Anemııa – qanda ottegini aǵzalarǵa negizgi jetkizýshiler - saý qyzyl qan jasýshalarynyń tapshylyǵy bolǵanda damıtyn aýrý. Eger qannyń qyzyl jasýshalarynda gemoglobınniń mólsheri tómendese, organızm temirdiń mólsherin jetkiliksiz alady. Anemııanyń sımptomdary, mysaly, sharshaý otteginiń organızmge jetkiliksiz túsýinen paıda bolady.

Anemııa – qannyń keń taralǵan derti. Áıelder jáne sozylmaly aýrýǵa shaldyqqan adamdar osy dertke beıim keledi. Kelesi faktorlardy este ustaý qajet:

· Anemııanyń keıbir túrleri tuqym qýalaıdy, sábıler týǵannan zardap shegýi múmkin.

· Bala órbitý jasyndaǵy áıelder anemııanyń temir tapshylyqty atalatyn túrine beıim, bul etekkir kezinde qan joǵaltýmen jáne júktilik kezinde qan kólemine qajettiliktiń artýyna baılanysty.

· Egde jastaǵy adamdar da anemııanyń damý qaýpine beıim, tómen kalorııaly emdám jáne basqa aýrýlardyń bolýyna baılanysty.

Anemııanyń túri kóp. Olardyń báriniń sebebi men emdeý tásili boıynsha aıyrmashylyǵy bar. Temir tapshylyqty anemııa - asa keń taralǵan túri, temir quramdas qospalar men emdámdi túzetý arqyly jaqsy emdeledi. Anemııanyń keıbir túri, mysaly, júktilik kezindegi – tabıǵı sanalady. Alaıda, anemııanyń keıbir túrleri adamnyń ómir boıy densaýlyǵyna máseleler ákelýi múmkin.

Anemııanyń sebebi nede?

Anemııanyń 400 astam túri bar, olardy úsh sanatqa jikteýge bolady:

· Qan joǵaltýdan bolatyn anemııa.

· Qyzyl qan jasýshalar sanynyń azaıýynan nemese túzilý mehanızminiń buzylýynan týyndaıtyn anemııa.

· Qyzyl qan jasýshalarynyń buzylýynan bolatyn anemııa.

Qan joǵaltýdan bolatyn anemııa. Qyzyl qan jasýshalary uzaq ýaqyt boıy baıaý sozylǵan, baıqalmaǵan qan ketýi saldarynan joǵatylýy múmkin. Mundaı sozylmaly qan ketýler ádette, asqazan ishek joldarynyń dertiniń nátıjesinde bolady, mysaly, oıyq jaralar, gemorroı, gastrıt (asqazannyń silemeı qabatynyń qabynýy) jáne qaterli isik. Sozylmaly qan ketýler sondaı-aq, steroıdty emes qabynýǵa qarsy dárilik preparattardy (NPVP) qoldanýdan bolýy múmkin, mysaly, aspırındi. Etekkir jáne bosaný áıelderde qandy edáýir joǵaltýǵa aparady, ásirese, etekkirdiń mol bolýynda jáne kóp uryqty júktilikte.

Qyzyl qan jasýshalar sanynyń azaıýynan nemese túzilý mehanızminiń buzylýynan týyndaıtyn anemııa. Oraq tárizdi jasýshaly anemııada qyzyl qan jasýshalary oraq tárizdi pishindi bolady, (osydan ataýy, ”oraq tárizdi jasýshaly”) genetıkalyq aýqaý saldarynan. Olar tez jarylyp-joıylady, sondyqtan, ottegi aǵzalarǵa jetkizilmeıdi, bul anemııaǵa aparady. Oraq tárizdi qyzyl qan jasýshalary usaq qantamyrlarynda tirelip qalýy da múmkin, bul aýyrsynýdy týyndatady.

