Mazmuny
Búırek tastary - usaq krıstaldardan turatyn qatty massa. Búırekte nemese nesepaǵarda bir nemese birneshe tas bolýy múmkin.
Nesep tym qoıý bolǵan kezde onyń quramynda túrli zattekter krıstaldana bastaıdy, keıinnen olardan tastar túziledi. Nesepaǵar boıymen tas júrgende kúshti aýyrsyný paıda bolady. Búırek tastary búırek túbekshelerinde, tostaqshalarynda nemese nesepaǵarda túzilýi múmkin.
Búırek tas aýrýy jıi kezdesetin aýrý. Otbasy múshelerinde qaıtalaný beıimdigi baıqalady. Búırek tastary shala týǵan sábılerde jıi kezdesedi.
Tastar ár túrli bolady. Aýrýdyń barysy tastyń túrine baılanysty.
Nesepte krıstaldanýǵa qabiletti zattekter kóp bolǵanda tastar túziledi. Osy krıstaldar birneshe apta nemese aı ishinde tasqa aınalady.
- Kaltsııli tastar jıi kezdesedi. Olar kóbinese, 20-30 jas arasyndaǵy erlerde paıda bolady. Kaltsıı basqa zattektermen birigip, tas túzedi.
- Oksalattar - kaltsııli tastardyń jıi kezdesetin túrleri. Oksalattar saýmaldyq sekildi keıbir ónimderde bolady. Sondaı-aq, olar S dárýmendi taǵamdyq qospalarda kezdesedi. Jińishke (ash) ishektiń aýrýlarynda osy tastardyń túzilý qaýpi artady.
Kaltsııli tastar sondaı-aq, kaltsııdiń fosfatpen nemese karbonatpen qosylýynda túzilýi múmkin.
Tastardyń basqa túrleri:
- Tsıstındi tastar tsıstınýrııaǵa shaldyqqan adamdarda túziledi. Bul tuqym qýalaıtyn aýrý. Onyń erlerde jáne áıelderde kezdesý jıiligi birdeı.
- Strývıtti tastar, negizinen, nesep shyǵarý joldarynyń ınfektsııasyna shaldyqqan áıelderde kezdesedi. Bul tastar úlken ólshemge jetip, búırekti, nesepaǵardy nemese nesep qapty biteýi múmkin.
- Nesep qyshqylynyń tastary áıelderge qaraǵanda erlerde jıi kezdesedi. Olar podagrada nemese hımııalyq emdeýde paıda bolýy múmkin.
- Dárilik preparattar sekildi basqa zattekter de tastyń túzilýine yqpal etýi múmkin.
Búırek tasynyń paıda bolýynyń basty qaýip faktory – suıyqtyqty jetkiliksiz tutyný. Búırekte tas túzilýi neseptiń táýligine 1 lıtrden az bólinýinde yqtımal.
Nesepti nesepqapqa aparatyn nesepaǵar boıymen tastar jyljyǵanǵa deıin, búırekten neseptiń aǵýy tejelgenge deıin aýrýdyń sımptomdary sezilmeıdi.
Negizgi sımptomy – kúshti aýyrsyný, ol kenet bastalyp, kenet aıaqtalady.
- Aýyrsyný ishtiń aýmaǵynda nemese bel aýmaǵynda sezilýi múmkin.
- Aýyrsyný shap aýmaǵyna nemese atalyq bezge aýysýy múmkin.
Aýrýdyń basqa sımptomdary:
- Neseptiń aýytqýly túsi
- Nesepte qan bolýy
- Qaltyraý
- Qyzba
- Júrek aınýy
- Qusý
Dáriger naýqasty qarap, tekseris ótkizedi. Ish nemese arqa aýmaǵynda aýyrsyný sezilýi múmkin.
Aýrýdy anyqtaý ádisteri:
- Qan taldaýy: kaltsıı, fosfor, nesep qyshqyly jáne elektrolıtter deńgeıin.
- Baýyr qyzmetiniń synamalaryn ótkizý
- Nesep taldaýy: neseptegi krıstaldar men erıtrotsıtterdi anyqtaý
- Tasty zertteý: onyń túrin anyqtaý úshin.
Tastar nemese nesep aǵýynyń jolyndaǵy kedergi kelesi tásildermen anyqtalýy múmkin:
- Ish qýysy aǵzalarynyń kompıýterlik tomografııasy (KT)
- Ish qýysy aǵzalarynyń/búırektiń magnıttik - rezonanstyq tomografııasy (MRT)
- Ish qýysy aǵzalarynyń sholý rentgenografııasy
- Kóktamyr pıelografııasy (kóktamyrǵa kontrastylyq zattekti engizý arqyly rentgenologııalyq zertteý)
- Búırektiń ÝDT (ÝZI)
- Retrogradtyq pıelografııa.
Emdeýdiń baǵyty tastyń túrine jáne sımptomdarynyń aýyrlyǵyna baılanysty.
Búırektiń kishkentaı tastary ádette, neseppen ózdiginshe shyǵýǵa qabiletti.
