi qabyldaý
• Kelesi jaǵdaılarda azyq-túlikten jetkilikti temir ala almaısyz:
• Siz et jemeıtin bolsańyz
• Siz orta jastan assańyz jáne tolyqqandy tamaqtanbasańyz
Belgileri
Anemııanyń jeńil túrinde sımptomdar bolmaýy múmkin.
Kóptegen jaǵdaılarda sımptomdar baıaý damıdy. Olarǵa mynalar jatady:
• Titirkený
• Dene jattyǵýlarynan, nemese ádettegi jaǵdaıda jıi kezdesetin álsizdik nemese sharshaý
• Bas aýrýlary
• Zerektiktiń joǵalýy jáne oılana almaý problemalary
Anemııanyń qarqyndy damýyn myna sımptomdar bildiredi:
• Skleranyń kók túske boıalýy
• Tyrnaqtyń synǵyshtyǵy
• Muzdy nemese basqa da azyq-túlikke jatpaıtyn zattardy qalaý (tábettiń buzylýy)
• Tik baǵytta júrgende kózdiń qaraýytýy
• Bozǵylt teri túsi
• Tynystyń tarylýy
• Tildiń ústindegi oıyq jaraly
Temirtapshylyqty aneııa aýrýynyń belgileri:
• Úlken dárettiń qaralaý túske boıalyp, qan aralas shyǵýy
• Etekkir qan ketý kezinde aýyrsyný (áıelderde)
• Ishtiń joǵarǵy jaǵyndaǵy aýyrsyný (oıyq jaralar bar bolsa)
• Salmaq joǵaltý (qaterli isigimen aýyratyndarda)
Dıagnostıka
Anemııany dıagnostıkalaý úshin dáriger sizge kelesi qan analızin taǵaıyndaıdy:
• Gematokrıt jáne gemoglobın (erıtrotsıtterdiń kórsetkishteri)
• Erıtrotsıtterdiń kórsetkishteri
Qannyń temir deńgeıin anyqtaýǵa múmkindik beretin saraptamalarǵa mynalar jatady:
• Súıek kemigin tekserý (sırek jaǵdaıda)
• Qan sarysýynyń temir baılanystyratyn qabiletin tekserý
• Qan sarysýynyń ferrıtıni
• Qan sarysýyndaǵy temir deńgeıi
Temir jetkiliksizdiginiń sebebin anyqtaıtyn zertteýler mynalardy qamtıdy:
• Kolonoskopııa
• Úlken dárettegi jasyryn qandy taldaý.
• Joǵarǵy endoskopııa
Emdeý
Emdeý taktıkasy quramynda temirmen baıytylǵan azyq-túlik qospalaryn alý jáne temirge baı taǵamdardy tutyný bolyp tabylady. Quramynda temir bar qorektik qospalar (kóbinde temir sýlfaty) aǵzadaǵy temir qoımalardy toltyrý úshin qajet. Taǵamdyq qospalardy taǵaıyndaǵanǵa deıin dáriger nemese medbıke ádette aǵzadaǵy temir deńgeıin anyqtaýy kerek.
Eger temir preparattaryn tabletka túrinde qabyldaı almasańyz, olardy tamyr arqyly nemese bulshyqet arqyly engizýdi taǵaıyndaýǵa bolady.
Júkti jáne emshek sútimen bala emizetin áıelderde temirge degen qajettilik joǵary bolady, olar tamaqtan qajetti mólsherde temirdi ala almaıdy.
Gemoglabın deńgeıi eki aılyq temir terapııasynan keıin qalypqa kelýi kerek. Siz súıek kemigindegi temirdi óz mólsherinde saqtaý úshin 6-12 aıǵa deıin temir preparattaryn qabyldaýdy jalǵastyrasyz.
Quramynda temirmen baıytylǵan azyq-túlik ónimderi:
• Taýyq pen úndik
• Keptirilgen jasymyq, burshaq jáne tas burshaq
• Balyq
• Et ( baýyr)
• Jerjańǵaq maıy
• Soıa
• Bıdaı nany
Sonymen qatar, quramynda temir bar:
• Suly botqasy
• Júzim, qara órik jáne órik
• Shpınat, qyryqqabat jáne basqa da kók shópter
Boljamy
Tıisti emdeý kezinde oń nátıje kóp zardap shekpeısiz. Degenmen, ol anemııanyń paıda bolý sebebine baılanysty.
Qashan dárigerge qaralý kerek?
Tómendegi jaǵdaılarda dárigerińizben keńesińiz:
• Temir tapshylyǵynyń belgileri bar bolsa
• Úlken dárettegi qan qosyndysyn baıqasańyz
Aldyn alý
Júıeli túrde durys tamaqtanýdy qadaǵalaý arqyly temir jetkilikti kólemde denege kiredi. Qyzyl et, baýyr jáne jumyrtqanyń sarysy baıytylǵan temir kózi bolyp tabylady. Un, nan jáne keıbir dándi daqyldar temirmen baıytylǵan. Eger temir tamaqpen jetkiliksiz qamtylsa, dárigermen keńeskennen keıin temir preparattaryn alýǵa bolady.
Tegter:
temir jetkiliksizdigi
temirtapshylyqty anemııa