Мазмұны
Гипотиреоз - бұл қалқанша безінің гормондарының жеткіліксіз өндірілуінен туындайтын ауру. Бұл жағдайды ылғи да қалқанша безінің гипофункциясы деп атайды.
Гипотиреоз - бұл ағзаның барлық функцияларына әсер етуі мүмкін қалқанша безінің белсенділігінің төмендеуімен сипатталатын жағдай. Гипотиреоз кезінде метаболизмнің деңгейі төмендейді, бұл ақыл-ой мен физикалық функциялардың баяулауына әкеледі. Гипотиреоздың ең ауыр түрі - миксема, оған шұғыл медициналық көмек қажет.
Қалқанша безі эндокриндік жүйенің маңызды мүшесі болып табылады. Ол мойынның алдыңғы бетінде, бұғанамен қилысқан жерінің сәл жоғары жағында орналасқан. Қалқанша безі организмнің әрбір жасушасындағы энергияны пайдалану үдерісін бақылайтын гормондар шығарады. Бұл процесс метаболизм деп аталады.
Гипотиреоз көбінесе әйелдерде және 50 жастан асқан адамдарда кездеседі.
Гипотиреоздың ең көп таралған себебі - тиреоид (қалқанша безінің қабынуы). Тиреойд кезінде ісіну мен қабыну қалқанша безінің жасушаларын зақымдайды.
Аурудың болуы мүмкін себептері:
- Қалқанша безінің аутоиммунды зақымдануы;
- Вирустық инфекциялар (тұмау) немесе басқа респираторлық инфекциялар;
- Жүктілік (босанғаннан кейінгі тиреоидит).
Гипотиреоздың басқа да себептері:
- Литий және амиодарон тәрізді кейбір дәрі-дәрмектер;
- Туа біткен ауытқулар;
- Мойынның немесе мидың түрлі ісіктері үшін өткізілген радиациялық терапия;
- Қалқанша безінің гиперфункциясының емдеуінде радиоактивті йодты қолдану;
- Қалқанша безінің бір бөлігін немесе барлығын хирургиялық жолмен жою;
- Шехан синдромы - әйелдердің жүктілік кезінде немесе босану кезінде массивті қан; кету түрінде пайда болатын, гипофиздің бұзылуына әкелуі мүмкін жағдай;
- Гипофиздік ісіктер немесе гипофиз операциясы.
Ерте белгілері:
- Қатқан нәжіс немесе іш қату;
- Төмен температураға сезімталдықтың арттыруы;
- Шаршау немесе мұздау сезімі;
- Ауыр және тұрақты емес етеккірлер;
- Буын немесе бұлшықетің ауыруы;
- Сұрланған немесе құрғақ тері;
- Жағымсыздық немесе депрессия;
- Тырнақ пен шаштың жіңішкеруі және сынуы;
- Әлсіздік;
- Салмақтың артуы.
Емделмеген кезде дамитын кейінгі белгілері:
- Дәм мен иіс сезімін азайуы;
- Дауыстың қарлығуы;
- Бет, қол және аяқтың ісінуі;
- Жылдам сөйлей алмай қалу;
- Терінің қалыңдауы;
- Қастардың сиреуі.
Зерттеу кезінде дәрігер қалқанша безінің көлемінің ұлғайғанын анықтайды. Без қалыпты көлемде немесе қалыптыдан сәл аз болуы мүмкін.
Тексеру барысында мынадай жайттар анықталуы мүмкін:
- Тырнақтардың нәзіктенуі;
- Беттің оғаш кескінге енуі;
- Сұрланған құрғақ тері сипалап қарағанда суық сезілуі мүмкін.
- Қол мен аяқтың ісінуі;
- Шаштар жұқарып, сынғыш болып қалады.
TТГ және T4 қалқанша безінің гормонының деңгейін анықтау үшін қан талдамасын алу қажет.
Сондай-ақ, мыналарды анықтауға болады:
- Қандағы холестерин деңгейін
- Жалпы қан талдамасы (КЛА)
- Бауыр ферменттері
- Пролактин
- Натрий
Емдеу орнын толтыратын қалқанша безінің гормонының болмауына байланысты жүргізіледі.
Левотироксин дәрісі жиі тағайындалады:
- Сізге аурудың симптомдарын жеңілдететін және қан гормонының мөлшерін қалыпты деңгейге дейін жеткізетін төмен дозалар тағайындалады.
- Егер сіздің жүрек ауруыңыз болса немесе сіздің егде жастағы адам болсаңыз, дәрігер өте аз мөлшерде емдеу курсын бастауы мүмкін.
- Қалқанша безінің белсенділігі төмен адамдардың көпшілігі осы дәрі-дәрмектерді өмір бойы алу керек.
Емдеудің бастапқы кезеңінде дәрігер 2-3 ай сайын гормондардың деңгейін анықтай алады. Кейін дамыған гормондар деңгейін кем дегенде жылына бір рет бақылау керек.