Túziletin qyzyl qan jasýshalar sanynyń azaıýynan týyndaıtyn anemııa. Temir tapshylyqty anemııa organızmdegi organıkalyq emes temirdiń jetispeýi saldarynan damıdy. súıek kemigi (súıektiń ortalyq bóiligi) ottegini aǵzalarǵa tasymaldaıtyn qyzyl qan jasýshalarynyń qurambóligi – gemoglobındi óndirý úshin qajet. Temirdiń mólsheri sáıkes bolmaǵanda, organızm qyzyl qan jasýshalary úshin gemoglobındi jetkilikti mólsherde óndire almaıdy. Nátıjesi - temir tapshylyqty anemııa.
temirge jutań emdám temir tapshylyqty anemııanyń sebebi bolady, ásirese, sábılerde, balalarda, jasóspirimder men ósimdik tektes emdám ustanatyndarda. Júktilik jáne bala emizý kezeńindegi metabolızm qajettiligi, etekkir de áıel organızmindegi temirdiń qoryn taýysady. Jıi qan tapsyrý, aýyr dene júktemesi organızmdegi temirdiń qoryn taýysýy múmkin. Keıbir adamdar taǵammen temirdiń mólsherin jetkilikti tutynady, alaıda, asqazan-ishek joldaryndaǵy derttik ózgeristerdiń saldarynan ol sińirilmeıdi, mysaly, Kron aýrýy, nemese asqazannyń , ash ishektiń bóligi hıýrgııalyq túrde joıylǵan bolsa. Keıbir preparattar, tamaq pen kofeın quramdas sýsyn da temirdiń sińý úrdisine áser etýi múmkin.

B-12 dárýmeni jáne folıı qyshqylynyń jetispeýinen bolatyn anemııa (megaloblastyq anemııa) – anemııanyń bir túri, sebebi, organızmdegi V12 dárýmeniniń tapshylyǵy. Qyzyl qan jasýshalaryn túzý úshin organızmge V12 dárýmeni jáne folıı qyshqyly qajet, eger olardyń biri nemese ekeýi de organızmde jetispeıtin bolsa, megaloblastyq anemııa damıdy.

Keıde organızmde V12 dárýmeni taǵamnan sorylmaıdy, bul pernıtsıozdyq anemııa atalatyn jaǵdaıǵa aparady. V12 dárýmeniniń jetkiliksiz sińýi Kron aýrýynyń, ishektiń parazıtarlyq ınfektsııasynyń, asqazan men ishektiń bóliginiń hırýrgııalyq joıylýynyń, AITV(VICh) - ınfektsııanyń saldary bolýy múmkin. Etti az jeıtin nemese múlde jemeıtin, qatań ósimdik tektes emdámdi ustanatyndar tamaqpen V12 dárýmenin jetkilikti mólsherde almaıdy.

Folıı qyshqylynyń tapshylyǵy quramynda folıı qyshqylynyń mólsheri az taǵamdy tutyný saldarynan damıdy, mysaly, folıı qyshqylynyń mólsheri az kókónisterdi nemese olardyń termııalyq óńdelýi saldarynan. Belgili bir preparattardy qabyldaý kezinde nemese alkogoldi shamadan artyq tutynýda, organızmge folıı qyshqylynyń qosymsha mólsheri qajet bolsa (mysaly, júktilik kezinde) tapshylyq damýy múmkin. Eki ishek aýrýy - tropıkalyq aftalar men glıýtenge sezimtaldyq enteropatııa (tselıakııa) –
organızmde V12 dárýmeniniń jáne folıı qyshqylynyń tapshylyǵyna aparýy múmkin. Júktiliktiń erte kezinde organızmde folıı qyshqylynyń jetkilikti mólsheri uryqta júıke tútiginiń omyrtqanyń jyryǵy sekildi aqaýynyń damýynyń aldyn alady.