- Shyqqan tasty anyqtaý jáne zertteý úshin nesepti súzý qajet.
- Shyǵatyn neseptiń mólsherin arttyrý úshin kúnine 6-8 staqan sý ishý qajet. Bul tasty shyǵarýǵa kómektesedi.
- Aýyrsyný asa qarqyndy bolýy múmkin. Ol keıde ózdiginshe ótedi, nemese analgetıkalyq (ıbýprofen, naproksen) jáne esirtkilik dárilik preparattardy qoldanýmen basylady.
Kúshti aýyrsynýy bar keıbir naýqastarǵa aýrýhanada emdelý qajet. Olarǵa kóktamyr arqyly suıyqtyq engizý qajet bolady.
Tastardyń keıbir túrlerinde dáriger tas túzilýine kedergi keltiretin nemese organızmnen tas túziletin zattekterdi shyǵarýǵa qabiletti dárilik preparattardy taǵaıyndaıdy.
Bul preparattarǵa jatatyndar:
- Allopýrınol (búırek qyshqylynyń tastary úshin)
- Antıbıotıkter (strývıtti tastar úshin)
- Nesep aıdaıtyndar
- Fosfattyq eritindiler
- Natrıı bıkarbonaty nemese natrıı tsıtraty
- Tıazıdti dıýretıkter.
Sondaı-aq, kelesi jaǵdaılarda aýrýdy operatıvtik emdeý qajet:
- Tas tym úlken jáne ózdiginshe shyǵa almaıdy
- Tas ulǵaıýda
- Tas neseptiń aǵýyn tejeıdi jáne búırektiń juqpalanýyna nemese zaqymdanýyna yqpal etedi.
- Aýyrsyný dárilik preparattardy qabyldaýmen basylmaıdy.
Qazirgi ýaqytta kóptegen em-sharalar burynǵyǵa qaraǵanda az ınvazıvti.
- Lıtotrıpsııa búırekte nemese nesepaǵarda ornalasatyn 1 sm jáne odan kishi tastardy joıý úshin qoldanylady. Em-shara tastardy jaryqshaqtarǵa bólý úshin dybystyq nemese soqqylyq tolqyndardy qoldanýǵa negizdeledi. Bul jaryqshaqtar organızmnen neseppen shyǵarylady. Em-shara dıstantsııalyq soqqylyq-tolqyndyq lıtotrıpsııa (DÝVLT) atalady.
- Búırekte iri tas bolýynda, sondaı-aq, búırektiń jáne qorshaıtyn tinderdiń aýyrtqýly túrinde jasalatyn em-shara kezinde teridegi shaǵyn hırýrgııalyq tilik arqyly arnaıy aspap engiziledi. Tas tútik (endoskop) arqyly alynady.
- Tastardyń tómengi nesep joldarynda shoǵyrlanýynda ýreteroskopııa qoldanylýy múmkin.
- Sırek jaǵdaılarda ádister kómektespegende nemese múmkin bolmasa, ashyq operatıvtik aralasý (nefrolıtotomııa)qoldanylady.
Dárigermen keńesip, naqty jaǵdaıda qandaı tásil ońtaıly ekendigin anyqtaý qajet.
Búırektegi tastar aýyrsyný beredi, biraq, kóptegen jaǵdaılarda olar organızmnen zaqymdaný keltirmesten shyǵarylady.
Nesep tas aýrýy qaıtalanýy múmkin. Bul - aýrýdyń sebebi anyqtalmasa jáne emdelmese oryn alady.
Bul kezde kelesilerdiń paıda bolý qaýpi bar:
- Nesep shyǵarý joldarynyń ınfektsııasy
- Emdeý uzaqqa sozylǵanda búırektiń zaqymdanýy.
Nesepaǵardyń bitelýi (birjaqtylyq, jiti obstrýktıvtik ýropatııa)
Nesep tas aýrýynyń sımptomdary bolsa, dárigerge kórinińiz:
- Arqadaǵy nemese búıirdegi ótpeıtin, qarqyndy aýyrsyný
- Neseptegi qan
- Qyzý jáne qaltyraý
- Qusý
- Nesep sasyq ıisti jáne bulyńǵyr tústi
- Nesep shyqqanda kúıdirý sezimi.
Eger nesep shyǵarý joldarynyń bitelisi bolsa, ótýdi qalpyna keltirý nesep shyǵarýdaǵy tastyń paıda bolýymen nemese rentgendik tekserýmen rastalady.
Nesep tas aýrýy bolsa:
- Nesep jetkilikti mólsherde túzilýi úshin suıyqtyqty kóp ishińiz (kúnine 6 - 8 staqan).
- Tastardyń keıbir túrinde dárilik preparattardy qabyldaý nemese ratsıonǵa ózgerister engizý qajet bolady.
- Aldyn alýdyń qajetti sharalaryn anyqtaý úshin dáriger qannyń jáne neseptiń taldaýyn taǵaıyndaıdy.
Búırek tastary; Nefrolıtıaz;