Mazmuny
Torqabyqtyń ajyraýy — torqabyqtyń kózdiń tamyrly qabyǵynan bólinýi.
Kóz uıasy úsh qabyqshadan jáne ishindegilerden turady:
1) kózdiń syrtqy qabyǵy: aqqabyq (pishini men shıraqtyǵyn qamtamasyz etetin móldir emes bólik), móldirqabyq (jaryq ótýi men jaryq synýyn qamtamasyz etetin móldir bólik);
2) tamyrly qabyq: nurly qabyq (kózburshaqtyń ólshemin retteıtin aldyńǵy bóligi), tsılıarlyq dene (kóz ishilik suıyqtyqty túzetin ortańǵy bólik), horıoıdeıa (torqabyqty – kóz túbin qorektendiretin artqy bólik);
3) torqabyq (óne boıymen ishki jaǵymen áınek tárizdi denege jaqyn jatatyn kózdiń ishki qabyǵy, al syrtqy jaǵymen — tamyrly qabyqqa jaqyn, aldyńǵy kórmeıtin bólikten jáne biz kóretin zattar beınelenetin, artqy kóretin bólikten turady);
Kózdiń ishindegisi: kózburshaq (túrli alystaǵy zattarǵa kózdi toqtatýǵa-fokýsteýge qatysatyn bıologııalyq lınza), áınek tárizdi dene (móldir gel, kózburshaqty kóz túbinen bólip turatyn, kózdiń pishimin ustap turatyn jáne jaryq sáýlesin torqabyqqa ótkizetin).
Torqabyqtyń ajyraýy kenet paıda bolyp, kórmeı qalýǵa aparýy múmkin. Kóbinese, torqabyqtyń ajyraýy orta jáne egde jastaǵy adamdarda paıda bolady. alaıda, bul aýrý balalarda, jańa týǵan sábılerde de bolýy múmkin.
Torqabyqtyń ajyraýyna kelesi sebepter aparady:
· Alystan kórmeýdiń ortasha jáne joǵary dárejesi (jaqynnan jaqsy kóredi, alystan nashar kóredi) – bul kezde kóz uıasy uzarady, torqabyq sozylady, shetteri juqarady jáne úziledi.
· Kózdiń jaraqaty nemese oftalmologııalyq operatsııalar.
· Qant dıabetinde, qandaǵy qanttyń deńgeıi joǵary. Bul qantamyrlarynyń zaqymdanýyna aparady, onyń ishinde, torqabyqtyń usaq tamyrlarynyń. Tamyrlar juqarady jáne jarylady, qan torqabyqtyń aldyndaǵy bólikke túsedi, bul kórýdiń buzylýymen qosarlanady. Qannyń jınalýy tyrtyqtyń túzilýine aparady, olar torqabyqty ózimen tartady, nátıjesinde, ol kózdiń tamyrly qabyǵynan ajyraıdy.
· Kózdiń isikteri.
· Júktilik
· Kúshti dene júktemeleri.
· Kórýdiń bulyńǵyrlanýy, búıirden kórmeı qalý
· Kórý qyraǵylyǵynyń nasharlaýy
· Jyljıtyn núktelerdiń paıda bolýy
· Kóretin zattardyń pishini men kóleminiń ózgerýi
· Kóleńkeniń paıda bolýy.
Dıagnozdy qoıý úshin kelesi ádister qoldanylady:
· Oftalmoskopııa (kóz túbin qaraý)
· Kórý aýmaǵyn zertteý-Perımetrııa – torqabyqtyń shettegi jaǵdaıyn baǵalaý úshin
· Elektrofızıologııalyq zertteý — torqabyqtyń nerv jasýshalarynyń jáne kórý nervisiniń ómirsheńdigin anyqtaý
· Kózdiń ishki qurylymynyń ýltradybystyq zertteýi.
Torqabyqtyń ajyraýy tek operatıvtik tásilmen emdeledi.
· Krıopeksııa (sýyqpen áser etý) torqabyqtyń tutastyǵyn aýrýdyń ár túrli satysynda qalpyna keltirýge qabiletti.
· Lazermen emdeý kózdiń torly jáne tamyrly qabyǵynyń arasynda birigý túzilýi úshin qoldanylady.
· Pnevmatıkalyq retınopeksııa — hırýrgııalyq emdeý tásili, ajyraýdyń keıbir túrinde tıimdi. Bul kezde áınek tárizdi denege kóz uıasynyń ishine aýa kópirshigin engizedi, ol keńeıe otyryp, torqabyqty kózdiń qabyrǵasyna qysady. Bul sharadan keıin qosymsha lazerlik emdeý qajet bolady. 85% jaǵdaıda pnevmatıkalyq retınopeksııa kórýdi qalpyna keltiredi.
· Skleralaý – skleralyq tańǵysh atalatyn arnaıy sılıkon lentany kóz uıasyn aınaldyra ornalastyrý, bul torqabyqty «jabystyrýǵa» múmkindik beredi. Skleralyq tańǵysh (kózdegi bandaj) torqabyqty tamyrly qabyqqa tyǵyzdap, qysady jáne kórinbeıdi. Skleralyq lentany ornatqannan keıin ony qyzdyrýmen jalǵaıdy. Torqabyqty skleralaýdyń tıimdiligi - 95% jýyq.
· Vıtrektomııa – shaǵyn tilikter salý, olar arqyly áınek tárizdi dene alynyp, arnaıy eritindilermen almastyrylady. Vıtrektomııanyń tıimdiligi skleralaýdyń tıimdiligine jýyq.
Emdeýdiń tabystylyǵy torqabyqty ajyraǵan tusynyń ornalasýyna jáne emdeýdiń ýaqytyly bolýyna baılanysty. Eger kózdiń makýlasy (kórýdiń fokýstelýine jaýap beretin bólik) zaqymdanbaǵan bolsa, operatsııadan keıin kórýdi qalpyna keltirý múmkindigi zor. Torqabyqtyń ajyraýynyń kóptegen túrleri emdeledi, bári bolmasa da. Operatsııadan keıin kórý ishinara ǵana qalpyna kelýi múmkin.
Torqabyqtyń ajyraýy kórmı qalýǵa aparady.
Torqabyqtyń ajyraýy sımptomdary bastalǵannan keıin 24 saǵat ishinde shuǵyl medıtsınalyq kómekti qajet etedi.
· Kúnnen qorǵaıtyn kózildirik, kóz jaraqatyn boldyrmaý úshin.
· Dıabet kezinde qandaǵy qant deńgeıin baqylaý.
· Oftalmologqa bar, keminde, jylyna bir ret.