Súıek kemiginiń qyzmetine jáne dińgekti jasýshalarǵa baılanysty paıda bolatyn anemııa. Keıde organızm súıek kemigindegi «dińgekti jasýshalar» atalatyn qarapaıym jasýshalarǵa (olar keıinnen qyzyl jasýshalarǵa damıdy) baılanysty qyzyl qan jaýshalarynyń jetkilikti mólsherin óndire almaıdy. Bul qajetti jasýshalardyń mólsheri olarda aqaý paıda bolsa nemese metastazdyq qaterli isik jasýshalarymen almasýynan azaıýy múmkin.

Aplastıkalyq anemııa – dińgkekti jasýshalar sanynyń edáýir azaıýynda nemese olardyń bolmaýynda paıda bolatyn kúrdeli aýrý. Aplastıkalyq anemııa tuqym qýalaýy múmkin, sebepsiz nemese súıek kemiginiń dárilik preparattarmen, radıatsııamen, hımıoterapııamen nemese ınfektsııamen zaqymdanýynan damýy múmkin.

Talassemııa – anemııanyń tuqym qýalaıtyn túri, bul kezde qan jasýshalarynyń durys qalyptasýy jáne ósýi múmkin bolmaıdy. Talassemııa – Jerorta teńiziniń, Afrıkanyń, Orta jáne Ońtústik Azııanyń óńirlerinen shyqqan adamdarǵa tán keletin, tuqym qýalaıtyn derttik jaǵdaı. Bul jaǵdaıdyń aýyrlyǵy ortashadan ómirge qaterlige deıin bolýy múmkin; asa aýyr túri – Kýlı anemııasy atalady. Qorǵasyn súıektiń kemigine ýytty, onymen janasý anemııanyń damýyna aparýy múmkin. Qorǵasynmen ýlaný eresekterde jumysta jáne balalarda, bolǵan chıpsilerdi jegende oryn alýy múmkin. Keramıkalyq ydystardyń áınekeıi durys bolmaýy da tamaqty qorǵasynmen ýlaýy múmkin.

Basqa derttik jaǵdaılarǵa qosarlanatyn anemııa. Búırek aýrýy damysa jáne gıpotıreoıdızmde organızm qannyń qyzyl jasýshalarynyń túzilý úrdisine qajetti sáıkes gormondardy óndirmeıdi. Basqa sozylmaly aýrýlar – aýtoımmýndyq buzylystar, mysaly, qyzyljegi nemese revmatoıdty artrıt, qaterli isik nemese ınfektsııalar da túziletin qannyń qyzyl jasýshalarynyń sanyn azaıtýy múmkin.

Qannyń qyzyl jasýshalarynyń mezgilinen buryn buzylýynan týyndaıtyn anemııa. Qannyń qyzyl jasýshalary synǵysh jáne aınalym júıesindegi ádettegi júktemelerge shydaı almasa, olar mezgilinen buryn buzylýy múmkin, bul gemolıtıkalyq anemııany týyndatady. Gemolıtıkalyq anemııa adamda týa bitýi nemese keıin damýy múmkin. Birqatar derttik jaǵdaılar, mysaly, oraq tárizdi jasýshaly anemııa, qannyń qyzyl jasýshalarynyń osy aqaýlaryna aparýy múmkin. Túziletin jasýshalardyń sanyn azaıtatyn tuqym qýalaıtyn keıbir aýrýlar, mysaly, talassemııa da synǵysh jasýshalardyń túzilýine yqpal etedi.

Gemolıtıkalyq anemııa kenetten nemese ınfektsııalar, dárilik preparattar, jylannyń nemese búıenniń ýyty, nemese taǵamnyń belgili bir túrleri sekildi kúızelisti faktorlardan damýy múmkin. baýyr men búırek aýrýlarynyń damyǵan túrinde de qannyń qyzyl jasýshalarynyń tirshiligi qysqarýy múmkin.

ımmýndyq júıe keıde qyzyl jasýshalardy bógde retinde qabyldap, qate shabýylǵa alady, bul anemııaǵa aparady. Júkti áıeldiń ımmýndyq júıesi uryq qanynyń qyzyl jasýshalaryna qatysty teris yqpaldy bolsa, balada anemııanyń telimdi túri – sábılerdiń gemolıtıkalyq aýrýy damıdy.

