Mazmuny
Dárigerge kórinýden neni kútý qajet
Bastyń nemese moıynnyń aýmaǵyndaǵy jaısyzdyqty bas aýrýy dep ataıdy. Bas aýrýynyń sebebi, kóbinese, kúrdeli emes. Kúndelikti ómir saltyn ózgertip, túrli relaksatsııa ádisterin úırenip nemese dári preparattaryn qabyldap, bas aýrýyna shaldyqqan adamdardyń kópshiligi ózin jaqsy sezinedi.
Kóptegen jaǵdaıda bas aýrýy ıyq beldeýiniń, moıynnyń, shash túbiniń jáne ıektiń bulshyq etteriniń shıryǵýyna baılanysty. Bas aýrýynyń bul túri shıryǵýdan bas aýrýy atalady:
- Ol kúızelispen, depressııamen, úreılenýmen, bastyń jaraqatymen nemese bas pen moıynnyń yńǵaısyz ornalasýymen baılanysty bolýy múmkin.
- Bastyń mundaı aýrýy eki jaqtan da seziledi. Ol jelkeden bastalyp, aldyna qaraı taralady. Batyp, nemese qysyp aýyrsynýy múmkin, ıyqqa, moıynǵa nemese ıekke taralýy múmkin.
Saqına tárizdi aýyrsyný kúshti bolýy múmkin. Ol ádette, basqa sımptomdarmen qosarlanady, mysaly, dybysqa nemese jaryqqa sezimtaldyqpen nemese júrek aınýymen. Saqına kezinde:
- Aýyrsyný solqyldaýy múmkin. Ol ádette, bastyń bir jaǵynan bastalyp, bastyń búkil aýmaǵyna taralýy múmkin.
- Aýra - bas aýrýynyń aldynda paıda bolatyn belgilerdiń jıyntyǵy – oryn alýy múmkin. Aýyrsyný ádette, dene ornalasýyn ózgertkende kúsheıedi.
- Saqına taǵamǵa keıbir ónimderdi: shokoladty, syrdyń keıbir túrlerin nemese natrıı glýtamatyn tutynýdan týyndaýy múmkin. Sondaı-aq, saqına ustamasynyń sebebi kofeın, uıqy qanbaýy nemese alkogol qabyldaý bolýy múmkin.
Rıkoshettik (janamalyq) bas aýrýy – udaıy qaıtalanýǵa beıim. Ol kóbinese, aýyrsynýdy basatyn dárilik preparattardy shamadan tys kóp qabyldaýdan jıi paıda bolady. Mundaı aýyrsyný atalǵan preparattardy aptasyna 3 kúnnen artyq qabyldaǵanda damýy múmkin.
Bas aýrýynyń basqa túrleri:
- Klasterlik bas aýrýy – kenetten bolatyn, óte kúshti aýyrsyný, ol bir aıdyń ishinde kúnine birneshe ret paıda bolýy múmkin. Odan keıin biraz ýaqytqa toqtaýy múmkin. Bas aýrýy ádette, bir saǵatqa sozylady jáne kún saıyn bir ýaqytta qaıtalanady.
- Sınýstyq bas aýrýy bastyń aldyńǵy bóliginde jáne bette paıda bolady. Ol jaqtyń, murynnyń jáne kózdiń artynda ornalasqan qýystyń qabynýyna baılanysty. Aýyrsyný tańerteń jáne basty alǵa eńkeıtkende kúsheıedi.
- Bas aýrýy sýyq tıgende, tumaýda, qyzbada nemese etekkir aldy sındromynda paıda bolýy múmkin.
- Bas aýrýy samaılyq arterııttiń sımptomy bolýy múmkin. Bul qandy bastyń samaı tusyna jáne moıynǵa tasymaldaýyna jaýapty arterııanyń qabynýy.
Sırek jaǵdaıda bas aýrýy kelesi aýyr jaǵdaılardyń sımptomy bolýy múmkin:
- Mı men onyń betin jaýyp turatyn juqa qabyqshanyń arasyndaǵy aýmaqta qan ketýi (sýbarahnoıdaldyq qan ketýi)
- Joǵary arterıaldyq qysym
- Mıdyń ınfektsııalyq aýrýlary: menıngıt, entsefalıt nemese abstsess
- Mıdyń isigi
- Bas súıeginiń astynda suıyqtyq jınalýy, bul mıdyń isinýine aparady (gıdrotsefalııa)
- Bas súıektiń ishindegi qysymnyń artýy, bul psevdotýmorozdyq sındromnyń paıda bolýymen baılanysty (isik emes)
- Iisti gazben ýlaný
- Uıqy kezindegi otteginiń jetispeýi (uıqy apnoesi)
- Qan tamyrlarynyń aýrýlary: arterııa-vena malformatsııasy (AVM), mıdyń anevrızmasy, ınsýlt jáne mıǵa qan quıylýy.
