Mazmuny
Portaldyq gıpertenzııa degenimiz ne?
Baýyr tsırrozynyń sımptomdary qandaı?
Baýyr tsırrozynyń paıda bolý sebepteri qandaı?
Portaldyq gıpertenzııanyń sebepteri qandaı?
Dáriger tsırrozdy qalaı anyqtaıdy?
Tsırrozǵa shaldyqqan adamdarda baýyr jasýshalary zaqymdanady jáne ózdiginshe qalpyna kelý qabiletin joǵaltady. Baýyr jasýshalary tirshiligin joıǵanda tyrtyq tini qalyptasady. Tyrtyq tini asa ulǵaıǵanda baýyrdyń qanmen qamtamasyz etilýi buzylady.
Ádette, ýly zattekter men almasý ónimderi baýyr arqyly ótkende súzgilenedi. Sebebi, tyrtyq tini asa ulǵaıǵanda baýyrdyń qanmen qamtamasyz etilýi buzylady, qan súzgilenbeıtin bolady. Ýly zattekter jáne almasý ónimderi organızmde jınaqtalady. Aýyr jaǵdaılarda tsırroz komaǵa jáne ólim-jitimge aparady.
Portaldyq gıpertenzııa degenimiz ne?
Qalypty jaǵdaıda baýyrdan qannyń aǵýy qaqpa kóktamyry (venasy) atty iri qantamyry arqyly júzege asyrylady. Eger tsırrozdyń saldarynan baýyr arqyly qan aǵýy buzylsa, osy kóktamyrdaǵy qan aǵymy báseńdeıdi jáne qysymnyń artýyna yqpal etedi. Qaqpa venadaǵy qysymnyń artýy portaldyq gıpertenzııa atalady.
Baýyr tsırrozynyń sımptomdary qandaı?
Dáriger kelesi sımptomdardyń bolýy týraly suraıdy:
- Tábetti joǵaltý
- Josparlanbaǵan salmaq joǵaltý
- Álsizdik jáne sharshaý
- Júrek aınýy
- Sary aýrý (teriniń jáne kózdiń aǵynyń sarǵaıýy)
- Qoshqyl-qońyr tústi nesep
- Qyzyl alaqan
- Qan aralas qusyq
- Etekkir aınalymynyń buzylysy (áıelderde)
- Nazar qoıýdaǵy qıyndyqtar, umytshaqtyq
- Teriniń qyshýy
- Ishtiń kebýi (ish qýysynda suıyqtyq jınalýymen).
Baýyr tsırrozynyń paıda bolý sebepteri qandaı?
Tsırroz keıde gepatıtke baılanysty bolady (baýyrdaǵy vırýstyq juqpa), nemese organızmge zııandy hımııalyq zattekterdiń udaıy túsýinde paıda bolady. Tsırrozdyń paıda bolýynyń keń taralǵan sebebi – alkogoldi úlken mólsherde tutyný. Bul alkogoldik tsırroz atalady.
Alkogoldi úlken mólsherde tutynatyn áıelder baýyrdyń alkogoldik tsırrozyna beıim keledi. Eger alkogol tutynatyn bolsańyz, baýyr tsırrozy belgisin tekserýi úshin bul týraly emdeýshi dárigerge aıtý qajet. Alkogoldi uzaq ýaqyt boıy tutynýmen qatar jáne mastaný (qysqa ýaqyt ishinde kóp mólsherde alkogol ishý) da baýyr tsırrozynyń paıda bolýyna yqpal etýi múmkin.
Portaldyq gıpertenzııanyń sebepteri qandaı?
Eger qaqpa venasy arqyly qan aǵymynyń ótýi buzylsa, qan júrekke basqa qantamyrlar arqyly qaıtýy tıis, kóbinese, asqazan, óńesh jáne ishek venalary arqyly. Ótetin qannyń kólemi artqandyqtan, bul tamyrlar isinip, keńeıedi. Bul venalardyń varıkozdyq keńeıýi. Bul tamyrlardyń qabyrǵalary juqarǵan jáne jeńil jarylýy múmkin, sebebi, olar qandaǵy bıik qysymǵa beıimdelmegen. Mundaı tamyrlardan qan ketýi kúrdeli bolýy, tipti, ólim-jitimge aparýy múmkin. Qaqpa vena júıesinde qan aǵymy buzylýynan ýyttar baýyrda joıylmaıdy, demek, organızmde qalady.
Dáriger tsırrozdy qalaı anyqtaıdy?
Dáriger naýqasty qarap, baýyrdyń qyzmetin zertteý úshin tekserýlerdi taǵaıyndaıdy. Baýyrdyń bıopsııasy da taǵaıyndalady. Bul kezde baýyrǵa juqa ıne engiziledi, onymen tinniń shaǵyn bólikshesi alynady. Baýyrdy kórneki etý úshin ýltradybystyq shertteý dk taǵaıyndalady.
Baýyr tsırrozyn jáne portaldyq gıpertenzııany emdeýdiń nusqalary qandaı?
Baýyr jasýshalary zaqymdalǵanda olardy qalpyna keltirý úshin eshteńe jasaýǵa kelmeıdi, tsırroz da emdep, jazylmaıdy. Emdeý baýyrdyń ári qaraı zaqymdalýyn joıýǵa jáne asqynýyn emdeýge baǵyttalǵan (mysaly, zaqymdalǵan qantamyrlarynan qan ketýi). Qantamyrlardyń qabyrǵalarynyń zaqymdanýynyń aldyn alý úshin dáriger dárilik preparattardy taǵaıyndaıdy. Alaıda, olardyń janama áserleri bolady jáne keıbir naýqastar ony qabyldaı almaıdy. Sondaı-aq, portaldyq gıpertenzııa bolǵanda dáriger qysymdy azaıtý úshin preparattardy taǵaıyndaıdy.
Eger dárilik preparattardy qabyldaý jetkiliksiz bolsa, qan ketýin toqtatý úshin operatıvtik aralasý qajet bolady. Nusqalardyń biri – óńeshten asqazanǵa ótetin tusynda varıkozdyq keńeıgen venada qan aǵymyn tejeý. Em-sharany ótkizý úshin ushynda shamy bar ıkemdi tútik aýyz arqyly asqazanǵa engiziledi. Osydan keıin keńeıgen qan tamyryna olardy tejeý úshin arnaıy rezeńke salynady nemese hımııalyq zattekter engiziledi.
Eger em-shara tıimsiz bolsa, portaldyq gıpertenzııasy bar naýqasqa hırýrgııalyq operatsııa jasaý qajet bolýy múmkin, onyń barysynda hırýrg qantamyrlaryn qan aǵymy baýyrdy aınalyp ótetindeı etip qosady. Keıbir jaǵdaıda TIPS (transıýgýlıarlyq baýyr ishilik portokavaldyq shýntırleý) atalatyn em-shara qosa jasalýy múmkin.