Mazmuny
Dárigerge barýdan neni kútýge bolady
Tekserýdiń kórnekilik ádisteri
Legga-Kalve-Pertes aýrýy balalyq jasta paıda bolady jáne urshyqbýynnyń aýmaǵynda (jambastaǵy býyn) jáne ortan jiliktiń (jambas súıeginiń býyny) basynyń zaqymdanýymen sıpattalady.
Legga-Kalve-Pertes aýrýy ortan jiliktiń basyndaǵy qan aınalymynyń ýaqytsha buzylysynda paıda bolady. Qan aǵymy buzylǵan kezde tinderdiń tirshiligi joıylady, bul ortan jiliktiń basynyń synýyna jáne nashar jazylýyna aparýy múmkin.
Ortan jiliktiń basyn býynnyń aýmaǵynda ustap turý úshin dárigerler emdeýdiń ár túrli ádisterin qoldanady.
- Aqsaý
- Sannyń, shaptyń nemese tizeniń aýmaǵyndaǵy aýyrsyný nemese qozǵalmaýy
- Urshyqbýynnyń qımylynyń aýqymynyń shektelýi
Legga-Kalve-Pertes aýrýy ádette tek bir jambasty zaqymdaıdy. Keıbir balalarda eki jambasy da zaqymdanýy múmkin, biraq, bul ár túrli ýaqytta bolady.
Eger bala aqsaıtyn bolsa nemese jambasyndaǵy, shaptyń aýmaǵyndaǵy nemese tizesindegi aýyrsynýǵa shaǵym aıtsa, dárigerge kórsetý qajet. Eger balada qaltyraý bolsa nemese aıaǵyna tura almasa, shuǵyl túrde medıtsınalyq kómekke júginińiz.
Legga-Kalve-Pertes aýrýy ortan jiliktiń basyndaǵy qan aınalymynyń shektelýinde paıda bolady. Qanmen qamtamasyz etý sáıkes bolmasa, súıek mort synǵysh bolyp, jeńil synady. Mundaı synyqtar nashar jazylady. Ortan jiliktiń basyndaǵy qan aınalymynyń ýaqytsha tómendeýiniń sebebi belgisiz.
Aýrýdyń paıda bolýynyń qaýipti faktorlary:
- Jas. Legga-Kalve-Pertes aýrýy kez kelgen jasta paıda bolýy múmkin, biraq, 4-8 jastaǵy balalardyń arasynda jıi kezdesedi.
- Balanyń jynysy. Legga-Kalve-Pertes aýrýy qyzdarǵa qaraǵanda uldarda bes ese jıi kezdesedi.
- Násil. Basqa násilderge qaraǵanda aq násildi balalar osy aýrýdyń damýyna beıim.
- Otbasylyq anamnez. Azdaǵan jaǵdaıda aýrý bir otbasynyń múshelerinde kezdesýi múmkin.
Legga-Kalve-Pertes aýrýyna shaldyqqan balalar eresek shaqta artrıttiń damýynyń joǵary qaýpine ushyraıdy, ásirese, eger urshyqbýyn qalypty túrde jazylmaǵan bolsa. Eger jazylǵannan keıin jambas súıekteri bir-birimen durys býyndaspasa, bul urshyqbýynnyń erte tozýyna aparýy múmkin. Túbinde mundaı naýqastardyń urshyqbýynyna endoprotez jasaý qajet bolýy múmkin.
Legga-Kalve-Pertes aýrýy 6 jastan keıin anyqtalǵan balalar urshyqbýynnyń máseleleriniń damýyna beıim. Balanyń jasy kishi bolǵan saıyn urshyqbýynnyń qyzmetin qalpyna keltirý múmkindigi joǵary keledi.
Aýrý jóninde aldymen pedıatrǵa shaǵymdanýyńyz múmkin. Aýrýdy alǵash baıqap, qaraǵannan keıin balany balalardyń súıeginiń máselelerine mamandanǵan dárigerge (pedıatr - ortoped) baǵyttaıdy.
Dárigerge kórinýdiń aldynda kelesi suraqtarǵa jaýap berý qajet:
- Aýrýdyń sımptomdary qashan paıda bolǵan?
- Ornalasýyn ózgertkende nemese aıaqty qozǵaǵanda aýyrsyný kúsheıedi me?