Tamyrlardy almastyrý, júrek klapandaryn protezdeý, jańa isikter, aýyr dárejeli kúıikter, hımııalyq zattekterdiń áseri, aýyr dárejeli gıpertenzııa, qan uıýynyń buzylysy qannyń qalypty qyzyl jasýshalarynyń zaqymdanýyna aparýy jáne olardy jeńil buzylatyn etýi múmkin. Sırek jaǵdaılarda ulǵaıǵan kók baýyr qannyń qyzyl jasýshalarynyń tejeýi múmkin jáne olar aınalym aǵymyna túskenge deıin buzýy múmkin.

Sımptomdary qandaı?

Anemııanyń sımptomdary onyń túrine, sebebine jáne densaýlyqtyń jaǵdaıyna baılanysty ár túrli. Anemııa basqa derttik jaǵdaılarmen baılanysty bolýy múmkin, mysaly, qan ketýi, oıyq jaralar, etekkir máselesi, nemese qaterli isik – aldymen osy aýrýlarǵa tán sımptomdar baıqalady.

Organızmniń anemııanyń sımptomdaryn erte satysynda joıatyn erekshe qabileti bar. Eger anemııanyń aýyrlyǵy orta dárejeli bolsa, nemese uzaq ýaqyt boıy damysa, onyń sımptomdaryn baıqamaýyńyz múmkin.

Anemııanyń kóptegen túrlerine jalpy tán bolatyndar:

· Tez sharshaý jáne jumys qabiletin joǵaltý.

· Júrektiń ádettegi emes jıi soǵýy, ásirese, dene júktemesinde.

· Tynys alýdyń qysqarýy
jáne bas aýyrýy, ásirese, dene júktemesinde.

· Zeıindi shoǵyrlandyrý máseleleri

· Bas aınalýy

· Teriniń solǵyndyǵy

· Aıaqtyń qurysýy

· Uıqysyzdyq.

Ári qaraı anemııanyń belgili bir túrlerine tán sımptomdar keltiriledi:

Temir tapshylyǵynan bolǵan anemııa:

· Qaǵazdy, muzdy nemese topyraqty jegisi kelý (tábettiń ózgerisi atalatyn jaǵdaı).

· Tyrnaqtyń joǵary qaraı qısaıýy - koılonıhıaz.

· Aýyz silemeı qabatynyń aýyrsynatyn sezimtaldyǵy, aýyz shetinde syzat paıda bolýymen.

B-12 dárýmeniniń tapshylyǵynan týyndaıtyn anemııa:

· Alaqan men tabandaǵy «shymshý», «ıne» qadalý sezimi.

· Dám sezimin joǵaltý.

· Júristiń buzylýy.

· Qol-aıaqtyń qozǵalysynyń ıkemsizdigi.

· Estiń qalypty bolmaýy.

· Elesteý, sandyraq jáne esten aýysý.

Qorǵasynmen sozylmaly ýlanýdan týyndaıtyn anemııa:

· Qyzyl ıekte bolatyn qoshqyl kók jolaq, qorǵanys syzyǵy atalady.

· Ishtiń aýyrsynýy

· ish qatýy

· qusý

qannyń qyzyl jasýshalarynynyń sozylmaly buzylýynan týyndaıtyn anemııa:

· Sary aýrý (teri men kózdiń sarǵaıýy)

· Neseptiń qońyr nemese qyzyl bolýy

· Aıaqtaǵy jaralar

· Sábı shaqta álsiz damý

· Ót – tas aýrýynyń sımptomdary

Oraq tárizdi jasýshaly anemııa:

· Sharshaý

· Juqpaǵa asa beıimdilik

· Balalyq shaqtaǵy ósýdiń jáne damýdyń baıaýlyǵy

· Kúshti aýyrsynýlar, ásirese, býynda, ishte, qol-aıaqta.

qannyń qyzyl jasýshalarynynyń kenetten buzylýynan týyndaıtyn anemııa:

· Ishtiń aýyrsynýy

· Neseptiń qońyr nemese qyzyl bolýy

· Sary aýrý (teriniń sarǵaıýy)

· Teri astyndaǵy shaǵyn qantalaýlar.

