Mazmuny
Dárigerge barýdan ne kútý qajet
Qyzba - qandaı da bir aýrýǵa jaýap retinde dene temperatýrasynyń artýy.
Dene temperatýry 37,2 - 37,5 ° S-tan asqanda eresekterdegi qyzba týraly aıtylady.
Balalarda qyzba bolýy týraly dene temperatýrasy kelesi mánderden asqanda aıtylady:
· 37,2 °C – qoltyq astynda ólshegende
· 38 °C rektaldyq ólsheýde (tik ishekte)
· 37,5 °C peroraldyq ólsheýde (aýyzda)
Deneniń qalypty temperatýrasy kez kelgen ýaqytta ózgerýi múmkin. Keshki ýaqytta ádette, joǵary bolady. dene temperatýrasyna áser etýi múmkin basqa faktorlar:
· Áıelderde etekkir aınalymynyń ekinshi jartysynda dene temperatýrasy 1 nemese odan joǵary gradýsqa artady.
· Dene belsendiligi, kúshti emotsııalar, tamaq ishý, jyly kıim, dárilik preparattar, bólmedegi joǵary temperatýra jáne joǵary ylǵaldylyq dene temperatýrasynyń artýyna yqpal etedi.
Qyzba – organızmniń ınfektsııaǵa jaýap retinde qorǵanys serpini. Aýrý qozdyratyn bakterııalar men vırýstardyń kópshiligi 37°S-tan asqan temperatýrada jaqsy damıdy. Qyzba mıkroorganızmdermen kúresti kýálandyrǵanymen, ol organızmniń qorǵanysyna baǵyttalǵan.
Mıdyń qyzbadan zaqymdanýy ádette, dene temperatýrasy 42°S-qa deıin kóterilgenge deıin paıda bolmaıdy. Infektsııadan týyndaǵan qyzba emdeý bolmaǵanda dene temperatýrasynyń 41°C-tan artýymen sırek bolady.
Túsiniksiz, birneshe kún men aptaǵa sozylatyn qyzba aıqyn sebepsiz qyzba atalady.
Kez kelgen ınfektsııa qyzbamen qosarlanýy múmkin. Keń taralǵandaryna jatatyndar:
· Kelesi ınfektsııalar: pnevmonııa, súıektiń qabynýy (osteomıelıt), appendıtsıt, týberkýlez, teriniń qabyný aýrýlary (tsellıýlıt) jáne menıngıt
· Respıratorlyq ınfektsııalar: sýyq tııý nemese tumaý tárizdi aýrýlar, angına (baspa), qulaq, muryn ınfektsııalary, ınfektsııalyq mononýkleoz jáne bronhıt
· Nesep shyǵarý joldarynyń ınfektsııasy
· Vırýstyq jáne bakterıaldyq gastroenterıt
Aýtoımmýndyq jáne qabyný aýrýlary da qyzbamen ótýi múmkin. Kelesi túrleri:
· Artrıt nemese dáneker tinniń aýrýlary: revmatoıdtyq artrıt jáne júıelik qyzyl jegi
· Oıyq jaraly kolıt nemese Kron aýrýy
· Vaskýlıt nemese túıindi perıarterııt
Qyzba qaterli isiktiń alǵashqy sımptomy bolýy múmkin. Bul ásirese, Hodjkın aýrýyna, hodjkındik emes lımfomaǵa jáne leıkemııaǵa tán.
qyzbanyń paıda bolýynyń basqa múmkin sebepteri:
· Trombylar nemese tromboflebıt
· dárilik preparattar, mysaly, keıbir antıbıotıkter, antıgıstamındik jáne qurysýǵa qarsy preparattar.
Keıde qarapaıym sýyq tııý nemese basqa vırýstyq ınfektsııa dene temperatýrasyn joǵarylatýy (38,9 - 40°C) múmkin. Bul árqashan aýyr aýrýdy nusqaı bermeıdi. Sonymen qatar, keıbir kúrdeli ınfektsııalar keıde qyzbasyz nemese dene temperatýrasynyń tómendeýimen ótýi múmkin.
Eger qyzba jeńil ótetin bolsa, basqa eshqandaı sımptomdar bolmasa, emdeý qajet bolmaıdy. Suıyqtyqty kóbirek iship, kóbirek demalyńyz.
Dene temperatýrasyn túsirýge tyrysqanda:
· qaltyraý bar bolsa, QYMTANBAŃYZ
· artyq kıim men kórpeni alyp tastańyz. Bólme temperatýrasy tym joǵary nemese tym tómen bolmaýy tıis. Jeńil kıim kıińiz jáne bir juqa kórpe jamylyńyz. Eger bólmede ystyq jáne qapyryq bolsa, jeldetkishti nemese kondıtsıonerdi qosyńyz.
