Mazmuny
Menıngıt – bul mıdy jáne julyndy jaýyp turatyn qabyqshanyń bakterıaldyq qabynýy.
Menıngıttiń jıi sebebi ádette, emdeýsiz ótetin vırýstyq ınfektsııalar. Biraq, bakterıaldyq ınfektsııadan bolǵan menıngıt – asa kúrdeli aýrý jáne sáıkes emdegenniń ózinde ólim-jitimge nemese mıdyń zaqymdanýyna aparýy múmkin.
Sondaı-aq, menıngıtiń sebepteri:
- Hımııalyq zattekter
- dárilik allergııa
- zeńder
- Parazıtter
- Isikter.
vırýstyq menıngıttiń kópshiligi enterovırýstan bolady, bul ishektiń zaqymdaný sebebi de bolýy múmkin.
Menıngıttiń paıda bolýy sebebi basqa da vırýstar bolýy múmkin.
- Menıngıt gerpes vırýsynan bolýy múmkin. Biraq, gerpes oıyq jarasy nemese genıtaldyq gerpesi bar adamdar menıngıttiń damý qaýpi bar topqa jatpaıdy.
- Boryqtaný (svınka) nemese AIT (VICh) qozdyratyn vırýstar - aseptıkalyq menıngıttiń paıda bolýy sebebin quraýy múmkin.
Vırýstyq menıngıt bakterıaldyqtan jıi kezdesedi jáne jeńil ótedi. Ádette, ol jazdyń sońynda jáne kúzdiń basynda kezdesedi. Kóbinese, balalar jáne 30 jasqa deıingi eresekter shaldyǵady.
Bakterıaldyq menıngıt – shuǵyl medıtsınalyq járdemdi qajet etetin aýrý. Bul jaǵdaıda naýqasty dereý aýrýhanaǵa jatqyzý qajet. Aýrýdyń sımptomdary tez damýy múmkin jáne oǵan kiretinder:
- Qyzba jáne qaltyraý
- Psıhıkalyq jaǵdaıdyń ózgerýi
- Júrek aınýy jáne qusý
- Jaryqqa sezimtaldyq
- Kúshti bas aýyrýy
- Bulshyq ettiń siresýi (menıngızm)
Osy aýrý kezinde kezdesetin basqa sımptomdar:
- Júıkelik qozý
- Balalardyń eńbeginiń (balalardyń qatpaǵan eńbegi) isinýi
- Nazar qoıýdyń tómendeýi
- Balanyń emshekti nashar emýi nemese titirkengishtigi
- Tynys alýdyń jıileýi
- Ádettegideı emes ornalasý, bul kezde basy men moıny artqa shalqaıǵan (opıstotonýs)
Menıngıt jańa týǵan sábıler men balalarda qyzbanyń sebebi bolýy múmkin.
Ózin seziný jaǵdaıy boıynsha balada bakterıaldyq nemese vırýstyq menıngıt bolýyn anyqtaýǵa bolady. Bul emdeýshi dárigerdiń mindeti. Menıngıttiń sımptomdaryna tıisti nazar aýdaryńyz.
Dáriger nemese medbıke naýqasty qarap, tekseris ótkizedi. Tekserý barysynda baıqalýy múmkin:
- Júrek yrǵaǵynyń jıileýi (tahıkardııa)
- Qyzba
- Psıhıkalyq jaǵdaıdyń ózgerýi
- Moıyn bulshyq etiniń siresýi
Menıngıttiń kórneki sımptomdarynyń biri - Brýdzınskıı sımptomy. Moıyn bulshyq etiniń aıqyndalǵan siresýinen basty tómen eńkeıtkende tize jáne jambas býyndary búgiledi.
Menıngıttiń kórneki sımptomdarynyń biri - Kernıg sımptomy. Tize astylyq sińirdiń shıryǵýy saldarynan naýqas 90 gradýsqa búgilgen aıaǵyn tikeıtip, jaza almaıdy.
Eger dáriger Sizde nemese balańyzda menıgıt bar dep sanasa, ári qaraı zertteý úshin julyn sarysýynyń (lıkvordyń) úlgisin alý úshin julyn pýnktsııasyn ótkizý qajet.
Menıngıtke kúmán bolsa, sondaı-aq, kelesi zertteý ádisteri de júrgiziledi:
- Qan taldaýy
- Keýde qýysy aǵzalarynyń sholý rentgenografııasy
- Mıdyń kompıýterlik tomografııasy (KT).
Bakterıaldyq menıngıtti emdeý úshin antıbıotıkter taǵaıyndalady. Naqty bakterııaǵa qarsy preparatty tańdaý ınfektsııany týyndatqan bakterııanyń túrine baılanysty. Antıbıotıkter vırýstyq menıngıtti emdemeıdi.
Gerpestik menıngıti bar naýqastarǵa vırýsqa qarsy preparattar taǵaıyndalady.
Emdeýdiń basqa túrleri:
- Suıyqtyqtardy tamyr arqyly engizý
- Mıdyń isinýi, shok nemese qurysý sekildi sımptomdardy emdeý úshin dárilik preparattardy qabyldaý.
Nevrologııalyq asqynýlardyń aldyn alý úshin bakterıaldyq menıngıtti erte anyqtaý jáne sáıkes emdeý qajet. Vırýstyq menıngıt ádette, jeńil túrde ótedi. Al sımptomdary 2 aptadan keıin qandaı da bir asqynýy bolmastan joıylýy múmkin.
- Mıdyń zaqymdanýy
- Bassúıek pen mıdyń arasynda suıyqtyq jınalýy (sýbdýraldyq bólinis)
- Estimeı qalý
- Gıdrotsefalııa
- Qurysý
Eger ózińizde nemese balańyzda menıngıttiń sımptomdary bolsa, shuǵyl medıtsınalyq kómekke júginińiz. Emdeýdi erte bastaý jaqsy boljamdy beredi.
Keıbir vaktsınalar menıngıttiń túrleriniń aldyn alýǵa kómektesedi.
- Antıgemofıldik vaktsına (vaktsına HIB) balalardaǵy bakterıaldyq menıngıttiń sáıkes túriniń aldyn alýǵa kómektesedi.
- Pnevmokoktyq konıýgırlengen vaktsına qazir balalardy mindetti túrde ımmýnızatsııalaý baǵdarlamasyna kiredi. Pnevmokokkty menıngıttiń aldyn alýda asa tıimdi.
Menıngokokty menıngıtke shaldyqqan naýqaspen tyǵyz qarym-qatynasta bolǵan adamdarǵa juqpalanýdyń aldyn alý úshin antıbıotıkter taǵaıyndalady.
Menıngokokty vaktsınatsııa usynylady:
- 11 – 12 jastaǵy jasóspirimderge jáne vaktsınatsııadan ótpegen joǵary synypty bitirýshilerge (15-18 jastaǵy).
- Vaktsınatsııadan ótpegen jáne jataqhanada turatyn kolledjdiń birinshi kýrs stýdentterine.
- Kókbaýyry joq nemese ımmýndyq júıesinde basqa máseleler bar 2 jastaǵy nemese odan asqan balalarǵa.
- Menıngokokqa baılanysty aýrýlar keń taralǵan elge shyǵatyn adamdarǵa (dárigermen keńesińiz).