· Ustamalar

· búırek jetkiliksizdiginiń sımptomdary .

Dárigerge kórinińiz, eger:

· Balańyzda nemese ózińizde udaıy sharshaý sezimi bolsa, tynys alý buzylsa, júrek soǵýy jıilese, teri solǵyn tartsa, nemese anemııanyń basqa sımptomdary baıqalsa.

· Balańyz nemese ózińiz az tamaqtanatyn bolsańyz, nemese organızmge dárýmender men mıneraldar jetkiliksiz túsetin bolspa.

· Etekkir aýyr ótetin bolsa, nemese oıyq jaranyń, gastrıttiń, gemorroıdyń nemese kolo-rektaldyq qaterli isiktiń sımptomdary paıda bolsa.

· Siz qorshaǵan ortada bar qorǵasynmen ýlanýdan qaýiptenesiz.

· Otbasynda tuqym qýalaıtyn anemııa bar, jáne bala kóterýdi josparlaý aldynda genetıkalyq keńes alǵyńyz keledi.

· Siz júktilikti bolýdy qarastyratyn áıel bolsańyz, dáriger taǵamdyq qospalardy qabyldaýdy usynady, tipti uryqtanýǵa deıin, ásirese, folıı qyshqylynyń týyndylaryn. Bul qospalar ana men balaǵa paıdaly.

Bar ekendigin qalaı bilýge bolady?

anemııa dıagnozyn qoıý úshin dáriger syrqatnamany, deneńizdi qaraıdy, zerthanalyq taldaý ótkizedi. Sımptomdaryńyz, otbasyndaǵy syrqatnama, emdám, qabyldaıtyn preparattar, alkogol qabyldaý jáne etnıkalyq tegińiz týraly týraly tolyq jaýap berý arqyly siz dárigerge kómektese alasyz. Dárigerińiz anemııanyń sımptomdary bolýyn jáne onyń sebebin nusqaıtyn basqa dene kórsetkishterin anyqtaıdy.

Qan taldaýy dıagnozdy rastaýymen qatar sebebin de anyqtaýǵa kómektesedi. Negizgi taldaýlardyń biri – jiktelgen qan taldaýy, onyń barysynda qannyń qyzyl jasýshalarynyń sany, ólshemi, kólemi jáne olardaǵy gemoglobın mólsheri anyqtalady.

Eger aýrýdyń basynda temirdiń tapshylyǵy anyqtalsa, dáriger qandaǵy temir deńgeıin jáne organızmdegi temirdiń jalpy qorynyń úzdik kórsetkishi - qan plazmasyndaǵy ferrıtınniń deńgeıin anyqtaıdy. Dáriger sonymen qatar, qandaǵy V12 dárýmeniniń jáne folıı qyshqylynyń deńgeıin ólsheıdi. Tek sırek jaǵdaıda dáriger anemııanyń sebebin anyqtaý úshin súıek kemiginiń úlgisin alady.

Qannyń arnaıy taldaýlary sırek kezdesetin anemııanyń túrlerin anyqtaıdy, mysaly, qannyń qyzyl jasýshalaryna ımmýndyq shabýyl, qannyń qyzyl jasýshalarynyń synǵyshtyǵy nemese fermentterdiń, gemoglobınniń jáne uıý júıesiniń aqaýlary.

Dáriger gemolıtıkalyq anemııaǵa kúmándansa, taldaýlar qannyń qyzyl jasýshalarynyń ydyraý ónimderiniń qan men nesepte bolýyn kórsetedi.


Emdeý ádisteri qandaı?

Dáriger anemııany emdep jazýy úshin onyń sebebin anyqtaýy tıis. Anemııanyń bir túrin emdeý basqa túri úshin orynsyz nemese qaýipti bolýy múmkin.

