Mazmuny
Qandaı sebepterden sekretsııa buzylady?
Jutynýdyń fýnktsııasy qalaı buzylady?
Aýrý qalaı emdeledi?
Jalpy aqparat
Muryn qýysy men tamaqtaǵy bezder úzdiksiz shyrysh bólip otyrady (táýligine birden eki kvartqa deıin). Shyryshtar muryn membranalaryn dymqyldandyrady jáne tazartyp turady, aýany ylǵaldandyrady, muryn qýysyna aýamen aralasyp kirip ketetin zııandy zattardy jibermeı ustap turady, jáne olardan tazartady, sondaı-aq ınfektsııa men kúresedi. Qalypty kúıde shyryshtar bilinbeı jutylyp ketedi. Shyryshtardyń tamaqqa jınalýy murynnyń artqy qabyrǵasyna damýy – postnazaldi sındrom dep atalady. Bul aýrý shyryshtyń shamadan tys kóp bólinýimen, tamaqtaǵy jutyný bulshyq etteriniń qyzmetiniń buzylýymen sıpattalady.
Qandaı sebepterden sekretsııa buzylady?
Murynnan sý aǵyp turý:
Murynnan sý aǵyp turýdyń sebepteri kóp: sýyq tııýden, tumaýdan, allergııadan, sýyq aýanyń áserinen, shaǵylysqan jaryqtan, belgili bir azyq-túlikten, júktilik kezinde nemese basqa da garmondyq buzylystar kezinde murynnan aqqan sý toqtamaı qoıady. Ártúrli dári – dármekterdiń áseri, (sonymen qatar júktilikke qarsy dáriler jáne joǵary arterıaldy qan qysymyn túsiretin dáriler) sondaı –aq qurylymdyq anomaldar suıyqtyqtyń kóp bólinýine ákep soǵady. Mundaı anomaldi qurylymdarǵa jetilmegen jáne qısaıǵan muryn súıekterin jatqyzýǵa bolady (sińir jáne muryn qýystaryn bólip turatyn súıek plastınkalary)
Murynnan qoıý bólindileriniń shyǵýy:
Murynnan qoıý bólindilerdiń shyǵýy jylý oryndaryndaǵy jáne qys kezinde turǵyn úılerdegi qurǵaqtyqtan bolady. Sondaı-aq oǵan keıbir azyq-túlikterden allergııa berilýdiń, ásirese sút ónimderinen, jáne muryn qýysyndaǵy ınfektsııalyq aýrýlardyń áserinen de bolyp jatady. Eger sýly bólindi qoıýlanyp, qalypdana basta jáne jasyl nemese ary túske ene bastasa, ol muryn qýysynda bakterııalyq ınfektsııanyń paıda bolǵandyǵynyń kórinisi. Balanyń murnynyń tek bir tesiginen suıyqtyqtyń bólinýi, onyń muryn qýysyna bir zattyń, arpa, maqtaly tyǵyn, nemese oıynshyqtyń bólshegi turyp qalýynan bolatynyn eskerińiz. Mundaı sımptomdar oryn alsa, dárigerge habarlasyńyz.
Jutynýdyń fýnktsııasy qalaı buzylady?
Jutynýdan týyndaǵan máseleler qatty zattyń, nemese suıyqtyqtyń tamaqqa jınalyp qalýynan paıda bolady, bul aýrýdyń aǵymyn aýyrlatýy múmkin nemese postnazaldi sındrom sekildi bilinedi. Eger júıke nemese aýyz qýysynyń bulshyqetteri qajetti deńgeıde óz jumysyn atqara almasa, onyń saldarynan jutqynshaqqa, tynys alý joldaryna (keńirdek pen bronh) kóp mólsherde shyrysh jınalyp, odan daýys qarlyǵyp, jótel paıda bolýy múmkin.
Jutyný máseleleriniń týyndaýyna sebep bolatyn, keıbir faktorlar:
• Jas ulǵaıǵan saıyn jutyný bulshyq etteri óz kúshterin joǵaltady jáne ıkemdiligi azaıady, sondyqtan shyryshtardy asqazanǵa jyljytý qıynǵa soǵady.
• Uıyqtaǵan kezde biz sırek jutynamyz, sol kezde bólindeler bir jerge jınalyp qalady. Sondyqtan oıanǵannan keıin birden jótelip, tamaqty tazartýǵa týra keledi.
• Júıkege kúsh túskende jáne kúızelisten tamaq bulshyq ettir tarlýy múmkin, sol kezde de, qaqyryp tamaqty tazartý kerek. Tamaqty jıi tazarta berse, shyryshtyń bólinýi azaıady, alaıda odan titirkený paıda bolýy múmkin.
• Eger taǵamnyń ótýi buzylsa, suıyqtyqtyń jáne/nemese qatty zattardyń barysynyń baıaýlaýy nemese toqtatylýy múmkin.
