Mazmuny
Aldyn alý
Jalpy aqparat
Týa bitken júrek aqaýy - júrek qurylymdarynyń jáne fýnktsııalarynyń buzylýlaryna baılanysty paıda bolatyn aýrý.
Júrek qaqpaqshalardan, kameralardan jáne olarmen baılanysqan tamyrlardan turady.
Sebepteri
Týa bitken júrek aqaýyna (TJA) júrektiń birqatar anatomııalyq aqaýlary jatady. Bul týa bitken aýrýlardyń eń kóp taralǵan túri. Bir jasqa deıingi náresteler, basqa kez kelgen týa bitken aýrý túrlerine qaraǵanda aýrýdan kóp shetineıdi eken.
Týa bitken júrek aqaýy eki tıpke bólinedi: kógergen (qanǵa ottektiń jetispýi sebebinen teriniń kók túske boıalyp turýy ) jáne kógermegen (aq). Tómende eń kóp taralǵan týma júrek aqaýynyń túrleri kórsetilgen:
Kógergen (tsıanozdy):
• Ebshteın anomalııasy
• Sol jaq júrek bóliginiń gıpoplazııasy
• Ókpe artrezııasy
• Tetrado Fallo
• Ókpe - venalyq qaıtarý anomalııasy
• Júrektiń iritamyrlarynyń transpozıtsııasy
• Úsh qaqpaqty atrezııa
• Ortaq arterııaldy baǵana
Kógermegen (aq):
• Aortalyq stenoz
• Júreksheler aralyq qalqanyń kemistigi.
• Atrıoventrıkýlıarly arna
• Qolqa koarktatsııasy
• Ashyq arterııalyq aǵys
• Ókpe arterııasynyń stenozy
• Asqazan aralyq qalqalar aqaýlyǵy
Bul aqaýlar jeke-jeke nemese birge týyndaýy múmkin. Kóbinese týa bitken júrek aqaýy bar balalarda basqa da týa bitken aqaýlary túrleri bolmaıdy. Degenmen, júrek aqaýlary genetıkalyq jáne hromosomdyq anomalııanyń bir bóligi bolýy múmkin. Osy sındromdardyń keı biri tuqym arqyly berilýi múmkin .
Mysaly:
• Dı Djordjı sındromy
• Daýn sındromy
• Marfan sındromy
• Nýnan sındromy
• Trısomııa 13
• Terner sındromy
Týa bitken júrek aqaýlaryn zertteý men zerdelenýi jalǵasýda. Júktilik kezinde keıbir dárilik preparattardy, mysaly, bezeýdi ketirý úshin retınoı qyshqylyn qabyldaý, zııandy hımııalyq zattarmen baılanysý, ishimdik ishý jáne ınfektsııalar juqtyrý (qyzamyq) keıbir týa bitken júrek aqaýlarynyń paıda bolýyna yqpal etýi múmkin.
Qant dıabetine shaldyqqan júkti áıelderdiń qanyndaǵy qant mólsherin jetkiliksiz baqylaý da júrek aqaýynyń paıda bolýyna qaýipti bolýy múmkin.
Sımptomdary
Sımptomdar balanyń jalpy jaǵdaıyna baılanysty bolady. Týa bitken júrek aqaýy bar balanyń ózinde sımptomdary birden baıqalmaýy múmkin.
Qolqa koarktatsııasy sııaqty júrek aqaýy kóp jyldar boıy eshqandaı másele týdyrmaýy múmkin. Asqazan aralyq qalqalar aqaýlyǵy sııaqty kishigirim aqaýlardan eshqandaı másele týyndamaýy da múmkin.
Dıagnostıkasy
Júktilik kezindegi ÝZD arqyly týa bitken júrek aqaýlarynyń kóbisin anyqtaýǵa bolady. Mundaı aqaýdy anyqtaǵannan keıin, pedıatr-kardıolog, hırýrg, jáne basqa mamandar balanyń týylýy kezinde birge qatysýy múmkin. Keıbir balalar úshin, týylý kezinde tolyqqandy medıtsınalyq qyzmet kórsetilýi qajet bolýy múmkin.
Bala úshin qajetti tekserýler tizimi aqaý túri jáne sımptomdaryna qatysty bolady.
Emdeý
Emdeý tásili, balaǵa qanshalyqty áser etetindigine qaraı, sonymen qatar onyń densaýlyǵynyń jalpy jaǵdaıyna baılanysty júrgiziledi. Árbir aqaý egjeı-tegjeıli tekserilýi qajet. Keıbireýi ýaqyt óte kele ózdiginen joıylyp ketedi, al sol ýaqyttarda basqalary úshin mindetti túrde emdelý qajet bolady.
Keıbir týa birken júrek aqaýlaryn tek dári-dármekterdiń kómegimen emedeledi. Basqa jaǵdaılarda, júrekke bir nemese birneshe operatsııa jasalýy kerek.
Aldyn alý
Áıelder, júktilik kezinde bosanǵanǵa deıin jaqsy kútinýi kerek:
• Júktilik kezinde alkogol jáne esirtki qabyldamańyz.
• Qandaıda bir dári-dármekti qabyldaý aldynda dárigerińizge ózińizdiń júktiligińiz jaıynda aıtyńyz.
• Júktiliktiń bastapqy kezinde qyzamyqqa qarsy ımmýnıtetti anyqtaý úshin qan taldamasyn ótkizińiz. Eger sizge ekpe salynbaǵan bolsa, kez-kelgen qyzamyq juqtyrý qaýpinen saqtanyńyz jáne bosanǵannan keıin ekpe saldyryńyz.
• Sýsamyrmen aýyratyn júkti áıelder, qan quramyndaǵy qant deńgeıin qatań baqylaýda ustaýy kerek.
Keıbir gender balanyń týa bitken júrek aqaýlyǵynyń paıda bolýyna belgili bir dárejede ról atqarýy múmkin. Eger týystaryńyzda, nemese olardyń balalarynda týa bitken júrek aqaýy bolsa, dárigerińizben medıtsınalyq-genetıkalyq tekserý jaıynda keńesińiz.
Tegter:
týa bitken júrek aqaýlyǵy,
kardıologııa,
júrek aqaýy,
kógerý