Қалқанша безінің гормондарын алып жүрсеңіз, келесі ережелерді біліңіз:
- Өзіңізді жақсы сезінсеңіз де, дәрі-дәрмектерді өз уақытынан бұрын тоқтатпаңыз. Оны дəрігердің тағайындаған əрекетіне қарай жалғастырыңыз.
- Егер сіз дәрі маркасын өзгертсеңіз, дәрігерге хабарлаңыз. Қалқанша безінің гормонының деңгейін анықтау қажет болуы мүмкін.
- Сіз жеп алған тағам сіздің денеңіздің препараттың сіңуіне әсер етуі мүмкін. Көптеген соя өнімдерін жеп немесе жоғары талшықты диетада болсаңыз, дәрігеріңізбен тексеріңіз.
- Қалқанша безінің дәрілерін аш қарында ішкенде жақсы әсер береді және кез-келген басқа дәрі-дәрмектерге дейін 1 сағат бұрын қолданған дұрыс . Егер сіз дәрі-дәрмекті ұйқыға жатар алдында қабылдағыңыз келсе, дәрігеріңізбен кеңесіңіз. Зерттеулер көрсеткендей, дәрі-дәрмекті ұйықтау кезінде қабылдау денеңізді күндізгі уақытта қабылдағанмен салыстырғанда дәрі-дәрмектерді жақсы қабылдауға мүмкіндік береді.
- Қалқанша безінің гормондарына арналған дәрілерді қабылдағаннан кейін кемінде 4 сағат өткен соң мына дәрілерді қолдансаңыз болады: диеталық талшықтар, кальций, темір, мультивитаминдер, алюминий гидроксиді антацидтер, холестерипол немесе өт қышқылдарымен байланыстыратын препараттар.
Қалқанша безінің гормонын алмастыратын терапия кезінде келесі симптомдарға кезігетін болсаңыз, дәрігерге айтыңыз: дозаның тым жоғары екенін көрсетіңіз:
- Жүрек соғысы;
- Салмақтың тез түсуі;
- Мазасыздық немесе тітіркену;
- Терлеу.
Көптеген жағдайларда, тиісті емдеу кезінде, тиреоидтық гормондарының деңгейі қалпына келеді. Сізге өмір бойы қалқанша безінің гормонын алмастыратын терапия қажет болуы мүмкін.
Микседематозды кома - гипотиреоздың ең ауыр түрі, өте сирек кездеседі. Қалқанша безінің гормонының деңгейі өте төмен деңгейге дейін төмендеген кезде дамиды. Тыныссыз гипотиреозға ұшыраған адамдарда инфекция, кейбір аурулар, суыққа немесе кейбір дәрі-дәрмектерге байланысты болуы мүмкін.
Микседэматозды кома шұғыл медициналық көмек көрсетуді қажет етеді және ауруханада емделу керек. Кейбір науқастар оттегін, тыныс алу қызметін (желдету), ішілік сұйықтықтарды және қарқынды терапияны қажет етуі мүмкін.
Миксематозды команың симптомдары мыналарды қамтиды:
- Дене температурасының төмендеуі;
- Тыныс алудағы жеткіліксіздік;
- Артериялық қысымның төмендеуі;
- Қан құрамында қант деңгейінің төмендеуі;
- Ынталандыруға әсер бермеу;
- Орынсыз немесе әдеттен тыс көңіл-күй;
Гипотериозы емделмеген адамдарда мынадай қауіп болады:
- Жұқпалар, бедеулік, жүктілік, туа біткен кемістігі бар баланың туылуы
- Жүрек-қантамыр аурулары төмен тығыздығы жоғары липопротеин («жаман» холестеринді)
- Жүрек жеткіліксіздігі
Егер сізде гипотиреоз (немесе микседемия) белгілері болса, дәрігерге қаралыңыз.
Егер гипотиреозға қарсы емделіп жатсаңыз, келесі жағдайларда дәрігермен кеңесіңіз:
- Сізде кеуде ауыруы немесе жүрек соғуы жиілеп кетсе;
- Сізде инфекция болса;
- Сіздің симптомдарыңыз нашарлай түссе;
- Сізде жаңа симптомдар пайда болса.
Дереккөз: АҚШ-тың Ұлттық денсаулық сақтау институтының дерекқорынан алынды: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000353.htm
Іштің қатуы (ерлерде / әйелдерде)
Артық салмақ (ерлерде / әйелдерде)
Шаршау және дел-салдық (ерлерде / әйелдерде)
Дауыстың қарлығуы және дауыс шықпай қалу / немесе дауыс жоғалуы (ерлерде / әйелдерде)
Шаш пен бас терісінің тері проблемалары (ерлерде / әйелдерде)
Тегтер:
гипотиреоидизм
шаршау
жүрек соғысы
терлеу
микседема
атрофия
метаболизм
қалқанша безі