Qandy joǵaltýdan týyndaǵan anemııa. Kenetten qannyń úlken kólemin joǵaltýda sizge suıyqtyq, qan quıýmen, ottegi berýmen kómektesedi, jáne qannyń jańa qyzyl jasýshalaryn qurý úshin temir preparattaryn berý qajet bolýy múmkin. Qandy sozylmaly joǵaltý aldymen, qan ketý kózin anyqtaýmen, ony toqtatýmen emdeledi, qajet bolsa, temir tapshylyqty anemııaǵa emdeý taǵaıyndalady.

Qannyń qyzyl jasýshalarynyń túzilýiniń tómendeýine baılanysty týyndaıtyn anemııa. Temir tapshylyqty anemııada dáriger quramynda temiri organızmge jeńil sińetin temirli túrde bolatyn taǵamdyq qospalardy usynady. Belgili bir ýaqyt ishinde bosatylatyn temiri bar qospalar kópshilik úshin jaqsy tańdaý emes, sebebi, temir as qorytý joldarynyń kóbinese joǵarǵy bóliginde sińedi.

Saqtandyrý: temiri bar qospalardy qoldaný aldynda árdaıym dárigermen keńesý qajet. Temirdiń organızmdegi artyqshylyǵy zııandy bolýy múmkin. Temir preparattarynyń artyq mólsherin tutyný sımptomdary - sharshaý, qusý, dıareıa, bas aýyrýy, ashýshańdyq jáne qosarlanatyn nashar seziný.

Saqtandyrý: temiri bar qospalar, basqa da qospalar men dáriler sekildi – balalardyń qoly jetpeıtin jerde saqtalýy tıis. temiri bar preparattarmen ýlaný – kishkentaı balalardaǵy ýlanýdyń jıi sebebi. Keıbir tabletkalardy qoldaný birneshe saǵat ishinde ólim-jitimge aparýy múmkin. Balalardaǵy ýlaný sımptomdary – bas aınalýy, estiń qalypty bolmaýy, júrek aınýy, qusý, ish ótýi. Shuǵyl túrde dárigerge kóriný qajet.

Janama áseri: temiri bar qospalardy bir jylǵa deıin qabyldaýyńyz múmkin. Bul qospalardy tamaqpen birge qabyldaý jıi kezdesetin janama áserleriniń aldyn alýǵa kómektesedi: júrek aınýy, dıareıa, ish qatýy jáne asqazandaǵy aýyrsyný. Dárigerge habarlańyz, eger janama áserleri uzaq ýaqyt boıy saqtalsa. Quramy boıynsha ár túrli preparattar bolady.

Temir preparattary basqa da qabyldaıtyn dárilermen árekettesýi múmkin, sondyqtan, basqa aýrý boıynsha qabyldaıtyn dári týraly dárigerge mindetti túrde aıtý qajet. Kaltsıı preparattary temirdiń sińýine kedergi keltiredi, sondyqtan olardy ár túrli ýaqytta qabyldaý qajet.

Sondaı-aq, dáriger emdám quramyndaǵy temirdiń mólsherin arttyrýdy usynýy múmkin. Temirdiń jaqsy kózderi – qyzyl et, burshaq tuqymdastar, jumyrtqanyń sarysy, óńdelmegen dándi daqyl ónimderi, jańǵaqtar, teńiz ónimderi.

Dáriger emdeý barysynda qannyń qyzyl jasýshalarynyń kórsetkishterin baqylaıdy: gematokrıt, gemoglobın, ferrıtın deńgeılerin. Eger temir quramdas qospalardy qoldanýdan jaǵdaı jaqsarmasa, anemııany týyndatqan basqa sebepti izdeý qajet. Sırek jaǵdaıda dáriger temir preparattarynyń ınektsııasyn nemese temir preparattaryn kóktamyr arqyly engizýdi taǵaıyndaıdy. Sırek jaǵdaıda temir tapshylyqty anemııa ómirge qaýip tóndiretin bolsa, qan quıý qajet bolady.

