Mazmuny
Gıpergıdroz – teriniń kóp bólinýimen sıpattalatyn aýrý. Sýyq aýa raıynda da nemese demalys kezinde gıperdırozy bar adamdarda ter bólinýi baıqalyp jatady.
Ter bóliný aǵzany sýytýǵa kómektesedi. Kóp jaǵdaıda bul qalypty nárse.
Adamdar jyly temperatýraǵa, fızıkalyq kúızelisterge nemese olardy alańdatatyn jaǵdaılarǵa ushyraǵanda, atap aıtqanda ashýlanǵanda, qobaljyǵanda jáne qoryqqanda terleı bastaıdy.
Alaıda, artyq ter bóliný belgili sebepsiz de bolý múmkin. Gıpergıdrozy bar adamdarda ter bezderi gıperaktıvti (fýnktsııasy joǵarylaǵan) bolyp keledi. Baqylanbaıtyn ter bóliný fızıkalyq, sonymen birge emotsıonaldyq jaısyzdyqqa alyp keledi.
Eger aıaq-qol jáne qoltyq qatty terlese, bul qubylys alǵashqy nemese fokaldy gıpergıdroz dep atalady. Alǵashqy gıpergıdroz halyqtyń 2-3% kezdesedi, bul aýrýy bar 40%-dan kem emes patsıentter medıtsınalyq kómekke júginedi. Kóp jaǵdaıda alǵashqy gıpergıdroz sebebi belgisiz bolyp jatady. Múmkin bul aýrý urpaqtan urpaqqa beriletindiktiginen shyǵar.
Eger artyq ter bóliný basqa aýrý saldarynan bolsa, onda bul ekinshilik gıpergıdroz bolyp tabylady.. Artyq ter bóliný barlyq denede nemese belgili bir aımaqtarda ǵana bolý múmkin. Ekinshilik gıpergıdroz sebepterine mynalardy keltirýge bolady:
• Akromegalııa
• Úreı jaǵdaıy
• Isik
• Akromegalııa
• Úreı jaǵdaıy
• Isik
• Kartsınoıdty sındrom
• Bilgili bir top preparattary jáne olardy artyq qoldaný
• Qanda glıýkoza deńgeıiniń túsýi
• Júrek aýrýlary
• Gıpertıreoz
• Ókpe aýrýlary
• Menopaýza
• Parkınson aýrýy
• Feohromatsıtoma
• Omyrtqa jaraqattary
• Insýlt
• Týberkýlez nemese basqa ınfektsııalar
Gıpergıdrozdyń negizgi sındromy – ol tersheńdik.
Tekseris kezińde dáriger aıqyn tersheńdik belgilerin baıqaıdy. Artyq ter bólinýdi dıagnostıkalaıtyn kóptegen testter bar.
Atalmysh testterdiń keıbir túrleri:
• Iod-krahmaldy test (Mınor probasy). Iod eritindisi ter kóp bólinetin aımaqqa jaǵylyp, kepkennen soń solo aımaqqa krahmal sebedi. Krahmal men ıod qosyndysy ter kóp bólingen aımaqta qosylyp qara kók túske boıalady.
• Qaǵaz testi. Arnaıy qaǵaz terdi sińirý úshin teriniń aımaǵyna qoldanylady, sodan keıin qaǵazdyń salmaǵy ólshenedi. Neǵurlym qaǵazdyń salmaǵy aýyr bolsa, sonshalyqty ter bólingenin bildiredi.
Joǵary tersheńdikke baılanysty dáriger sizge mynadaı suraqtar qoıý múmkin:
• Lokalızatsııa (aımaq)
· Ter kóbinese bette, alaqandarda, qoltyqtarda kezdese me nemese barlyq denede me?
• Ýaqyt aralyǵyn anyqtaý
· bul túnde bolady ma?
· bul kenetten paıda bolady ma?
• Obektıvti sebepter
· Sizge birnárseni esińizge túsiretin jaıt týraly aıtqanda (aýyr oqıǵa bolýy múmkin), sizde tersheńdik paıda bolady ma?
• Basqa da sımptomdar baıqalady ma, mysalǵa:
· Salmaq joǵaltý
· Júrek soǵysynyń jıileýi
· Sýyq nemese jabysqaq qoldar
· Qyzba
· Tábettiń bolmaýy
Emdeý kelesini qamtıdy:
• Antıperspıranttardy qoldaný. Shamadan tys tersheńdilik antıperspıranttarmen qadaǵalaýǵa bolady, olar ter bezderin biteıdi, sonyń saldyrnan tersheńdilikti basady. Qoltyq tersheńdiligin emdeýdegi birinshi topqa 10-20% alıýmınıı hlorıdti geksagıdrat qamtıtyn preparattar bolyp tabylady. Keıbir patsıentterge dozasy joǵary preparattar taǵaıyndalý múmkin. Dezodoranttar teriniń titirkendirýine ákelip, al allıýmınıı hlorıdiniń joǵary dozalary kıimdi qurtý múmkin. Eskertý: dezodoranttar terleýdi tolyqtaı joımaıdy, alaıda jaǵymsyz ıisti azaıtýǵa kómektesedi.
