Инсульт (апоплексикалық соққы) – өте қауіпті жағдай. Ол бас миына іштен қан құйылуынан немесе ми тамырларына тробмтардың тіреліп қалуынан туындайтын ауру. Инсульттің себептері гипертоникалық ауру, ми қантамырларының атеросклерозы, аневризмдер болуы мүмкін. Мұндай жағдай кезінде өзгерген тамырлар әсіресе физикалық және ақыл-естік күштемелерге сезімтал келеді. Инсульттің дамуына сондай-ақ эмоционалды факторлар, әсіресе жағымысыз жайттар қатты әсер етуі мүмкін.
Инсульттің алдында адамда бас айналу, бас ауру және бастың теңселуі, аяқ-қолдың ұйюы, тілдің күрмелуі орын алуы мүмкін, ал одан кейін адам естен танады. Ауру адамның беті қып-қызыл болып кетеді, жүрек соғысы қысымды және ақырын болады, терең тыныс алады, жиі қырылдап кетіп жатады, температурасы көтеріледі, қарашықтары жарыққа әсер бермей қалады. Бірден аяқ-қол істемеу қалады, бет-ауыз қисаяды. Бұдан кейін салданған жақ мидың зақымданған ошағына қарама-қарсы болып қалады.
Инсульттің екі түрі болады: ишемиялық инсульт прогрессивті атеросклероздан туындайды, геморрагиялық инсульт – жоғары артериялық қысымнан және церебральді микроаневризмалар тамырларының әсерінен туындайды. Микроаневризм процессінің түзіліміне тек жастың ұлғайғандығы және артериялық қысымның деңгейі әсер етеді, сондықтан, ол қаншалықты жоғары болса, геморрагиялық инсульттің қаупі де соншалықты басым болады. Ишемиялық инсульттің және миокада инфарктінің артериялық қысымның деңгейіне тікелей қатысы жоқ.
Инсульттің емделуі. Жоғары қауіпті белгілер пайда болғанда, тез арада жедел жәрдем тобын шақыру керек.
Инсульттің емдеу үшін, оны бірнеше бағытта жүргізу керек: базисті емдеу, арнайы ишемиялық және геморрагиялық емдеу әдісі.
Инсульт кезіндегі базистік терапия мынадай болады:
• Жүрек-қан тамырлары жүйесі функциясын реттеу. Бірінші кезекте артериялық қысымды бақылауды жүзеге асыру қажет. Науқас үшін үйреншікті цифрлар 15-20 мм. сын.бағ.ст болуы тиіс. Бұл үшін қолданылады бета-тежегіштер (анаприлин, атенолол), АПФ ингибиторлары (каптоприл, эналаприл), кальций өзектерінің тежегіштері (нефидипин, амлодипин), артериялық гипотензия кезінде вазопрессорлы әсер көрсететін құралдары (допамин, альфа-адреномиметики) және көлем ауыстырғыш терапия (декстрандар, біртопты жаңа мұздатылған плазма).
• Сыртқы тыныс алу функциясын және оксигенацияға (санациялау, тыныс алу жолдарының ауа өткізгіштігін орнату, кеңірдек интубациясы, қажет болған жағдайда, ИВЛ өткізу ) тұрақтандыруға бағытталған іс-шаралар болып табылады. Өкпе ісігінің дамуы кезінде науқастарға жүрек гликозидтері (коргликон, строфантин) тағайындайды.
• Мидің ісінуін азайтуға бағытталған іс-шаралар. Бұған, кортикостероидтар (дексазон), осмостық диуретиктер (маннитол) қолданады.
• Алдын алу және асқынулары емдеу жөніндегі іс-шаралар: пневмония, ойықжара, уроинфекциялар, ДВС-синдром, флеботромбоздар және тромбоэмболиялар өкпе артериялары, контрактуралар және т. б.
Ишемиялық инсульттің емі
Ишемиялық инсульт кезінде негізгі патогенетикалық емдеу принциптерін мыналар қамтиды:
• Зақымдану аймағындағы қан айналымды қалпына келтіру;
• Мидың қалыпты жұмысы мен оның құрылымдық зақымдануын қорғау;
Аталмыш қалпына келтіру шарасы зақымдану аймағындағы қан айналымына қолданылады: дәрі-дәрмектік тромболизис (рекомбинанттық тіндік активаторы плазминогена, альтеплаза, урокиназа), антиагреганттар (аспирин, дипиридамол, тиклид, пентоксифиллин), антикоагулянттар (фраксипарин, гепарин, фенилин, варфарин), вазоактивті дәрілер (винпоцетин, кавинтон, ницерголин, инстенон, эуфиллин, циннаризин), ангиопротекторлар (пармидин, продектин, аскорутин, троксевазин, этамзилат, добезилат, вобензим), экстракорпоралды әдістер (гемосорбция, ультрагемофильтрация, қанның лазерлік сәулеленуі), гравитациялық әдістері (плазмаферез).
Сондай-ақ, хирургиялық әдістер де қолданылады: экстра-интракраниалді микроанастомозды таңу тромбэктомия, артериялық реконструктивті операциялар.
Мидың қалыпты жұмысына қолдау жасау үшін қолданылады мыналар: антиоксиданттар (эмоксипин, милдронат, Е дәрумені, аскорбин қышқылы), алынған нейротрофикалық әрекеттер препараттары (пирацетам, церебролизин, семакс, глицин, пикамилон), энергетикалық тінді метаболизмі жақсартатын препараттар (цитохром С, актовегин, рибоксин, аплегин).
Геморрагиялық инсультті емдеу
Геморрагиялық инсультті емдеу кезінде басты назарда қан тамырлары қабырғасының өтімділігін азайту көзделеді және қалыптасқан тромтар бұзылысы жайында ескерту беру де бар. Бұл үшін қолданады ангиопротекторы (пармидин, продектин, аскорутин, троксевазин, этамзилат), вазоселективті кальций арналары тежегіштері (нимодипин), вазоактивті препараттар (vinpocetine, кавинтон, ницерголин, инстенон, эуфиллин, циннаризин). Қайталамалы ишемиялық ми тіндерінің зақымдануының алдын алу үшін төменмолекулалық декстрандар пайдаланылады, антиагреганттар артериялық қысымды үздіксіз мониторинг жасау үшін қолданылады.
Ишемиялық инсульт кезінде ми ісігі болдырмау керек.
Көп жағдайда геморрагиялық инсультты емдеу үшін хирургиялық ем неғұрлым тиімді болып есептеледі.
Инсультті хирургиялық емдеуге арналған көрсеткіштер:
• Миішілік жартышарлық қан құйылу көлемі компьютерлік томография (КТ) бойынша 40 мл (мәліметтері бас).
• Мишыққа қан құйылу.
• Геморрагикалық инсульт кезінде обструктивті гидроцефалия.
• Аневризмдер, артерио-веналық мальформация, артерио-синустық сағалар қосылысы, түрлі формада жетелейтін бас сүйек ішіндегі қан құйылу және/немесе ми ишемиясы.
• Инфаркт мишықтың айқын қайталама оқпанды синдромы, ми оқпанын деформациялау (басқа КТ немесе МРТ деректері,), обструктивті гидроцефалиялар.
Бірнеше мәрте жиі қайталанатын құсу (ерлерде)
Тегтер:
қауіпті жағдай
ишемиялық инсульт
геморрагиялық инсульт
гипертониялық ауру
ми тамырларының атеросклерозы
ми қан тамырларының аневризмасы