- Balanyń týystarynyń balalyq jasynda osyndaı sımptomdar bolǵan ba?
- Balanyń basqa aýrýlary bar ma?
- Bala qandaı dárilerdi nemese taǵamdyq qospalardy udaıy qabyldaıdy?
Dárigerge barýdan neni kútýge bolady
Dáriger kelesi birneshe suraqty qoıady:
- Bala ne nársege shaǵymdanady?
- Bul sımptomdar sońǵy kezde kúsheıgen be?
- Aýrýdyń sımptomdarynyń ýaqytsha jaqsarǵanyn baıqaısyz ba?
- Balanyń belsendiligi qandaı?
- Bala jambastaǵy aýyrsynýdy jaraqatpen baılanystyra alady ma?
- Aýyrsyný bar bolsa, qaı tusta kóbirek seziledi?
- Qozǵalǵanda aýyrsyný kúsheıedi me?
- Qozǵalmasa, jaısyzdyq jeńildeıdi me?
Medıtsınalyq tekserý kezinde dáriger balanyń aıaqtaryn túrli baǵytta qozǵaıdy, bul qımyldyń aýqymyn tekserý jáne aıaqtyń qandaı ornalasýynda aýyrsyný paıda bolatyndyǵyn bilý úshin qajet.
Tekserýdiń kórnekilik ádisteri
Legga-Kalve-Pertes aýrýyn tekserýdiń asa mańyzdy ádisterine jatatyndar:
- Rentgen. Bastapqyda rentgende eshqendaı ózgeris baıqalmaıdy, sebebi, Legga-Kalve-Pertes aýrýy kezinde rentgende súıekti zaqymdanýy baıqalýy úshin aýrýdyń sımptomdary paıda bolǵannan keıin, keminde, 1-2 aı ótýi tıis. Dáriger belgili bir ýaqyt aralyǵynda rentgen sýretteriniń toptamasyn jasaýdy usynýy múmkin. Osy arqyly dáriger aýrýdyń damýyn qadaǵalaı alady.
- Magnıttik-rezonanstyq tomografııa (MRT). Bul tekseristiń barysynda organızmniń súıekteriniń jáne jumsaq tinderiniń tolyq beınelenýin alý úshin radıotolqyndar jáne kúshti magnıttik óris qoldanylady. MRT rentgenmen salystyrǵanda Legga-Kalve-Pertes aýrýynyń saldarynan bolǵan súıekterdiń zaqymdanýyn aıqynyraq kórsetedi.
- Osteostsıntıgrafııa. Bul tekseris úshin radıoaktıvtik zattektiń shaǵyn kólemin kóktamyrǵa (venaǵa) engizedi. Bul zattek súıektiń buzylǵan jáne ózdiginshe qalpyna kele bastaǵan tustarynda jınaqtalady.
Legga-Kalve-Pertes aýrýynyń ýshyǵýyna qaraı ortan jiliktiń basy mort synǵysh bolady jáne óziniń domalaq pishinin joǵaltýy múmkin. Emdeýdiń maqsaty, múmkindiginshe, onyń domalaq pishinin saqtaý.
Hırýrgııalyq emdeý 6 jasqa deıingi balalarǵa usynylmaıdy. Olardyń qarqyndy ósýine baılanysty Legga-Kalve-Pertes aýrýynyń saldarynan paıda bolǵan ortan jiliktiń basynyń zaqymdanýynyń ózdiginshe qalpyna kelýi múmkindigi eskeriledi. Bul jastaǵy toptaǵy naýqastardyń kópshiligi konservatıvtik jolmen emdeledi.
Eger bala 6-7 jastan kishi bolsa, dáriger qadaǵalaýdy jáne sozý arqyly sımptomatıkalyq emdeýdi, júgirý men sekirýdi shekteýdi, qajet bolsa, dárilik preparattardy qabyldaýdy usynady. Konservatıvtik emdeýdiń basqa ádisterine jatatyndar:
- Fızıo-emdeý. Urshyqbýynnyń zaqymdanýynda onyń mańaıyndaǵy bulshyq etter men baılamdar qysqarýy múmkin. Sozýǵa arnalǵan jattyǵýlar ıkemdilikti, sondaı-aq, ortan jiliktiń basynyń býynnyń qýysynda ornalasýyn saqtaýǵa kómektesedi.
