Mazmuny
Panıkalyq buzylys (PB) — psıhıkalyq buzylys, jylyna birneshe retten kúnine birneshe retke deıin paıda bolatyn panıkalyq shabýyldardyń tosynnan paıda bolýymen jáne olardyń paıda bolýyn kútýmen sıpattalady.
Panıkalyq buzylys (PB) –úreıdiń nemese qorqynyshtyń naýqas úshin túsiniksiz, azapty ustamasy. Sezilýi boıynsha júrektiń ustamasyna uqsaıdy. Mundaı shabýyldar kez kelgen ýaqytta paıda bolýy múmkin, panıkalyq buzylystan (PB) zardap shegetin kóptegen adamdar osy ustamalardyń qaıtalanýynan qorqady.
Panıkalyq buzylys (PB) 25-64 jas aralyǵynda jıirek kezdesedi, bul kezde áıelderdiń arasynda aýrýshańdyq jıiligi erlerge qaraǵanda 3-4 ese joǵary. Panıkalyq buzylystyń (PB) paıda bolýynyń mańyzdy faktory – tuqym qýalaýǵa beıimdiligi. Aýrýdyń urpaqtan urpaqqa tikeleı berilýi jaıynda mysaldar bar.
Panıka – adamnyń psıhıkasynyń jáne búkil organızmniń kúızeliske tabıǵı serpini, bul kezde túrli qorǵanystyq beıimdelý qyzmeti iske qosylady (qanǵa adrenalın, kúızelis gormondary sekildi yntalandyratyn zattekterdiń túsýi), olar paıda bolǵan qıyndyqtardy jeńýge kómektesýge tıis. Panıkalyq buzylysqa (PB) ushyraǵan adamdarda orgnızminde osyndaı zattekterdiń ózdiginshe túsýi baıqalady, olar qıyn jaǵdaıdy sheshý úshin kúsh berýdiń ornyna úreılený men panıkaǵa aparady.
· Qorqynysh (ólimnen qorqý, esten aıyrylýdan qorqý)
· Júrektiń jıi soǵýy
· Aýanyń jetpeýi
· Keýdedegi aýyrsyný nemese jaısyzdyq, júrek aınýy nemese ishtegi jaısyzdyq, bas aınalýy nemese bastaǵy jaǵymsyz seziný jáne t.s.s. panıkalyq buzylystyń túrine jáne jaǵdaıǵa baılanysty
· Tersheńdik
· Qyzý nemese qaltyraý, arterıaldyq qysymnyń ózgerýimen jıi qosarlanady
· Uıyp, jansyzdaný sezimi (parestezııa), shanshý, qysylý sezimi deneniń ár jerinde
· Ótip jatqan árekettiń shynaıylyǵyn sezinbeý nemese óziniń tolyqqandylyǵyna senbeý (jalǵandyq sezimi, depersonalızatsııa)
· Ustamadan keıingi enjarlyq jáne álsizdik, neseptiń jıi júrýimen, nájistiń buzylýymen jıi qosarlanady.
Panıkalyq buzylystan (PB) zardap shegetin adamdarda ádette, 10 mınýtqa jýyq bolatyn, biraq keıde qysqa merzimdik (1-5 mınýt), sondaı-aq, uzaq (30 mınýt) bolatyn panıkalyq shabýyldardyń qarqyndy kórinisteri baıqalady, biraq, úreılený sezimi 1 saǵatqa deıin sozylady.
Panıkalyq shabýyldar túrli sımptomdarymen erekshelenýi (mysaly, tahıkardııa (júrek soǵýynyń jıileýi), tersheńdik, bas aınalýy, entigý, dirildeý, baqylaýǵa kelmeıtin qorqý ) nemese birkelki bolýy da múmkin.
Naýqastardyń bir bóliginde mundaı jaǵdaılar udaıy – keıde kúndelikti nemese apta saıyn baıqalady.
Panıkalyq shabýyldardyń syrtqy sımptomdary qolaısyz áleýmettik saldarǵa jıi aparady (mysaly, uıalý, qoǵamdyq qabyldamaý, áleýmettik oqshaýlaný, t.b.).
Panıkalyq buzylystyń (PB) aýyrlyǵyn anyqtaý úshin arnaıy shkala qoldanylady; bul saýalanama túrinde de bolady.
Emdeý
Panıkalyq buzylysty (PB) emdeýdiń negizgi ádisteri – psıhıkalyq emdeý (psıhoterapevt-mamannyń naýqastyń psıhıkasyna áser etýi jáne dári-dármekpen emdeý (psıhofarmakologııa).
Durys tásilder qoldanylsa, aýrý emdeýge keledi. Ár naýqas úshin jeke emdeý jospary qajet, ony emdeýshi dárigermen birge qurý qajet.
Psıhıkalyq emdeý turǵysynan panıkalyq buzylystyń negizgi sebebi – ishteı psıhologııalyq qaqtyǵysqa ushyraý, olardy syrtqa shyǵara almaý, túrli sebepterdiń áserinen sheshilmeýi jáne olardy adamnyń sanaly túrde qabyldaı almaýy. Psıhoterapevtiniń nemese psıhologtyń kómegimen psıhologııalyq máseleni sanaly túrde qabyldaýǵa, ony sheshý tásilderin tabýǵa, psıhologııalyq qaqtyǵysty sheshýge tyrsýǵa bolady.
Keıbir naýqastarda panıkalyq buzylystar uzaq ýaqyt oryn alyp, emdelmeýi múmkin. Alaıda, emdeý bastalǵanda kópshilik adamdar jaǵdaıynyń jaqsarýyn sezinedi.
Panıkalyq buzylystan zardap shegetin adamdar sondaı-aq, ushyraýy múmkin:
· Alkogoldi tym kóp qabyldaýǵa;
· Jumys qabiletiniń tómendeýine;
· Jeke qarym-qatynastyń aýyrlaýyna, mysaly, otbasyndaǵy máseleler;
· Oqshaýlaný.
Panıkalyq shabýyldardy psıhıkalyq emdeýde relaksatsııa (bosańsý) jáne kóńil-kúıdi ózdiginshe retteý (medıtatsııa, aýtotrenıng) mańyzdy rol atqarady.
Eger sizde panıkalyq buzylystyń sımptomdary bolsa, kelesi aldyn alý sharalaryn oryndap kórińiz:
· Alkogoldi sýsyndardy tutynýdy toqtatyńyz;
· kofeın sekildi yntalandyratyn zattekterdi tutynýdy toqtatyńyz;
· ómir saltyn ózgertińiz: kóbirek demalyńyz, sportpen aınalysyńyz, shamadan artyq, kóp jumys istemeńiz, kúızelisten alshaq bolyńyz.