•Dárilik preparattar. Ter bezderiniń stımýlıatsııasyn toqtatý úshin antıholınergııalyq preparattar qoldanylady. Mysal retinde glıkopırrolatty alýǵa bolady. Keıbir patsıentter úshin olardyń tıimdiligine qaramastan, bul preparattar sońyna deıin zerttelmegen.Bul dári-dármekterdi qabyldaǵanda aýyzdyń kebýi, bas aınalý, zár shyǵarý qıyndyqtary sııaqty janama áserler bolýy múmkin. Beta-blokatorlar nemese benzodıazepınder stresske baılanysty tersheńdikti basýǵa kómektesedi
• Ionoforez (galvanızatsııa). Bul FDA-men (AQSh-tyń Azyq-túlik jəne dári-dármekpen qamtamasyz etý basqarmasymen) maquldaǵan, elektr togynyń áserinen ter bezderiniń ýaqytsha azaıtylýyna baǵyttalǵan emdeý ədisi. Qol men aıaqtyń terleýdiń aldyn alýdyń eń tıimdi joly bolyp tabylady. Qoldar nemese aıaqtar sýǵa salynyp, álsiz elektr togy ótedi. Patsıent kishkene titirkenýdi sezgenshe deıin elektr togy birte-birte kúsheıedi. Terapııa 10-20 mınýtqa sozylady jáne birneshe seansty qajet etedi. Sırek jaǵdaılarda teridegi jaryqtar men qabyrshaqtardyń paıda bolýy sııaqty janama áserler paıda bolýy múmkin.
• Botoks. Qoltyqtyń qatty terleýin (alǵashqy aksıllıarly gıpergıdroz) emdeý úshin FDA-men (AQSh-tyń Azyq-túlik jəne dári-dármekpen qamtamasyz etý basqarmasymen) maquldaǵan, A tıpti botýlındi toksın (Botox) bolyp tabylady.Az dozada tazalanǵan botýlın toksıniń qoltyqqa salyny, preparat ýaqytsha ter bezderin belsendiretin júıkelerdi buǵattaıdy. Jaǵymsyz áserler retinde ınektsııa aımaǵynda aýyrsyný jáne tumaýǵa uqsas belgiler bolýy múmkin. Eger siz Botoksty deneniń basqa bólikterine engizýdi qalasańyz, ózińizdiń dárigerińizben keńeskenińiz abzal. Alaqandaǵy ter bólinýdi emdeýde qoldanylatyn botoks ýaqytsha álsizdik pen aýyr aýrýdy týdyrýy múmkin.
• Endoskopııalyq torokaldy (keýde) sımpatektomııasy (ETS). Eger joǵaryda kórsetilgen emdik tásilderdiń kómegi bolmasa, onda aýyr jaǵdaı kezinde mınımaldy-ınvazıvti hırýrgııalyq em taǵaıyndalady, ıaǵnı sımpatektomııa. Bul protsedýra ter bezderine ımpýls berýdi toqtatýǵa negizdelgen. Ádette bul operatsııany kóbinese alaqandary qattyraq terleıtin patsıentterge taǵaıyndalady. Jáne de bul ádis bet aımaǵynda tersheńdik bolatyn adamdarda da qoldanylýy múmkin. Endoskopııalyq torokaldy (keýde) sımpatektomııasy (ETS) aksıllıarly gıpergıdroz (qoltyqtyń tersheńdigi) kezińde óte sırek jasalynady.
Allıýmınıı hlorıdi: Bastapqy kezeńde patsıentter bul preparatty aptasyna úsh retten bastap jeti ret qoldana alady. Ter bólinýdiń qalypqa kelgennen soń úsh aptada 1 ret taǵaıyndalady. Teriniń qabynýy kezinde dáriger steroıdty kremder taǵaıyndaıdy.
Botoks: Isiný birneshe apta ishinde qaıtady. Bir ınektsııanyń áseri birneshe aıǵa deıin saqtalý múmkin. Keıbir patsıentter qosymsha ınektsııalardy qajet etedi.
Ionoforez: ter bólinýdiń azaıýy 6-10 seanstan keıin baıqalady. Sodan keıin seans azaıady, 4 aptada 1 ret bolady.
Gıpergıdroz paıda bolý sebepteri óte aýyr bolý múmkin. Eger sizde qatty tersheńdilik baıqalsa, onda mindetti túrde emdeýshi dárigerge habarlasyńyz
Mynadaı sımptomdar bolsa, mindetti túrde dárigerge qaralyńyz:
• Uzaq, sebepsiz, shamadan tys kóp ter bóliný
• Tersheńdilik keýde tusyndaǵy aýrý sezimmen jáne arterıaldy qysymnyń kóterilýimen birge júredi
• Tersheńdilikpen qatar sizde salmaq joǵaltý baıqalady
• Tersheńdilik kóbinese túnde, uıqy kezińde bolady
• Tersheńdilik qyzbamen, salmaq joǵaltýmen, keýde tusyndaǵy aýrý sezimimen, entigý nemese tahıkardııa (jıilegen júrek yrǵaǵy) birge júrse, onda ol basqa aýrý sımptomdary bolý múmkin. Mysaly, gıpertıreoz.
Shamadan tys terleý; artyq terleý; tersheńdilik
Tegter:
tersheńdik
gıpergıdroz
ter bezderiniń fýnktsııasynyń artýy
alǵashqy gıpergıdroz
ekinshi gıpergıdroz