Mazmuny
Ekinshilik parkınsonızm Parkınson aýrýyna uqsas, biraq ol keıbir dári-dármekter, nerv júıesiniń buzylystary jáne basqa da aýrýlarmen shaqyrylady.
«Parkınsonızm» termıni Parkınson aýrýyna tán qımyl qozǵalystyń ózgerisi bar barlyq aýrýlarǵa qoldanylady.
Parkınson aýrýy - egde jastaǵy adamdar arasynda kezdesetin nerv júıesiniń eń kóp taraǵan aýrýlarynyń biri.
Parkınson aýrýy dofamın sınteziniń buzylysynan týyndaıdy. Dofamın – neıromedıator (ımpýlstardy bas mıyna jetkizetin aktıvti zat). Bul adam qozǵalysyna jaýap beretin mı bólikterindegi jasýshalardyń fýnktsııalaryn buzylysyna ákeledi. Ol óz kezeginde bulshyqet fýnktsııasynyń joǵalýyna alyp keledi. Ýaqyt óte kele aýrý órshı bastaıdy. Búgingi kúnde mı jasýshalarynyń óliminiń naqty sebebi anyqtalmady.
Ekinshi parkınsonızmge kelesi aýrýlar sebep bolýy múmkin:
• Entsefalıt
• Menıngıt
• Insýlt
• Levı deneshikteriniń dıffýzdy aýrýy
• Kóptik júıeli atrofııa
• Progressııalaýshy sýpranýklearly paralıch
Ekinshi parkınsonızm kelesi dári-dármekterdi qoldanýmen baılanysty bolýy múmkin:
• Anestetıkalyq preparattardyń áserinen, bas mıynyń zaqymdanýy (hırýrgııalyq operatsııa kezinde)
• Iisti gazben ýlaný
• Synap nemese basqa hımııalyq qosyndylarmen ýlaný
• Narkotıktermen artyq dozalaný
Ekinshilik parkınsonızm damý oqıǵalary ınektsıondy narkomandar, geroınnyń sıntetıkalyq túrin – MRTR atty narkotıkalyq preparat, qoldanatyndar arasynda kezdesedi. Mundaı jaǵdaılar sırek kezdesedi jáne kóbinese sozylmaly nashaqorlar arasynda kezdesedi.
• Mımıkanyń azaıýy
• Qımyl qozǵalys kezinde qıyndyq
• Qımyl qozǵalystardyń baıaýlaýy (paralıch)
• Báseń daýys, anyq emes sóıleý
• Denede, qoldarda nemese aıaqtarda kerneýlik
• Qol men ıektiń dirildeýi
Ekinshilik parkınsonızm kezinde este saqtaý qabileti tómendeý qaýpi bar. Óıtkeni, ekinshilik parkınsonızm shaqyratyn aýrýlar jıi dementsııaǵa (kem aqyldyqqa) alyp keledi.
Dáriger ekinshilik parkınsonızmdy patsıentti tekserýden jáne surastyrýdan keıin anyqtaý múmkin. Sonyń ózinde keıbir sımptomdardy baǵalaý ońaı emes, ásirese egde jastaǵy adamdardy tekserý kezinde.
Tekserý kezinde kelisi jaıt anyqtalýy múmkin:
• Qozǵalysty bastaǵanda jáne toqtatqanda qıyndyqty seziný
• Bulshyqettiń tonýsynyń joǵarlaýy
• Kelbettiń buzylysy
• Baıaý, súıretilgen júris
• Qol men ıektiń dirildeýi
Reflekster ádette qalypty bolady. Dıagnostıka basqa aýrýlardy rastaýǵa nemese olardy joqqa shyǵarýǵa qajet.
Eger aýrý dárilik preparattardan týyndaǵan bolsa, dáriger emdeý kýrsyn ózgertýdi nemese toqtatýdy usynýy múmkin. Degenmen, emniń paıdasyn sımptomdar aýyrlyǵymen salystyryp qaraý kerek. Emdi ózgertýge nemese toqtatýǵa bolady, eger ol densaýlyqqa paıdadan góri zııan ákelse.
Insýlt nemese ınfektsııa sekildi sebep faktorlaryn emdeý aýrýdyń sımptomdarynyń aýyrlyǵyn tómendetýi múmkin
Eger sımptomdar sizdiń kúndelikti jumysyńyzǵa kedergi etetin bolsa, dáriger sizge em taǵaıyndaı alady. Osy aýrýdy emdeýde qoldanylatyn kóptegen preparattardyń qaýipti janama áserleri bar. Sondyqtan sizge mindetti túrde medıtsınalyq tekserýden ótý kerek. Ekinshi parkınsonızm, ádette, Parkınson aýrýynan góri dári-dármekpen emdeýge qıyn keledi. Eger ekinshilik parkınsonızmge shaqyrǵan sebep emdeýge jatpasa, onda aýrýdy tikeleı emdeý qajet
Antıpsıhotıkalyq nemese basqa da preparattarmen shaqyrylǵan ekinshilik parkınsonızmdi erte sebepterin anyqtaǵan jaǵdaıda aýrý qaıtymdy bolady.
Mynadaı jaǵdaılardy saldary qaıtymdy bolýy múmkin:
• Bas mıynyń narkotıkalyq zattarmen zaqymdanýy
• Infektsııalar
• Toksınder
Qalǵan barlyq sebepter qaıtymsyz jáne ýaqyt kele nasharlaı beredi.
• Kúndelikti is-áreketterdi oryndaýdaǵy oryn arlatyn qıyndyqtar
• Jutynýdyń qıyndaýy (tamaqtaný kezinde)
• Invalıdızatsııa (ártúrli dárejede)
• Qulaýdyń saldarynan jaraqattar
• Preparattardyń janama áserleri
Kúsh joǵaltýdyń (álsireýdiń) janama áserleri:
• Silekeıdiń kóp bólinýi
• Tereń venalardyń trombozy
• Nashar tamaqtaný
Ekinshilik parkınsonızm sımptomdary paıda bolǵanda jáne jalpy jaǵdaı nasharlaǵanda dárigerlik kómekke júginińiz.
Sondaı-aq, myna sımptomdar baıda bolǵanda:
• Kóńil-kúıdiń ózgerýi
• Sańdyraqtaý
• Bas aınalý
• Gallıýtsınatsııalar
• Eriksiz qımyl-qozǵalystar
• Aqyl oıdyń joǵalýy
• Qusý neme loqsý
• Preparattardyń múmkin janam áserleri
• Sana-sezimniń shatasýy nemese dezorıentatsııa
Eger naıqas adamǵa úı jaǵdaıynda qaraı almasańyz, onda dárigerden keńes alyńyz (em bastalǵannan keıin)
Ekinshilik parkınsonızm shaqyratyn sebepterdi emdeý aýrý qaýpin azaıtý múmkin.
Uzaq ýaqyt antıpshıtokalyq preparattardy qajet etetin em alatyn naýqastarda ekinshilik parkınsonızm damýynyń aldyn alýy retinde árqashan baqylaýda bolý qajet. Zamanaýı antıpsıhoktıkalyq preparattar ekinshilik parkınsonızmdi sırek shaqyrady.
Ekinshilik parkınsonızm; Ádettegi emes Parkınson aýrýy.
Tegter:
parkınsonızm
ekinshilik
júıke júıesi
qart adamdar
qol nemese aıaqqa kúsh salý
qol men ıektiń dirildeýi