V12 dárýmeniniń jáne folıı qyshqylynyń tapshylyǵynan týyndaǵan anemııa. Eger organızmde V12 dárýmeni jetispese, dáriger B-12 dárýmeniniń ınektsııasyn taǵaıyndaıdy, sonymen qatar, V12 dárýmeni bar qospalardyń úlken mólsherin nemese V12 dárýmeni bar murynǵa arnalǵan spreıdi usynýy múmkin. Organızmde V12 dárýmeniniń qajetti mólsheri bolǵanda tapshylyqtyń kóptegen sımptomdary azaıýy yqtımal.

V12 dárýmeniniń tapshylyǵy bolatyn adamdardyń kópshiligi V12 dárýmenin udaıy sińire almaýy múmkin, olarǵa ár aı saıyn nemese ár úsh aı saıyn ınektsııalar, nemese kúndelikti tabletkalar qabyldaý qajet bolýy múmkin.

Dáriger emdám quramyndaǵy V12 dárýmeniniń mólsherin arttyrýdy usynýy múmkin. V12 dárýmeniniń jaqsy kózi: et, baýyr, búırek; balyq, ýstrıtsalar, mollıýskiler; sút, syr, jumyrtqa.

Folıı qyshqylynyń tapshylyǵynda dáriger ol quramdas qospalardy taǵaıyndaıdy jáne emdám quramynda folıı qyshqylynyń mólsherin arttyrýdy usynady. Folıı qyshqylynyń jaqsy kózderi: jasyl japyraqty balǵyn jemister men kókónister, aıqas gúldiler tuqymynyń kókónisteri (gúldi qyryqqabat, brokkolı, brıýssel qyryqqabaty), baýyr, búırek, sút ónimderi, óńdelmegen dándi daqyl ónimderi. Kókónisterdi shıki kúıinde nemese sál ǵana qyzdyryp tutynǵan jón.

Súıek kemigi qyzmetiniń buzylýynan jáne dińgekti jasýshalarda máseleler bolýyna baılanysty paıda bolatyn anemııa.

Súıek kemiginiń nemese dińgekti jasýshalardyń qyzmetiniń buzylysynan bolatyn anemııa turaqty sıpatty keledi jáne kúrdelirek emdeledi. Tuqym qýalaıtyn anemııany, mysaly, talassemııany, emdeý ádisteri kóp jáne naqty jaǵdaıǵa jáne aýrýdyń sımptomdaryna baılanysty. Birqatar jaǵdaılarda emdeý múlde qajet bolmaıdy, al basqa jaǵdaılarda kóp rettik quıylymdar jáne basqa shuǵyl kúrdeli sharalar qajet bolady. aplastıkalyq anemııa keıde kenetten jazylý satysyna kóshýi múmkindigine qaramastan, bul aýrýǵa shaldyqqandar súıek kemigin almastyrýǵa muqtaj.

Qorǵasynmen ýlanýdy emdeý qorǵasynmen janasýdy joıýǵa jáne organızmnen qorǵasyndy baılanystyryp, shyǵaratyn preparattardy taǵaıyndaýǵa negizdeledi. Anemııa sozylmaly aýrý nátıjesinde damyǵan adamdarǵa anemııany jeńildetýdiń jaqsy tásili – ony týyndatqan aýrýdy emdeý. Qannyń qyzyl jasýshalarynyń túzilýin yntalandyratyn gormon – Epogen ınektsııalary tıimdi bolýy múmkin. Búırek jetkiliksizdiginen bolǵan anemııada sáıkes dıalız, Epogendi qabyldaý, sondaı-aq, búırek almastyrý qajet bolýy
múmkin.