- Baldaqtar. Keıbir jaǵdaıda balaǵa zaqymdanǵan aıaǵyna kúsh túsirmeý qajet bolady. Baldaqty qoldaný býyndy qorǵaýǵa kómektesedi.
- Tartyp, sozý. Eger balada kúshti aýyrsyný bolsa, oǵan tósek rejımi jáne arnaıy quraldyń kómegimen zaqymdanǵan aıaqty tartyp, sozý kómektesedi.
- Fýnktsıonaldyq shına. Ortan jiliktiń basy býynnyń ishinde ornalasýy úshin dáriger 4-6 apta boıy arnaıy fýnktsıonaldyq shınany kıip júrýdi usynýy múmkin, onyń ishinde eki aıaq alshaqtatý jaǵdaıynda bekitiledi. Osydan keıin jambastyń ıkemdiligin qoldaý úshin bul shınany tek túngi ýaqytta qoldanýǵa bolady.
Legga-Kalve-Pertes aýrýyn emdeýdiń ortopedııalyq ádisteriniń kópshiligi urshyq býynnyń pishinin jaqsartýǵa jáne artrıttiń damýynyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan.
- Siresýdi joıý. Legga-Kalve-Pertes aýrýyna shaldyqqan balalar jıi aıaqtaryn aıqastyrady. Bul jaqyn ornalasqan bulshyq etterdiń, sińirlerdiń qysqarýyna jáne siresýdiń paıda bolýyna aparýy múmkin. Bul tinderdi uzartýdaǵy hırýrgııalyq emdeý aýrýdyń sımptomdaryn jeńildetýge kómektesedi.
- Býynnyń rekonstrýktsııasy. 6-8 jastan asqan balalardyń urshyq býynynyń qalypty pishinin qalpyna keltirý úshin býynǵa rekonstrýktıvtik operatsııa jasalady. Bul úshin jambastyń aýmaǵynda hırýrgııalyq tilik jasalady. Súıekter plastınanyń kómegimen súıekterdiń bitip ketýine deıin ustalyp turady.
- Súıektiń synyqtaryn alyp tastaý. Úlken jastaǵy balalarda aýyrsyný jáne qımyldyń shektelýi býynnyń shemirsheginiń zaqymdanýymen jáne býynnyń mańaıynda súıekterdiń synyqtarynyń jınaqtalýymen baılanysty bolýy múmkin. Aýrýdyń sımptomdaryn jeńildetý úshin operatıvtik emdeýdiń barysynda súıekterdiń synyqtary jáne shemirshek tinderiniń bólikteri alyp tastalynady.
- Býyndy almastyrý. Eresek shaqta Legga-Kalve-Pertes aýrýyna shaldyqqan naýqastarǵa urshyqbýyndy almastyrý qajet bolýy múmkin. Bul operatsııa asa aýyr, jáne súıekterdiń syný jáne nervterdiń zaqymdaný qaýipterimen qosarlanýy múmkin.
Aýyrsynýdy azaıtý jáne býynnyń zaqymdanýynyń aldyn alý úshin úıdegi kútim boıynsha usynystar:
- Belsendilikti ózgertý. Bala júgirý nemese sekirý sekildi úlken dene júktemesinen alshaq bolýy tıis, sebebi, bul álsiregen súıektiń zaqymdanýyna jáne aýrýdyń sımptomdarynyń nasharlaýyna yqpal etýi múmkin.
- Aýyrsynýdy basatyn quraldar. Atsetamınofen sekildi dárilik preparattar aýyrsynýdy jeńildetýge kómektesýi múmkin. Balaǵa aspırın berýge bolmaıdy, sebebi, bul Reıe atalynatyn, sırek, aýyr aýrýdyń paıda bolýyna apraýy múmkin.
- Jylý nemese sýyq basý. Jylý nemese muz basý Legga-Kalve-Pertes aýrýyna baılanysty jambastaǵy aýyrsynýdy jeńildetýge kómektesedi. Sozýǵa arnalǵan jattyǵýlardyń aldynda jylý basý bulshyq etterdi bosańsytýǵa kómektesedi.