Mazmuny
Qashan medıtsınalyq kómekke júginý qajet
Qajý – sharshaýdy, álsizdikti, kúshtiń bolmaýyn seziný.
Qajýdy uıqy basýdan aıyra bilý qajet. Uıqy basýy – uıqyǵa arnalmaǵan ýaqytta uıqysy kelýdi seziný.
Qajý – energııa men kúshtiń bolmaýy. Uıqy basýy jáne apatııa (aınalaǵa kóńil bólmeý) qajýdyń belgileri bolýy múmkin.
Qajý – organızmniń denelik, kóńil-kúılik shıryǵýyna, zerigýge nemese uıqysyzdyqqa qalypty jáne negizgi jaýapty serpini bolýy múmkin. Alaıda, bul kúrdeli psıhıkalyq nemese denelik jaǵdaıdyń belgisi de bolýy múmkin. Eger qajý jetkilikti uıqydan, jaqsy tamaqtanýdan nemese tynyshtaný jaǵdaıynan keıin de basylmasa, dárigerge kóriný qajet. Qajý – jalpy sımptom jáne kúrdeli aýrýdyń sebebi emes.
Qajýdy tolyq sıpattaý – dárigerge onyń sebebin anyqtaýǵa kómektesýi múmkin. Mysaly, eger tańerteń qalypty jaǵdaıda oıansańyz, biraq, qajý júktemeden keıin tez ornaıtyn bolsa, onyń sebebi qalqansha bezdiń qyzmetimen baılanysty bolýy múmkin. Al basqa jaǵynan, eger kúni boıyna sozylatyn qajý jáne energııa jetispeý sezimimen oıanatyn bolsańyz, bul depressııalyq jaǵdaı bolýy múmkin.
Qajýdyń kóptegen sebepteri bolady:
• Anemııa (temirtapshylyqty anemııany qosa)
• Depressııa nemese qaıǵy
• Dárilik preparattar, mysaly, tynyshtandyratyn quraldar nemese antıdepressanttar
• Udaıy mazalaıtyn aýyrsyný
• Uıqynyń buzylysy, mysaly, uıqysyzdyq, uıqy kezinde tynys alýdyń kenetten toqtaýy nemese narkolepsııa
• Gıpotıreoz nemese gıpertıreoz (qalqansha bezdiń belsendiliginiń tómendeýi nemese artýy, sáıkesinshe)
• Alkogol nemese esirtki tutyný. Mysaly, kokaın nemese basqa esirtkilik preparattardy tutyný, ásirese, olardy udaıy tutynýda.
Sondaı-aq, qajý kelesi aýrýlar kezinde paıda bolýy múmkin:
• Addıson aýrýy (búırek ústi bezderi gormondarynyń óndirilýiniń buzylysy)
• Anoreksııa nemese as qorytý joldarynyń basqa buzylystary
• Artrıt, jasóspirimdik revmatoıdtyq artrıtti qosa
• Aýtoımmýnndyq aýrýlar, júıelik qyzyljegi sekildi
• Qaterli isik
• Júrektiń irkilisti jetkiliksizdigi
• Dıabet
• Fıbromıalgııa (qarqyndylyǵy jáne ornalasýy ár túrli bolatyn bulshyq et-qańqalyq aýyrsyný sezimi)
• Reabılıtatsııasy (qalpyna kelýi) uzaq bolatyn ınfektsııalar, mysaly, bakterıaldyq endokardıt (júrektiń bulshyq etiniń jáne/nemese klapandarynyń ınfektsııalyq zaqymdanýy), parazıtarlyq ınfektsııalar, SPID, týberkýlez, mononýkleoz
• Búırek aýrýlary
• Baýyr aýrýlary
• Qorektik zattekterdiń jetkiliksizdigi
Keıbir dárilik preparattar uıqy basýyn, nemese qajýdy týyndatýy múmkin, mysaly, allergııany emdeıtin dáriler (antıgıstamındik), joǵary arterıaldyq qysymdy emdeıtin dáriler, sondaı-aq, steroıdtar jáne nesep aıdaıtyn preparattar.
Sozylmaly sharshaý sındromy – tumaý sekildi sımptomdardan bastalyp, 6 aı nemese odan uzaq ýaqytqa sozylatyn jaǵdaı. Bul dıagnoz basqa múmkin sebepterdi eskergennen keıin qoıylady. Kópshilikte bul sındrom demalǵanda da jeńildeýi bolmaıdy.
Qajýmen kúres boıynsha keńester:
• Kúndelikti jetkilikti ýaqyt boıy uıqtańyz.
• Salaýatty, jaqsy úılesimdi taǵamdy tutynyńyz jáne kúni boıy sýdy mol tutynyńyz.
• Dene jattyǵýlaryn udaıy oryndańyz.
• Basqa bosańsyp, jaıbaraqattaný tásilderin qoldanyńyz. Mysaly, ıoga nemese medıtatsııany.
• Jumys ýaqytyn durys bólý.
• Kúızelisti, shıelenisti jaǵdaılardan alshaq bolyńyz. Múmkindiginshe, jumysta demalys alyp, nemese qatynastardy retteńiz.
• Kóp dárýmendik keshenderdi qabyldańyz, aldyn ala dárigermen keńesip.
• Alkogoldi, nıkotındi jáne esirtkilik zattekterdi tutynýdy qoıyńyz.
Eger sozylmaly aýyrsynýdan nemese depressııadan zardap shegetin bolsańyz, bul jaǵdaılardy emdeý qajýdy jeńýge kómektesedi. Alaıda, keıbir antıdepressııalyq dárilik preparattar qajý jaǵdaıyn týyndatýy nemese ýshyqtyrýy múmkin. Bul jaǵdaıda emdeý kómektesedi. Dárigermen aqyldaspaı dárilik preparattardy qabyldaýdy toqtatpańyz jáne ózgertpeńiz.
Yntalandyrǵyshtar (mysaly, kofeın sekildi) qajýdy emdeýde tıimdi emes. Olardy qoldanýdy toqtatýda jaǵdaı ýshyǵýy múmkin. Tynyshtandyratyn quraldar da jaǵdaıdy nasharlatady.
Qashan medıtsınalyq kómekke júginý qajet
Shuǵyl dárigerge kórinińiz, eger:
• Estiń qalypsyzdyǵy nemese bas aınalýy baıqalsa
• Kórýdiń buldyraýy bolsa
• Nesep az mólsherde bólinse, nemese júrmese jáne isiný men salmaq qosý bolsa.
Dárigerge kórinińiz, eger:
• Túsiniksiz álsizdik nemese sharshaý paıda bolsa, ásirese, eger qyzba nemese salmaq joǵaltý bolsa
• Ish qatýy, teriniń qurǵaqtyǵy, salmaqtyń artýy baıqalsa, nemese sýyqty kótere almaıtyn boslsańyz.
• Túnde jıi oıansańyz
• Bas aýrýynan zardap shegesiz
• Taǵaıyndalǵan/taǵaıyndalmaǵan dárilik preparattaryn qabyldaısyz nemese esirtki qabyldaısyz, olar sharshaý nemese uıqy basý sezimin týyndatady
• Depressııa nemese basyńqy kóńil-kúı baıqalady
• Uıqysyzdyq mazalaıdy.