Qannyń qyzyl jasýshalarynyń buzylýynyń kúsheıýinen bolatyn anemııa. Gemolıtıkalyq anemııany emdeý onyń sebebine baılanysty taǵaıyndalady. Ortasha gemolıtıkalyq anemııada emdeý qajet bolmaýy da múmkin. Qorshaǵan ortadaǵy titirkendirgish faktordy – hımııalyq zattekti anyqtaý múmkin bolsa – osy zattekpen janasýdy dereý toqtatý qajet. Gemolıtıkalyq anemııasy bar adamdarǵa júrektiń zaqymdanǵan klapandaryn almastyrý, isikti alyp tastaý nemese dertti ózgergen qantamyrlaryn túzetý úshin hırýrgııalyq aralasý qajet bolýy múmkin.

Sondaı-aq, qoldaıtyn emdeý taǵaıyndalady, mysaly, suıyqtyqty kóktamyr arqyly engizý jáne aýyrsynýdy basý. Birqatar jaǵdaıda qan quıý qajet bolýy múmkin. Steroıdtyq preparattar organızmniń ózindik qannyń qyzyl jasýshalaryna ımmýndyq serpinin kidirtýi múmkin. Belgili bir zııandy faktorlardy plazmaferezdiń kómegimen qannan joıýǵa bolady.

Gemolıtıkalyq anemııa emdeýge qaramastan saqtalatyn bolsa, dáriger sońǵy shara retinde- splenektomııany –kók baýyrdy hırýrgııalyq jolmen alyp tastaýdy usynady. Kóptegen adamdar kók baýyrsyz da qalypty ómir súredi.

Ót qabyn alyp tastaý qajet bolýy múmkin, eger anemııa burynnan oryn alsa jáne ót tas aýrýynyń sımptomdary bolsa. Gemolıtıkalyq anemııa búırekti zaqymdasa, dıalızdi ótkizý qajet bolýy múmkin. Asa sırek jaǵdaıda súıek kemigin almastyrý - Gemolıtıkalyq anemııany emdeýdiń barysynda jalǵyz jaramdy sheshim bolýy múmkin.

Oraq tárizdi jasýshaly anemııany emdeý bolmaýyna qaramastan, dárilik preparattar aýyrsynýdy azaıtýy múmkin. Gıdroksıýrea atalatyn preparat gemoglobınniń balamaly, aýrýǵa shaldyqpaǵan túriniń túzilýin yntalandyrady.

Qalaı aldyn alýǵa bolady?

Temir tapshylyqty anemııanyń aldyn alý úshin taǵamdy durys úılesimdi emdám boıynsha tutyný qajet, oǵan temirdiń kózderi, V12 dárýmeni men folıı qyshqyly enýi tıis.

· Eger vegetarıandyq emdámdi tutynatyn bolsańyz, taǵamtaný boıynsha mamanmen nemese dárigermen qajetti qospalar men emdámdi talqylańyz.

· taǵamtaný boıynsha mamannan nemese dárigerden S dárýmenin tutyný qajettiligin surańyz. C dárýmeni asqazannyń qyshqylyn kúsheıtedi jáne emdámniń ónimderinen temirdiń sińýin jaqsartýy múmkin.

· Kofeın men sháıdi tutynýdy azaıtý qajet. Bul zattekter temirdiń sińýin basýy múmkin. Temirdiń basqa da tejeýshileri EDTA saqtaýyshtary, talshyqtar, kaltsııdiń úlken mólsheri, keıbir kókónisterde bolatyn fıtattar.

· Temirmen baıytylǵan jarmalar men nandy tańdańyz.

· Qaýipsizdik boıynsha nusqaýlyqty qadaǵalańyz, eger jumysyńyz qorǵasyny bar materıaldarmen janasýǵa qatysty bolsa, mysaly, galvanıkalyq elementter (batareıkalar), munaı nemese boıaýlar.

· Dárigerden nemese jergilikti densaýlyq saqtaý organdarynan tamaq nemese sýsyn ázirleıtin keramıkalyq ydysta qorǵasynnyń mólsheri bolýyn anyqtaıtyn testilerdi surastyryńyz.