Mazmuny
Birinshilik jáne ekinshilik gıperaldosteronızm – bul búırek ústi bezderinen aldosteron gormonynyń artyq bólýinen paıda bolatyn aýrý.
Birinshilik gıperaldosteronızmi bar adamdardyń aýrý máselesi búırek ústi bezimen baılanysty. Búırek ústi bezi artyq aldosteron gormonyn sıntezdeıdi.
Ekinshilik gıperaldosteronızm kezinde artyq sıntez máselesi búırekústi bezinen tys bolyp tabylady, jáne birinshilik aýrýǵa uqsas bolyp keledi.
Birinshilik gıperaldosteronızm sırek kezdesetin aýrý, biraq keıbir sarapshylardyń aıtýy boıynsha, bul aýrý joǵary arterıaldy qysym áserinen týyndaıdy eken. Kóp jaǵdaıda birinshilik gıperaldosteronızm búırekústi beziniń qatersiz isiginen paıda bolady. Aýrý 30-50 jastaǵylar arasynda kóbirek taralǵan.
Kóp jaǵdaıda ekinshilik gıperaldosteronızm joǵary arterıaldy qysymǵa negizdelgen. Jáne ol myna jaǵdaılarda da týyndaý múmkin:
• Baýyr tsırrozy
• Júrek jetkiliksizdigi
• Nefrotıkalyq sındrom
• Sharshaǵyshtyq
• Bas aýrýy
• Bulshyqet álsizdigi
• Uıyp qalý
• Aýyspaly (paıda bolyp, qaıta joq bolyp ketetin) saldaný (paralıch)
• Qursaq qýysyn kompıýterlik tomografııasynan (KT) ótkizý
• Elektrokardıografııa (EKG)
• Plazmadaǵy aldosteron deńgeıin anyqtaý
• Qandaǵy kalıı deńgeıin anyqtaý
• Zárdegi aldosterondy anyqtaý
Keıde dárigerge búırek ústi bezderiniń venasyn kateterızatsııalaý qajet bolýy múmkin. Osy arqyly isiktiń qaı búırekústi bezinde turǵanyn anyqtaýǵa bolady.
Bul aýrý kezińde analızderdegi ózgerister:
• CO2
• Qan sarysýyndaǵy magnıı deńgeıi
• Qandaǵy natrıı deńgeıi
• Zárdegi kalıı deńgeıi
• Zárdegi natrıı deńgeıi
Búırek ústi bezi kelesi gormondardy bóledi: estrogen, progesteron, steroıdtar, kortızol, kortızon, adrenalın (epınefrın), noradrenalın jáne dofamın. Bul gormondardyń artyq nemese jetkiliksiz bólingende ártúrli aýrýlar damý múmkin.
Isikten paıda bolǵan birinshilik gıperaldosteronızm eminde hırýrgııalyq ádis qoldanylady. Isikti alyp tastaǵannan keıin, aýrý sımpttomdaryn qadaǵalaýǵa bolady. Alaıda keıbir adamdarda operatsııadan keıin joǵary arterıaldy qysym saqtalyp qalady, sol sebepti dári-dármekterdi paıdalaný qajet bolýy múmkin. Sonyń ózinde dáriler sany men dozasy azaıtylýy múmkin.
Aýrý aǵymyn hırýrgııalyq amalsyz da qadaǵalaýǵa bolady. Patsıentterge preparattardy qabyldap, jáne tuzdy shekteý qajet. Gıperaldosteronızm eminde qoldanylatyn preparattar:
• Amılorıd
• Spıronolakton, dıýretıkter (organızmnen artyq sýdy shyǵaratyn preparattar)
• Trıamteren
Ekinshilik gıperaldosteronızm emi preparattar men dıetany saqtaýǵa júginedi. Hırýrgııalyq em qajet etpeıdi.
Birinshilik gıperaldosteronzımdi erte dıagnostıkalasa jáne emin erte qolǵa alsa aldǵy ýaqytta bári jaqsy bolyp qalýy da ǵajap emes.
Ekinshilik gıperaldosteronızmniń boljamy boıynsha, bul aýrýdy týdyratyn aýrýdyń sebebine baılanysty aıtýǵa bolady.
Uzaq ýaqyt spıronolaktonmen emdegende, er adamdarda ımpotentsııa jáne gınekomastııa damýy múmkin, biraq ol óte sırek kezdesedi.
Gıperaldosteronızm sımptomdary paıda bolǵanda dárigerge qaralyńyz.
Konn sındromy
Tegter:
aldosteron
búırek ústi beziniń aýrýlary
birinshilik gıperaldosteronızm
ekinshilik gıperaldosteronızm
Konn sındromy