Jutyný máseleleli – gastroezofageldi reflıýksti aýrýmen (GERA) baılynysty bolyp keledi. Bul jaǵdaı asqazanǵa jınalǵan asty jáne qyshqyldy óńesh pen jutqynshaqqa qaıta qaıtarýmen sıpattalady. Bul aýrýdyń jıi beretin belgisi – qyjyl, asqazannyń buzylýy jáne tamaqtyń aýrýy. GERA-nyń sımptomdary jatqanda, ásirese tamaqtan keıin birden jata qalǵanda asqynady. Reflıýkstiń jıi týyndaýynan óńishtik sańlaýly jaryq dıafragmdary – asqazandaǵy óńesh ótpelinde tinderdiń qap túrinde dúrdııýi oryn alady.
Tamaq qalaı zaqymdanady?
Postnazaldi sındrom tamaqtyń jıi titirkenýimen, aýyrsynýymen bilinedi. Aýrýda ınfektsııalyq kezeń bolmasa da, tamaqtyń basqa tinderinde isik mendalınderi paıda bolýy yqtımal. Odan yńǵaısyzdyq nemese tamaqta bir túıir turǵandaı sezim paıda bolady. Postnazaldi sındromdy sátti emdese tamaqtaǵy bul aýrýdy jazýǵa bolady.
Aýrý qalaı emdeledi?
Durys dıagnoz qoıý úshin ár múshege túbegeıli tekserý júrgiziledi, mysaly, qulaqqa, muryn qýysyna jáne tamaqqa, sondaı-aq zerthanalyq, endoskopııalyq (deneniń ishki qýystaryn ushynda kishkentaı beıne kamerasy bar shińishke tútiksheni qoldaný arqyly júzege astyn shara) jáne rengenologııalyq tekerýler júrgiziledi. Emdeý tásilderi tómendegideı sebepterge baılanysty júzege asady:
• Bakterııalyq ınfektsııalar antıbıotıktermen emdeledi. Biraq bul dáriler ýaqytsha jeńildetýge ǵana sepitigin tıgizedi. Sozylmaly sınýsıt kezinde bitelgen qýystardy ashý úshin operatıvti em júrgiziledi.
• Allergııa allergenmen baılanysty toqtatqannan keıin basylady.
Antıgıstamındi jáne isikke qarsy dárilik preparattar, nazaldi shashqysh jáne steroıdtardyń basqa túrleri aýrýdyń sıptomdaryn jeńildetedi. Sondaı-aq sýblıngvaldi tamshyly ımmýndy terapııasy da paıdaly bolmaq. Degenmen keıbir tynyshtandyratyn antıgıstamındi preparattardyń kóne shyǵarylymdary postnazaldi sekretsııany odan saıyn órshitip jiberýi múmkin; al ondaı dárilerdiń jańa shyǵarylymdary onshalyqty jaǵymssyz áser bermeıdi. Isikke qarsy dáriler arterııalyq qysymdy kóterýi múmkin, júrek aýrýyn asqyndyryp, qylqansha bezderin odan saıyn isitýi yqtımal. Steroıdty aerozoldar dárigerdiń qadaǵalaýymen qoldanylǵany durys. Tabletkaly jáne ınektsııaly steroıdtardyń qysqamerzimdi qoldanylymdary aýyr asqynýlardy sırek emdeıdi. Steroıdtardy qoldaný barysynda, aýyr janama áserler tanylsa, naýqas bir apta boıy dárigerdiń muqııat qadaǵalaýynda bolýy kerek.
• Gastroezofagealdi reflıýksti aýrýdyń sımptomdaryn toqtatý úshin basty tósekten 15-20 santımetrdeı joǵary kóterý kerek, 2-3 saǵat boıy uıyqtaǵansha astanbaı, sýsyn ishpeı, alkogoldi jáne kofeıindi múldem qoldanbaý kerek. Tuzdy qyshqyl bólindilerdi basý úshin, antatsıdter men dáriler taǵaıyndalady. Eger olar áser degendeı bere almasa, odan kúshtirekteri taǵaıyndalady. Rengenologııalyq jáne dıagnosstıkalyq tekserýlerdiń basqa túrlerin ótkizý úshin ádette, synama em ótkiziledi.
Shyryshtardyń kóptep shyǵýyn, aýrýdyń sebebin anyqtaı almaǵan kezde, jalpy sharalar qoldaný nusqalady. Shyryshty sekretsııasy bólinetin adamdar, ásirese qarttar, kóp mólsherde suıyqtyq ishkeni durys. Jaǵdaıdy jeńildetýge kóp mólsherde sý ishýdiń paıdasy zor,
Kofeınnen bas tartyp, nesep aıdatqylardy qabyldamaý kerek. Sondaı-aq, shyryshty titirkendiretin dárilerdi de qoldanbaǵan abzal.
Muryndy sýmen shaıyp turý jaqsy sheshim bolmaq. Ol sharany kúnine arnaıy qurylǵymen 2-4 ret oryndap turý kerek. Ony oryndaý úshin, jyly sýǵa sody men tuzdy (½ sháı qasyqpen 0,5 lıtr sýǵa) aralastyryp qoldaný kerek. Muryn qýysyn ylǵaldandyrý úshin, eń tıimdi ádis, quramynda qarapaıym fızıologııalyq ertindisi bar nazaldi spreıdi qoldaný bolyp tabylady.