Mazmuny
Epıdıdımıt – bul atalyq bezdiń qosalqysynyń, atalyq bezdi uryq shyǵatyn jolmen qosatyn tútiktiń isinýi (qabynýy).
Atalyq bezderde erlerdiń gormondary jáne sháýet óndiriledi. Bul umanyń (penıstiń artynda ornalasqan teri-bulshyq ettik túzilis) ishindegi eki jumyrtqa tárizdi aǵzalar.
Epıdıdımıt 19-35 jas aralyǵyndaǵy jas erlerdiń arasynda keń taralǵan. Bul áskerı qyzmetkerlerdiń arasynda aýrýhanaǵa kórinýdiń jıi sebebi.
Epıdıdımıt ádette, bakterıaldyq ınfektsııanyń nesep shyǵaratyn kanaldan, qýyq asty bezinen nemese qýyqtan ótýinde paıda bolady. Getero jynystyq qatynasty erlerdiń arasynda bul aýrýdy jıi týyndatatyn ınfektsııalar - gonoreıa jáne hlamıdıoz. Balalarda, egde jastaǵy erlerde, gomo jynystyq qatynasty erlerde aýrýdyń jıi qozdyrǵyshy – ishek taıaqshasy.
Týberkýlez mıkobakterııasy epıdıdımıtti týyndatýy múmkin. Ýreaplazma bakterııasy da bul aýrýdyń sebebi bolýy múmkin.
Epıdıdımıttiń basqa sebebi – júrek yrǵaǵynyń buzylysyn emdeıtin, amıodaron atalatyn dárilik preparatty qabyldaý bolýy múmkin.
Epıdıdımıttiń paıda bolý qaýpi artady:
· Súndetke otyrǵyzylmaǵan erlerdiń arasynda
· Jýyrda bolǵan hıýrgııalyq aralasýdan keıin nemese nesep joldaryndaǵy máselelerde
· Úrpi kateterin udaıy qoldanýda
· Prezervatıvsiz, birneshe seriktespen jynystyq qatynasta.
Epıdıdımıt temperatýranyń sál artýynan, qaltyraý men atalyq bez aýmaǵynda aýyrlyq seziminen bastalýy múmkin. Birtindep, bul aýmaq qysymǵa sezimtal bola bastaıdy.
Epıdıdımıttiń basqa sımptomdary:
· Sháýettegi qan
· Nesep shyǵarý kanalynan bólindi (penıstyń ushynda)
· Ishtiń tómengi bóliginde nemese jambas qýysy aýmaǵynda jaısyzdyq
· Qyzba
· Shaptaǵy aýyrsyný
· Atalyq bezdiń isinýi
· Sháýet shashý kezindegi aýyrsyný
· Nesep shyǵarý kezindegi aýyrsyný jáne kúıdirý sezimi
· Umanyń aýyrsynatyn isinýi
· Zaqymdanǵan jaqtaǵy shaptyń aýmaǵyndaǵy isiný, shıryǵý
· Atalyq bezdegi aýyrsyný, nájis shyǵarý kezinde kúsheıetin.
Tekserý kezinde zaqymdanǵan jaqta qyzarý, shıryǵý, keıde umanyń isinýi de anyqtalady. Shıryǵý ádette, atalyq bezdiń shaǵyn bóliginde, qosalqynyń ornalasqan aýmaǵynda paıda bolady.
Sondaı-aq, shaptyń aýmaǵyndaǵy lımfa túıinderiniń ulǵaıýy jáne penısten bólindi shyǵýy anyqtalýy múmkin. Rektaldyq zertteý kezinde qýyq asty beziniń ulǵaıýy anyqtalýy múmkin.
Kelesi tekserýler taǵaıyndalýy múmkin:
· Qannyń jalpy taldaýy (OAK)
· Ýltradybystyq dopplerografııa
· Atalyq bezdi skanerleý (radıonýklıdtik skanerleý)
· Neseptiń jalpy taldaýy qozdyrǵyshty anyqtaý úshin (neseptiń birneshe úlgilerin tapsyrý qajet bolady: bastapqy, ortańǵy úlesin, qýyq asty bezin ýqalaýdan keıin)
· hlamıdıoz jáne gonoreıaǵa tekserý.
Bul aýrýdy atalyq bezdiń buralýynan aıyra bilý qajet. Atalyq bezdiń buralýy – shuǵyl hırýrgııalyq aralasýdy qajet etein aýrý.
Dáriger ınfektsııany emdeý úshin dárilerdi taǵaıyndaıdy. Jynystyq jolmen beriletin ınfektsııalar antıbıotıkterdi taǵaıyndaýdy qajet etedi. Jynystyq qatynastaǵy seriktesterińiz de emdelýi tıis. Aýyrsynýdy basatyn jáne qabynýǵa qarsy preparattar qajet bolýy múmkin.
Amıodarondy qabyldaýdan bolǵan epıdıdımıtti emdeý onyń mólsherlemesin azaıtýǵa nemese preparatty almastyrýǵa negizdeledi.
Naýqastarǵa tósekte bolý tártibin qadaǵalaý qajet, umany joǵary ornalastyryp, oǵan muzy bar paketti basý qajet. Emdeý kýrsyn aıaqtaǵannan keıin qaıtadan dárigerge baryp, ınfektsııanyń tolyq emdelgendigine kóz jetkizý qajet.
Epıdıdımıt ádette antıbıotıkpen emdelgende ótedi. Jynystyq nemese reprodýktıvtik múmkindikter bul kezde tómendemeıdi. Degenmen, aýrý qaıtalanýy múmkin.
Emdeý bolmasa, nemese basqa jaǵdaılarda aýrý sozylmaly túrge kóshýi múmkin. Sozylmaly barysynda isiný bolmaıdy, biraq, naýqas udaıy aýyrsynýdy sezinedi.
Aýrýdyń asqynýlary:
· umanyń abstsessi
· Sozylmaly epıdıdımıt
· Umada sańylaý qalyptasýy
· Qannyń jetkiliksiz kelýinen atalyq bezdiń tininiń tirshiligin joıýy (atalyq bez ınfarkti)
· Bedeýlik
Umadaǵy jiti aýyrsyný shuǵyl medıtsınalyq kómekti talap etedi. Bul kezde dárigerdiń shuǵyl keńesi qajet.
Epıdıdımıttiń sımptomdary bolsa, dárigerge kórinińiz. Kenetten nemese jaraqattan atalyq bezde kúshti aýyrsyný paıda bolsa, shuǵyl medıtsınalyq járdemge júginińiz.
Aýrýdy erte anyqtaý jáne ınfektsııalardy emdeý arqyly epıdıdımıttiń asqynýynyń aldyn alýǵa bolady.
Epıdıdımıt paıda bolý qaýpi bar operatsııalardyń aldynda dáriger antıbıotık taǵaıyndaýy múmkin. Qaýipsiz jynystyq qatynas (jynystyq qatynastaǵy bir ǵana seriktes, prezervatıv qoldaný) jynystyq jolmen berilgen aýrýlardan bolǵan epıdıdımıttiń aldyn alýǵa kómektesýi múmkin.
Aqparat kózi: AQSh Ulttyq densaýlyq ınstıtýttarynyń málimetter qory: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001279.htm
Aýdarmashy: Asel Stambekova, HealthSity jobasynyń derbes úılestirýshisi
Redaktsııalyq alqa:
Almaz Sharman, medıtsına professory
Lázat Aqtaeva, m.ǵ.d.
Sálim Smaıylov, b.ǵ.k.