Úıde jasaýǵa bolatyn, bas aýrýyn basatyn sharalardy usynamyz. Olar kóbinese, saqınany nemese shıryǵýdan bolatyn bas aýrýy kezinde jaramdy. Bul sharalardy aýrýdyń alǵashqy sımptomdary paıda bola bastaǵanda oryndańyz.
Saqınanyń birinshi sımptomdarynda:
- Sýsyzdaný bolmas úshin sýdy kóbirek ishińiz, ásirese, qusý bolsa.
- Tynysh, qarańǵy bólmede demalyńyz.
- Basqa salqyn kompress qoıyńyz.
- Ózińiz biletin túrli relaksatsııa tehnıkasyn qoldanyńyz.
Bas aýrýynyń kúndeligin júrgizý onyń sebebin anyqtaýǵa kómektesedi. Bas aýrýy paıda bolsa, kúndelikke kelesini jazyp qoıyńyz:
- Bas aýyrǵan kúndi jáne bastalǵan ýaqytyn
- Sońǵy 24 saǵat boıy ne iship, jegenińizdi
- Qansha ýaqyt uıqtaǵanyńyzdy
- Bas aýrýynyń aldynda ne istegenińizdi jáne qaıda bolǵanyńyzdy
- Bas aýrýy qansha ýaqytqa sozylǵandyǵyn jáne ne sebepti toqtaǵandyǵyn.
Kúndelikti dárigerge kórsetińiz, bul bas aýrýynyń sebebin anyqtaýda mańyzdy. Bul dárigerińizben birge emdeý josparyn ázirleýge kómektesedi. Bul sebepterdi bilý aýrýdyń aldyn alýǵa múmkindik beredi.
Eger dáriger sizdiń bas aýrýyńyzdyń túrin emdeý úshin dári taǵaıyndaǵan bolsa, ony nusqaýlyǵyna saı qabyldańyz.
Shıryǵýdan bolatyn bas aýrýy kezinde atsetamınofen, aspırın nemese ıbýprofen preparattaryn qabyldańyz. Aýyrsynýdy basatyn dárilerdi aptasyna 3 kúnnen artyq qabyldaıtyn bolsańyz, dárigermen keńesińiz.
Bas aýrýynyń keıbir túrleri kúrdeli aýrýdyń belgisi bolýy múmkin. Kelesi jaǵdaılardyń kez kelgeninde shuǵyl medıtsınalyq járdemge júginińiz:
- Birinshe ret paıda bolǵan bas aýrýy, jáne ol kúndelikti tirshilikke kedergi keltiredi.
- Kenetten paıda bolǵan bas aýrýynyń kúshti ustamasy
- Bas aýrýynyń atalǵan ustamasy – eń «nashar» túri, udaıy bas aýrýynan zardap shegetin bolsańyz da.
- Bas aýrýymen qatar sóıleýdiń ózgerisi, kórýdiń buzylysy, qol men aıaqty qozǵaı almaý, tepe-teńdikti joǵaltý, estiń qalypty bolmaýy nemese esti joǵaltý.
- Bas aýrýy sońǵy 24 saǵat ishinde ýshyǵý ústinde.
- Qyzba, jelke bulshyq etteriniń siresýi, júrek aınýy jáne qusý bolsa.
- Bas aýrýy bastyń jaraqatynan keıin paıda bolsa.
- Bir kózdiń aýmaǵyndaǵy kúshti aýyrsyný, kózdiń qyzarýymen qosarlanǵan bolsa.
- Bas aýrýy paıda bola bastaǵanda, ásirese, jasyńyz 50-den asqan bolsa.
- Bas aýrýy kórýdegi máselemen, shaınaýdaǵy aýyrsynýymen nemese salmaq joǵaltýmen baılanystyrylatyn bolsa.
- Bas aýrýynyń jańa túri paıda bolsa, sondaı-aq, otbasynda qaterli isikpen aýyrǵan jaǵdaılar bolsa.
Dárigerge kórinýden neni kútý qajet
Dáriger aýrýdyń tarıhyn zerttep, naýqastyń basyn, kózin, qulaǵyn, murnyn, tamaǵyn, moınyn jáne júıke júıesin tekseredi.
Emdeıitn dárigerińiz bas aýyrýyna qatysty kóptegen suraqtardy qoıady. Dıagnoz aýrýdyń sımptomdaryna baılanysty qoıylady.
Aýrýdy anyqtaý úshin taǵaıyndalady:
- Qan taldaýy nemese julyn pýnktsııasy (ınfektsııa belgilerinde)
- Mıdyń KT nemese MRT, bas aýrýymen qatar kúrdeli sımptomdar bolsa
- Qýystardyń rentgeni
- Kompıýterlik nemese MR - angıografııa
Rıkoshettik (janama) bas aýrýlary; dárilik preparattardy shamadan tys kóp qabyldaý kezindegi bas aýrýy.