Mazmuny
Gıpertıreoz – qalqansha bez gormondarynyń shamadan tys kóp óndirilýimen sıpattalatyn aýrý. Bul aýrýdy, sondaı-aq, qalqansha bezdiń gıperfýnktsııasy dep te ataıdy.
Qalqansha bez endokrındik júıeniń mańyzdy aǵzasy. Ol moıynnyń aldyńǵy betinde, buǵanalardyń qosylǵan jerinen sál joǵaryda ornalasqan. Bez organızmniń ár jasýshasynyń energııasyn qoldaný úrdisin retteıtin gormondardy óndiredi. Bul úrdis metabolızm atalady.
Qalqansha bez – endokrındik (gormondyq) júıeniń bóligi – organızmdegi metabolızmdi retteýde úlken rol atqarady.
Gıpertıreozdyń paıda bolý sebebi kelesideı:
- Taǵamǵa quramynda ıodtyń mólsheri kóp ónimderdi tutyný
- Greıvs aýrýy (gıpertıreozdyń jıi kezdesetin sebebi)
- Qalqansha bezdiń vırýstyq ınfektsııalarda, keıbir dárilik preparattardy qabyldaýda nemese júktilik kezinde qabynýynyń paıda bolýy (tıreoıdıt)
- Qalqansha bezdiń nemese gıpofızdiń qatersiz isigi
- Atalyq nemese analyq bezderdiń keıbir isikteri
- Qalqansha bez gormondarynyń úlken mólsherin qabyldaý
- Iod quramdas kontrasttyq zattekti qoldanýmen kórnekilik anyqtaý ádisterin júrgizý
Aýrýdyń asa jıi kezdesetin sımptomdary:
- Zeıindi shoǵyrlandyrýdaǵy qıyndyqtar
- Sharshaý
- Ishektiń qımylynyń kúsheıýi
- Zob (qalqansha bezdiń kórinetin ulǵaıýy) nemese qalqansha bezdiń túıinderi
- Qoldyń dirili
- Kúnniń ystyǵyn kótere almaý
- Tábettiń joǵary bolýy
- Tersheńdik
- Áıelderde etekkir aınalymynyń buzylysy
- Ashýshańdyq
- Mazasyzdyq
- Uıqydaǵy máseleler
- Salmaq joǵaltý (keıbir jaǵdaıda salmaqtyń artýy bolady)
Osy aýrý kezinde kezdesetin basqa sımptomdar:
- Erlerde emshek beziniń ulǵaıýy
- Teriniń jabysqaqtyǵy
- Dıareıa (ish ótýi)
- Shashtyń túsýi
- Joǵary arterıaldyq qysym
- Kózdiń qyshýy nemese titirkenýi
- Teriniń qyshýy
- Áıelderde etekkir aınalymynyń bolmaýy nemese buzylysy
- Júrek aınýy nemese qusý
- Kózdiń uıasynan dóńestenip shyǵyp turýy (ekzoftalm)
- Júrek soǵýynyń jıileý nemese júrek yrǵaǵynyń buzylysy
- Teriniń qyzarýy
- Jambas pen ıyqtyń bulshyq etteriniń álsizdigi
Dáriger medıtsınalyq tekserýdi ótkizedi, ol kezde anyqtalýy múmkin:
- Sıstolııalyq arterıaldyq qysymnyń artýy
- Júrek yrǵaǵynyń buzylysy
- Qoldyń dirildeýi
- Kózdiń mańaıynyń qabynýy nemese titirkenýi
Qalqansha bez gormondarynyń deńgeıin zertteý úshin taǵaıyndalatyn qan taldaýlary:
TTG, T3 jáne T4.
Sondaı-aq, kelesilerdi anyqtaý úshin taldaýlar taǵaıyndalady:
- Holesterın deńgeıi
- Glıýkoza
- Radıoaktıvti ıodtyń jutylýy
Emdeýdiń baǵyty sımptomdardyń sebebi men aýyrlyǵyna baılanysty. Gıpertıreoz ádette, kelesi birneshe ádistemelerdiń kómegimen emdeledi:
- Antıtıreoıdtyq dárilik preparattar
- Qalqansha bezdiń tinin buzý jáne gormondardyń artyq óndirilýin toqtatý úshin radıoaktıvtik ıod
· Qalqansha bezdi alyp tastaý úshin hırýrgııalyq operatsııa
Eger qalqansha bez hırýrgııalyq jolmen alynyp tastalatyn bolsa, naýqas ómir boıy qalqansha bezdiń preparattarmen almastyrý emdeýin qabyldaýy tıis.
Tamyrdyń soǵýynyń jıileýi, tersheńdik jáne mazasyzdyq sezimi sekildi sımptomdardy emdeý úshin beta-tejeý tobynyń preparattary taǵaıyndalady.
Gıpertıreoz emdeýge keledi. Keıbir jaǵdaılarda emdeýsiz de ótedi.
Greıvs aýrýy saldarynan bolǵan gıpertıreoz ádette, birtindep kúsheıedi. Onyń kóptegen asqynýlary bar, olardyń keıbiri kúrdeli jáne ómirdiń sapasyna áser etýi múmkin.
Krız – ınfektsııaǵa nemese kúızeliske baılanysty gıpertıreoz sımptomdarynyń kúrt nasharlaýy. Bul kezde qyzba, nazar qoıýdyń tómendeýi jáne ishtiń aýyrsynýy baıqalady. Naýqastar aýrýhanada emdelýi tıis.
Aýrýdyń basqa asqynýyna jatatyndar:
- Júrek yrǵaǵynyń jıileýi, arıtmııa nemese júrek jetkiliksizdigi sekildi aýrýlar
- Osteoporoz
Hırýrgııalyq aralasýǵa baılanysty asqynýǵa jatatyndar:
- Moıyndaǵy tyrtyq
- Daýys baılamdarynyń zaqymdanýyna saı qarlyǵý
- Qalqanserik bezderdiń (qalqansha bezdiń qasynda ornalasqan) zaqymdanýyna saı qandaǵy kaltsııdiń tómen deńgeıi
- Gıpotıreoz (qalqansha bezdiń gıpofýnktsııasy)
Gıpertıreozdyń sımptomdary bolsa, dárigerge kóriný qajet. Kelesi sımptomdar bolsa, «103» telefony arqyly shuǵyl medıtsınalyq járdem qyzmetine habarlasyńyz:
- Estiń buzylysy
- Bas aınalýy
- Júrek soǵýynyń jıileýi nemese udaıy soqpaýy
Gıpertıreozdy emdeýde qalqansha bez gıpofýnktsııasynyń sımptomdary paıda bolsa, dárigerge kórinińiz:
- Depressııa
- Minez-qulyqtyq jáne denelik baıaýlyq
- Salmaq qosý
Tıreotoksıkoz.
Aqparat kózi: AQSh Ulttyq densaýlyq ınstıtýttarynyń málimetter qory: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000356.htm
Aýdarmashy: Asel Stambekova, HealthSity jobasynyń derbes úılestirýshisi
Redaktsııalyq alqa:
Almaz Sharman, medıtsına professory
Lázat Aqtaeva, m.ǵ.d.
Sálim Smaıylov, b.ǵ.k.