Mazmuny
Shenleın-Genoh qantalaý bórtpesi (gemorragııalyq vaskýlıt, tamyrlyq qantalaý bórtpesi) – bul teride kúlgin daqtar paıda bolýymen, býynnyń aýyrsynýymen, asqazan-ishek buzylysymen jáne glomerýlonefrıtpen (búırektiń shýmaqshalarynyń qabynýy (mıkrotamyrlardyń shoǵyrlanýy)) qosarlanatyn aýrý.
Aýrýdyń kóptegen paıda bolý sebepteri bar. Negizgi sebepteriniń ishinde ınfektsııalar, dárilerdi kótere almaý, tuqym qýalaý faktory, taǵamdyq, aýa arqyly, t.b. allergııa túrleri bar. Sırek jaǵdaıda tamyrlyq qantalaý bórtpesi jándiktiń shaǵýynan paıda bolady. Shenleın-Genoh qantalaý bórtpesiniń damýyna yqpal etetin faktorlarǵa jatatyndar – qaterli isikter, baýyrdyń jiti jáne sozylmaly aýrýlary.
Aýrýǵa kóbinese, balalar beıim, ásirese, uldar. Kóbinese, bul bórtpe joǵarǵy tynys alý joldarynyń aýrýlarynan keıin paıda bolady.
- Teridegi kúlgin daqtar (qantalaý bórtpesi), ádette, bóksede, sıraqta nemese shyntaqta
- Býyndaǵy aýyrsyný
- Ishtegi aýyrsyný
- Suıyq nájis
- Qanmen nájis
- Kvınke isinýi (bettiń, aıaq ushynyń, saýsaqtyń terisiniń, kómeıdiń tez isinýi, tynys alýdyń qıyndaýy)
- Júrek aınýy
- Qusý
- Aýyrsynatyn etekkir
- Qanmen nesep
- Tómen dıýrez (nesep shyǵarý kezindegi neseptiń tómen kólemi)
Dıagnozdy qoıý úshin dáriger naýqastyń terisin qarap shyǵýy qajet, teride eki jaqty kúlgin bóritkender (qantalaıtyn) bolady.
Shenleın—Genoh bórtpesinde arnaıy zerthanalyq testiler bolmaıdy.
Zertteýdiń standarttyq zerthanalyq túrlerin ótkizedi:
· Qannyń jalpy taldaýy – qan azdyq (anemııa), trombotsıtopenııa (qan plastınalarynyń sanynyń tómendeýi), qabyný belgileri (leıkotsıtoz, SOE artýy)
· Qannyń bıohımııalyq taldaýy – baýyrdyń jáne búırektiń buzylysynyń belgileri bolýy múmkin
· Qan uıý júıesin baǵalaý (koagýlogramma)
· Nesepti taldaý – gematýrııa (neseptegi qan)
· Nájisti zertteý – jasyryn qanǵa zertteý.
· Organızmniń ımmýndyq júıesin zertteý, S-reaktıvtik aqýyzdy (SRB), revmatoıdtyq faktordy, ımmýnoglobýlınderdi (qannyń qorǵanys aqýyzdary) qosa
· Teriniń bıopsııasy (teriniń bóligin zertteý) – qantamyrlar qabyrǵasynyń qabyný belgileri bolýy múmkin.
· Ish qýysynyń jáne búırektiń ÝDT (ÝZI)
· Ishektiń kontrastylyq rentgenografııasy – ishek qabyrǵasynyń rentgenologııalyq belgileri bolýy múmkin.
Emdeý aýrýdy týyndatqan sebebine baılanysty. Kópshilik jaǵdaıda sımptomdar ózdiginshe ótedi. Eger sımptomdar qalsa, dáriger kortıkosteroıdtarmen (gormondyq emdeý), antıkoagýlıanttarmen (qandy suıyltatyn), qabynýǵa qarsy preparattarmen emdeýdi taǵaıyndaıdy.
Sondaı-aq, taǵaıyndalady:
· Gıpoallergendik emdám
· Antıgıstamındik preparattar (allergııaǵa qarsy)
· Plazmaferez (qannyń bóligi – plazmany quıý).
Ótkizilgen emdeýden keıin naýqasta remıssııa (aýrýdyń sımptomdarynyń basylýy) oryn alady. Emdeýdi ýaqytynan buryn toqtatý asqynýdyń damýyna aparýy múmkin.
- Ishki qan ketýi
- Búırektiń aýrýy (glomerýlonefrıt – búırektiń shýmaqshalarynyń (glomerýlalary) zaqymdanýymen sıpattalatyn búırek aýrýy.
Dárigerge kórinińiz, eger:
• aýrýdyń sımptomdary damysa, ásirese, olar birneshe kúnge sozylsa
• tómen dıýrez baıqalsa (nesep shyǵarý kezindegi neseptiń tómen kólemi), tamyrlyq bórtpeden keıin paıda bolǵan.
Aýrýdyń asqynýynyń aldyn alýda sozylmaly juqpanyń asqynýynyń aldyn alý, antıbıotıkterdi jáne basqa preparattardy negizdelgen kórsetimdersiz qabyldaýǵa jol bermeý, allergendermen janasýdan alshaq bolý mańyzdy. Naýqastarǵa bakterıaldyq antıgenderdi (mysaly, týberkýlındik) jáne synamalardy egýge bolmaıdy, sebebi, olar kóbinese, aýyr qaıtalanýdy týyndatady. Aýrýdyń qaıtalanýyna sýyq tııý, dene júktemeleri, tamaqtanýdyń buzylysy, alkogol aparýy múmkin.
Aqparat kózi: AQSh Ulttyq densaýlyq ınstıtýttarynyń málimetter qory:
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/
Materıaldy daıyndaǵandar:
Damır Kojantaev, HealthSity jobasynyń derbes úılestirýshisi
Dana Abdýllına, HealthSity jobasynyń derbes úılestirýshisi
Redaktsııalyq alqa:
Almaz Sharman, medıtsına professory
Lázat Aqtaeva, m.ǵ.d.
Shyńǵys Jumaǵulov, zdrav.kz portalynyń kontent-menedjeri