Mazmuny
Pıelonefrıt — búırek túbeginiń, tostaqshasynyń, parenhımasynyń qabyný aýrýy, túrli bakterııalardan týyndaıdy, kóbinese, ishek taıaqshasynan.
Jenskaıa mochevydelıtelnaıa sıstema
Mýjskaıa mochevydelıtelnaıa sıstema
Búırekter – jupty aǵza, nesep túzilý qyzmetin oryndaıdy. Nesepqap (qýyq) – ish qýysynyń tómengi bóliginde ornalasqan qýys aǵza. Onda búırektiń óndiretin suıyq qaldyǵy - nesep jınaqtalady.
Saý adamnyń nesebi – zararsyz, sebebi, quramynda bakterııalar bolmaıdy, biraq, bakterııalar nesep joldaryna jaqyn ornalasqan aǵzalardan (ishek, jynys aǵzalary) ótý arqyly (nesep shyǵarý joly, nesepqap pen nesepaǵar) ótedi, sondaı-aq, lımfa jáne qan júıesi arqyly ótip, nesep júıesinde kóbeıedi. Pıelonefrıt, sondaı-aq, búırekten nesep aǵýy buzylǵan jaǵdaıda da damıdy.
Pıelonefrıtke kez kelgen jastaǵy adam shaldyǵady, kóbinese, 7 jasqa deıingi balalar, 18-30 jas aralyǵyndaǵy áıelder (jynystyq ómirdiń bastalýy, júktilik nemese bosanýǵa baılanysty), sondaı-aq, egde jastaǵy erler (qýyq asty beziniń adenomasyna, prostatıtke nemese ýretrıtke shaldyqqandar) aýyrady.
Pıelonefrıttiń jıi sebebi – nesep-tas aýrýy jıi búırek shanshýymen.
Pıelonefrıttiń damýy yqtımaldyǵy organızmniń jalpy ımmýnıteti tómendegende, qant dıabetinde, týberkýlezde, gıpovıtamınozda, sozylmaly qabyný aýrýlarynda artady.
Pıelonefrıttiń sımptomdary jáne emdeý tyǵyz baılanysty, sondyqtan, aýrýdyń túrleriniń kórinisindegi olarǵa tán aıyrmashylyǵyn bilý mańyzdy.
Jiti túri
· Neseptegi ózgerister: bulyńǵyr nemese sál qyzyl reńkti, alystan ótkir jáne sasyq ıisi bolýy múmkin;
· Býynda jáne/nemese belde syzdaıtyn, keıde jiti aýyrsyný, kóbinese, shapqa beredi. Naýqastar alǵa eńkeıgende aýyrsynýdyń kúsheıýin baıqaıdy;
· Udaıy júrek aınýy, qusýmen ustamasymen;
· Densaýlyq jaqsy bolǵan kezde temperatýranyń kúrt kóterilýi, qaltyraý;
· Birtindep kúsheıetin bas aýyrýy;
· Tábettiń tómendeýi, jalpy álsizdik.
Sozylmaly túri
Kóbinese sımptomsyz ótedi, osydan bul túrin anyqtaý qıyn. Kezeńdi túrde asqynýy baıqalady, olar kórinisi boıynsha jiti pıelonefrıtke uqsaıdy.
Pıelonefrıt balalarda sımptomsyz ótedi. Aýrýdy kelesi belgileri boıynsha baıqaýǵa bolady:
· Nesep shyǵarýdyń túsiniksiz jıileýi;
· Teriniń solǵyndyǵy;
· Kóńil-kúıdiń qubylýy;
· Balanyń sebepsiz sharshaýy.
Jiti pıelonefrıtti anyqtaýda zerthanalyq ádister asa mańyzdy:
· Qan taldaýy
· Qannyń jalpy taldaýy
· Nesepti mıkroorganızmderge zertteý jáne mıkroorganızmderdiń antıbıotıkterge sezimtaldyǵyn anyqtaý.
Sondaı-aq, dıagnostıka úshin ýltradybystyq zertteý, kompıýterlik tomografııa, tsıstoýretrografııa jáne basqa zertteý ádisteri júrgiziledi.
Nesep shyǵarý joldarynyń jaǵdaıyn naqtylaý úshin búırektiń ýltradybystyq zertteýin júrgizedi.
Pıelonefrıtti emdeý úshin antıbıotıkter nemese basqa antıbakterıaldyq preparattar taǵaıyndalady. Emdeýdi tańdaýda nesep taldaýynyń nátıjelerine, mıkroorganızmderdiń antıbıotıkterge sezimtaldyǵyn anyqtaýǵa súıenedi. Jiti pıelonefrıttiń sozylmaly túrge kóshýiniń aldyn alý úshin antıbakterıaldyq emdeýdi 6 apta boıy jalǵastyrady. Durys emdeýde bir-eki aptadan keıin naýqastyń jaǵdaıy jaqsarady. Alaıda, antıbakterıaldyq preparattardy barlyq taǵaıyndalǵan merzim boıy qabyldaý qajet.
Pıelonefrıt búırektiń nemese nesep bólý júıesiniń basqa aýrýlary kezinde damyǵan bolsa, negizgi aýrýdy emdeý mindetti.
Jiti pıelonefrıtte boljamy kóbinese –oń, durys emdeýde - saýyǵý.
Sozylmaly pıelonefrıtte boljamy – oń bola bermeıdi, sozylmaly búırek jetkiliksizdigi damýy múmkin.
Jiti pıelonefrıttiń asqynýy – qarama qarsy búırektegi jiti pıelonefrıttiń damýy, bakterıoýytty shok jáne sepsıs (qanǵa bakterııalar men olardyń ýyttarynyń úlken kóleminiń túsýi).
Pıelonefrıttiń joǵaryda keltirilgen sımptomdary bolsa, dárigerge kóriný qajet. Aýrýdy úı jaǵdaıynda emdeýge tyryspańyz.
Nesep-tas aýrýyn emdeý, tasty ýaqytyly alyp tastaý.
Sozylmaly pıelonefrıttiń asqynýynyń aldyn alý
Sozylmaly ınfektsııa (baspa, tis jegi, gaımorıt) oshaqtaryn ýaqytyly anyqtaý jáne emdeý.
Aqparat kózi: AQSh Ulttyq densaýlyq ınstıtýttarynyń málimetter qory: http://kidney.niddk.nih.gov/kudiseases/pubs/pyelonephritis/
Materıaldy daıyndaǵandar: Aıgerım Chegebaeva, HealthSity jobasynyń derbes úılestirýshisi; Irına Goncharova,HealthSity jobasynyń derbes úılestirýshisi.
Redaktsııalyq alqa:
Almaz Sharman, medıtsına professory
Lázat Aqtaeva, m.ǵ.d.
Shyńǵys Jumaǵulov, zdrav.kz portalynyń kontent-menedjeri.