· qyzbany túsirýge jyly vanna nemese gýbkamen súrtiný kómektesýi múmkin. Bul protsedýralar dári qabyldaýdan keıin tıimdi, olaı bolmaǵanda, temperatýra qaıtadan kóterilýi múmkin.
· Sýyq vanna QABYLDAMAŃYZ, muzdy nemese alkogolmen SÚRTINÝDI QOLDANBAŃYZ. Bul protsedýralar terini salqyndatady, biraq, kóbinese, jaǵdaıdy ýshyqtyrady, sebebi, dirildi týyndatýy múmkin, osydan, dene temperatýrasy qaıtadan kóterilýi yqtımal.
Tómende dene temperatýrasyn túsirý úshin dárilerdi qabyldaý boıynsha keıbir usynystar berilgen:
· Atsetamınofen jáne ıbýprofen – ystyqty túsiretin preparattar. Keıde dárigerler eki preparatty da taǵaıyndaıdy.
· Atsetamınofendi ár 4-6 saǵat saıyn qabyldańyz. Preparattyń áreket etý mehanızmi mıdaǵy jylýdy retteý ortalyǵyna áser etýge negizdelgen.
· Ibýprofendi ár 6 - 8 saǵat saıyn qabyldańyz. 6 aılyq jasqa jetpegen sábılerge ıbýprofendi BERÝGE BOLMAIDY.
· Aspırın eresekterdegi qyzbany emdeý úshin tıimdi. Aspırındi balaǵa berý úshin aldyn ala dárigerdiń keńesin alý mindetti.
qyzba kezindegi tamaqtaný jáne suıyqtyq ishý tártibi:
· Naýqastar suıyqtyqty kóp ishýi tıis. Sý, sorpa, shyryn usynylady.
· Tamaq ishýge shekteý qoıylmaıdy, biraq, tábet bolmasa ózińizdi tamaq ishýge májbúrlemeńiz.
103 telefony arqyly jedel járdemdi shaqyryńyz, eger ózińizde nemese qasyńyzdaǵy adamda qyzba jáne kelesi sımptomdardyń biri bolsa:
· Jeńil oıana almaý
· Estiń qalypty bolmaýy
· Júre almaý
· Tynys alýdyń qıyndaýy, muryn qýysyn tazartqannyń ózinde
· Erinniń, tildiń nemese tyrnaqtyń kógerýi
· Kúshti bas aýyrýy
· Moıynnyń qarysýy
· Talma.
Kelesi jaǵdaılarda shuǵyl túrde dárigerge kórinińiz:
· Dene temperatýrasy 40°C-tan artsa, jáne dári ishkende túspese.
· Qyzba 39°C deńgeıinde turaqtasa nemese odan ári ýshyqsa
· Qyzba 48-72 saǵattan artyq sozylsa.
· Qyzba aptanyń ishinde nemese odan uzaq ýaqyt boıy birde basylyp, birde joǵarylaıdy, dene temperatýrasy asa joǵarylamasa da.
· Kúrdeli aýrý bar bolsa, mysaly, júrek aýrýy, mýkovıstsıdoz, ÓSOA (HOBL) nemese ókpeniń basqa sozylmaly aýrýlary.
· Qyzba kezinde bóritken nemese kógerý paıda bolsa.
· Nesep shyǵarýda aýyrsyný bolsa.
· Immýndyq júıede máseleler bolsa, (steroıdtarmen emdeý, súıek kemigin nemese aǵza almastyrǵannan keıingi jaǵdaı, kók baýyrdy alyp tastaý, AITV (VICh) - oń statýs, qaterli isikten emdelý tarıhy)
· Úshinshi álem elderine jaqynda sapar shegý
Dárigerge barýdan neni kútý qajet
Dáriger qyzbanyń sebebin anyqtaý úshin naýqasty qarap, tekseredi: terini, kózdi, qulaqty, muryndy, kómeıdi, keýdeni, ishti.
Emdeý qyzbanyń uzaqtyǵy men sebebine, jáne basqa sımptomdaryna baılanysty.
Aýrýdy anyqtaý úshin kelesi tekserýlerdi ótkizý qajet bolady:
· Qannyń jiktelgen taldaýy (OAK)
· Neseptiń jalpy taldaýy (OAM)
· Keýde qýysy aǵzalarynyń sholý rentgenografııasy.
Dene temperatýrasynyń artýy; Gıpertermııa; Pıreksııa.