Bul qandaı aýrý? Gepatıt termıni birneshe sındromdarmen, aýrýlarmen baılanysty, qabynýdyń saldarynan baýyrda bolaltyn ózgeristermen qatar, vırýs týǵyzatyn jáne ishimdik sekildi zııandy qoldanymdarǵa qatysty bolyp júr. Gepatıt týdyratyn vırýstarǵa A, V, S, E vırýsty gepatıtteri jáne delta faktory jatady. Joǵaryda atalǵan vırýstardyń árqaısysy bir-biri tóbe, árqaısysynyń ózindik sımptomdary bar.. V jáne S gepatıtteri týraly qosymsha aqparat alý úshin arnaıy saıttardan qarańyz: gepatıt V jáne gepatıt S.
A Gepatıti gepatıtterdiń eń qaýipti túri bolyp tabylady. V jáne S gepatıtinen aıyrmashylyǵy A gepatıtinde sozylmaly aýrýdyń damýyna alyp kelmeıdi.
Vırýsty A gepatıti lastanǵan sý men buzylǵan azyq-túlik arqyly beriledi. Sondaı-aq, A Gepatıtimen aýyratyn adamnan da juǵady. Vırýysty A gepatıti naýqastyń nájisinen de bólinedi. Inkýbatsııalyq dep atalatyn kezeńi 15-45 kúnge deıin sozylady. Nájisten basqa, qan jáne organızmniń basqa da suıyqtyqtarynan juqtyrýy múmkin.
Vırýsty A gepatıti emdelgennen keıin organızmde salyp qalmaıdy. Sondaı-aq, A gepatıtiniń taratatyn naqty faktor joq, desede, osy ınfektsııany adam ózi aýyrmasa da, basqalarǵa taratyp júrýi yqtımal. Osyndaı jaǵdaı (tasymaldaýshy) V gepatıtinde de paıda bolýy múmkin.
A gepatıtiniń qaýipti faktorlary: A gepatıtimen aýyratyn adammen birge ómir súrý, Ońtústik jáne Ońtústik-Shyǵys Azııa, Ońtústik Amerıka elderine týrıstik saparmen barý, sondaı-aq, esirtkini tamyr ishine qoldaný.
A Gepatıtniń belgileri:
• Sarǵyshtaný
• Álsireý
• Dene temperatýrasynyń sál kóterilýi
• Barlyq deneniń qyshynýy
• Tábettiń bolmaýy
• Neseptiń kúńgirttenýi (onyń túsi kúńgirt-sary nemese qońyr tústi bolady)
• Nájistiń tússizdenýi (nájis aqshyl-sur tústi bolady).
A gepatıtiniń dıagnozyn tabý úshin dáriger, zerthanalyq zertteýler negizinde tekserý júrgizedi. Antıdenelerdi qatystyra otyryp, baýyr fermentteriniń deńgeıin anyqtaıdy.
Emdelýi. A gepatıtine arnalǵan arnaıy emdeý túri joq. Naýqastardyń 85%-nan astamy 3 aı ishinde saýyǵyp ketedi. Basqa naýqastarda aýrý uzaǵyraq sozylady, biraq, ádette, 6 aıdan aspaıdy. Demalý jáne tósektik rejım usynylady. Baýyrǵa zııan keltiretin alkogol ónimderi men keıbir dári-dármekterdi paıdalanbaý kerek. Sondaı-aq maıly taǵamdardan bas tartyp, Paıdaly as retinde – asqabaqty tutyný kerek.
Vırýysty A gepatıtin juqtyrýdyń aldyn-alý úshin: qoldy uqyptylap juý kerek; sondaı-aq taza sýdy qoldanyp jáne A gepatıtimen aýyratyn adamdardan múmkindiginshe aýlaq bolý kerek. Mektepke deıingi mekemeler men mektepterdi sanıtarlyq-gıgıenalyq normalarǵa sáıkes taza sýmen qamtamasyz etý qajet.
A gepatıtimen aýyratyn adamdarmen baılanysqa túsken adamdarǵa ımmýnoglobýlınderdi engizý usynylady.
A gepatıtine qarsy eń tıimdi shara – ekpe júrgizý. Ekpe (vaktsına) alǵash engizgen kúnnen bastap 4 apta boıy qorǵanysh qyzmetin atqarady. Uzaq ýaqyt boıy qorǵaý úshin, alǵashqy dozadan soń, 6 jáne 12 aı araǵa salyp baryp qosymsha ekpeler alǵan durys.
A gepatıtine qarsy ekpe egý usynylǵan adamdar:
• A gepatıtin juqtyrý qaýpi joǵary elderge baratyn adamdar. Ekpeni 4 apta buryn saldyrady, sodan soń 6 jáne 12 aı araǵa salyp engizý kerek. Budan basqa, ımmýnoglobýlındi ınektsııa alýǵa da bolady.
• V nemese S sozylmaly gepatıti bar adamdar
• Inektsııalyq esirtki tutynýshylar.
Tegter:
Gepatıt A
Sarǵaıý
sary aýrý
Gepatıt A sebebi
Gepatıt A emi
Gepatıt A sımptomdary