Қантсыз диабет - бұл антидиуретикалық вазоперсин гормоны өндірісінің жетіспеушілігінен туындаған ауру болып саналады.
Антидиуретикалық гормон немесе вазопрессин - бұл адам денесінің су балансын және осмотикалық сұйықтықтарды реттейтін негізгі құрал болып табылады. Қанның сұйық бөлігі және жасушадан тыс сұйықтықтың осмотикалық тепе-теңдігі белгілі бір деңгейде үнемі сақталуы керек, әйтпесе дененің жұмысы тоқтатылады. Қан плазмасындағы осмолярлық деңгей жоғарылағанда, адамды шөл қысып, вазопрессин өндірісі артып кетеді. Вазопрессиннің әсерінен бүйрек түтікшелеріндегі суды кері сіңіру жоғарылайды, босатылған несептің мөлшері азаяды.
Осмотикалық қысымды реттеуден басқа, вазопрессин:
• Қан қысымын сақтауға қатысады
• Белгілі бір гормондардың секрециясын реттейді
• Қанның ұюына ықпал етеді
• Орталық жүйке жүйесінде есте сақтау үрдістеріне қатысады.
Қантсыз гипоталамиялық диабет немесе орталық генездің қант диабеті вазопрессиннің гипоталамустың жасушалары бұзылған кезде пайда болады.
Қантсыз нефрогенді (бүйректік) диабет, бүйректе қанның қалыпты мөлшерімен, вазопрессиннің сезімталдығы бұзылған жағдайда пайда болады. Қантсыз диабет болған кезде, бүйректер несептің төмен тығыздығындағы салмағындай көп мөлшерде несеп шығарады. Яғни, бұл зәрде негізінен су бар, ал тұздардың және басқа заттардың саны күрт төмендейді. Бүйректен көп мөлшерде сұйықтықтың кетуі компенсаторлық шөлді тудырады.
Қантсыз диабет, бас сүйегі және ми жарақаттарынан кейін, миға жасалған операциядан кейін, әсіресе, гипофиз аденомасы жойылғаннан пайда болуы мүмкін. Ауру ерлерде де, әйелдерде де бірдей жиілікте кездеседі.
Қантсыз диабеттің клиникалық көріністері
Аурудың алғашқы белгілері зәр шығару көлемі тәулігіне 5-6 литрге дейін көбейеді, шөлдің қысуына байланысты. Науқас дәл сондай мөлшерде сұйықтықты ішуге мәжбүр болады. Науқас түнгі уақытта зәр шығаруға жиі тұрады, сол себепті ұйқының бұзылып, жалпы шаршауға тап болады. Науқастар әдетте суық, мұзды сұйықтық ішуді қалайды. Бұдан басқа, несептің мөлшері 20 литрге дейін ұлғаюы мүмкін.
Науқастың жағдайы нашарлайды: бас ауырғанда, терісі құрғағанда, салмағын жоғалтқанда, сілекейдің бөлінуін азайғанда, асқазанның созылуы және төмендеуі байқалғанда.
Қантсыз диабетті емдеу.
Қантсыз диабетті емдеу үшін алмастырғыш терапия ретінде вазопрессин синтетикалық аналогы қолданылады. Сонымен қатар, көмірсулардың және жиі тамақтану мөлшерінің артуына байланысты диета ұсынылады. Нефрогенді қантсыз диабет кезінде, тиазидті диуретиктер мен литий препараттары тағайындалады. Ми ісігі анықталған кезде жедел түрде емдеу керек. Ауру созылмалы, ұзақ уақыт бойы кетпей жүреді. Уақытылы емделсе адам өміріне қауіп төнбейді.
Тегтер:
несептің көп бөлінуі (еркектерде)