ГЕПАТИТТЕР
Гепатит термині бірнеше синдромдармен, аурулармен байланысты, қабынудың салдарынан бауырда болатын өзгерістермен қатар, вирус туғызатын және ішімдік секілді зиянды қолданымдарға қатысы бар. Гепатит тудыратын вирустарға А, В, С, Е вирусты гепатиттері және дельта факторы жатады. Жоғарыда аталған вирустардың әрқайсысы бір-бірі төбе, әрқайсысының өзіндік симптомдары бар.Вирусты гепатиттің ең көп таралған түрі - В гепатиті. Ең қауіпті формадағы гепатит А гепатиті болып табылады. С гепатиті аталған екі формасынан да ең қауіптісі болып саналады.
Төмендегі сілтемелер бойынша ең көп таралған 3 гепатитің формасы жайында толық мағлұмат ала аласыз:
ГЕПАТИТ А
А Гепатиті
Бұл қандай ауру? Гепатит термині бірнеше синдромдармен, аурулармен байланысты, қабынудың салдарынан бауырда болалтын өзгерістермен қатар, вирус туғызатын және ішімдік секілді зиянды қолданымдарға қатысы бар. Гепатит тудыратын вирустарға А, В, С, Е вирусты гепатиттері және дельта факторы жатады. Жоғарыда аталған вирустардың әрқайсысы бір-бірі төбе, әрқайсысының өзіндік симптомдары бар.. В және С гепатиттері туралы қосымша ақпарат алу үшін арнайы сайттардан қараңыз: гепатит В және гепатит С.
А Гепатиті гепатиттердің ең қауіпті түрі болып табылады. В және С гепатитінен айырмашылығы А гепатитінде созылмалы аурудың дамуына алып келмейді.
Вирусты А гепатиті ластанған су мен бұзылған азық-түлік арқылы беріледі. Сондай-ақ, А Гепатитімен ауыратын адамнан да жұғады. Вируысты А гепатиті науқастың нәжісінен де бөлінеді. Инкубациялық деп аталатын кезеңі 15-45 күнге дейін созылады. Нәжістен басқа, қан және организмнің басқа да сұйықтықтарынан жұқтыруы мүмкін.
Вирусты А гепатиті емделгеннен кейін организмде салып қалмайды. Сондай-ақ, А гепатитінің тарататын нақты фактор жоқ, деседе, осы инфекцияны адам өзі ауырмаса да, басқаларға таратып жүруі ықтимал. Осындай жағдай (тасымалдаушы) В гепатитінде де пайда болуы мүмкін.
А гепатитінің қауіпті факторлары: А гепатитімен ауыратын адаммен бірге өмір сүру, Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азия, Оңтүстік Америка елдеріне туристік сапармен бару, сондай-ақ, есірткіні тамыр ішіне қолдану.
А Гепатитнің белгілері:
• Сарғыштану
• Әлсіреу
• Дене температурасының сәл көтерілуі
• Барлық дененің қышынуы
• Тәбеттің болмауы
• Несептің күңгірттенуі (оның түсі күңгірт-сары немесе қоңыр түсті болады)
• Нәжістің түссізденуі (нәжіс ақшыл-сұр түсті болады).
А гепатитінің диагнозын табу үшін дәрігер, зертханалық зерттеулер негізінде тексеру жүргізеді. Антиденелерді қатыстыра отырып, бауыр ферменттерінің деңгейін анықтайды.
Емделуі. А гепатитіне арналған арнайы емдеу түрі жоқ. Науқастардың 85%-нан астамы 3 ай ішінде сауығып кетеді. Басқа науқастарда ауру ұзағырақ созылады, бірақ, әдетте, 6 айдан аспайды. Демалу және төсектік режим ұсынылады. Бауырға зиян келтіретін алкоголь өнімдері мен кейбір дәрі-дәрмектерді пайдаланбау керек. Сондай-ақ майлы тағамдардан бас тартып, Пайдалы ас ретінде – асқабақты тұтыну керек.
Вируысты А гепатитін жұқтырудың алдын-алу үшін: қолды ұқыптылап жұу керек; сондай-ақ таза суды қолданып және А гепатитімен ауыратын адамдардан мүмкіндігінше аулақ болу керек. Мектепке дейінгі мекемелер мен мектептерді санитарлық-гигиеналық нормаларға сәйкес таза сумен қамтамасыз ету қажет.
А гепатитімен ауыратын адамдармен байланысқа түскен адамдарға иммуноглобулиндерді енгізу ұсынылады.
А гепатитіне қарсы ең тиімді шара – екпе жүргізу. Екпе (вакцина) алғаш енгізген күннен бастап 4 апта бойы қорғаныш қызметін атқарады. Ұзақ уақыт бойы қорғау үшін, алғашқы дозадан соң, 6 және 12 ай араға салып барып қосымша екпелер алған дұрыс.
А гепатитіне қарсы екпе егу ұсынылған адамдар:
• А гепатитін жұқтыру қаупі жоғары елдерге баратын адамдар. Екпені 4 апта бұрын салдырады, содан соң 6 және 12 ай араға салып енгізу керек. Бұдан басқа, иммуноглобулинді инъекция алуға да болады.
• В немесе С созылмалы гепатиті бар адамдар
• Инъекциялық есірткі тұтынушылар.
ГЕПАТИТ В
Гепатит В
Гепатит термині бірнеше синдромдармен, аурулармен байланысты, қабынудың салдарынан бауырда болалтын өзгерістермен қатар, вирус туғызатын және ішімдік секілді зиянды қолданымдарға қатысы бар. Гепатит тудыратын вирустарға А, В, С, Е вирусты гепатиттері және дельта факторы жатады. Жоғарыда аталған вирустардың әрқайсысы бір-бірі төбе, әрқайсысының өзіндік симптомдары бар.Вирусты гепатиттің ең көп таралған түрі - В гепатиті.
В гепатиті вирусын жұқтырған адамдардың көпшілігі 6 ай ішінде осы вирустан құтылып жатады. Алайда, В гепатиті вирусын жұқтырған адамдардың шамамен 10% -ы созылмалы түріне тап болады, бұл кезде бауырда белгілі бір өзгерістер туындауы мүмкін, мұны - бауыр циррозы деп атайды.Бұл ауру - қауіпті және жазылмайтын ауру түріне жатады.
Созылмалы инфекциясы бар науқастардың кейбіреуінде ешқашан аурудың белгілері байқалмайды. Бірақ олар вирустың «тасымалдаушысы» болып табылады. Бірақ науқас бұл жайтты білмей басқаларға оңай жұқтырып жүруі мүмкін.
В гепатиті қан және басқа да сұйықтықтар арқылы жұғады. Инфекция мынадай жағдайларда берілуі болуы мүмкін:
• Қанмен және басқа да биологиялық материалдармен байланыста болған кезде – мұнымен дәрігерлер, медбикелер, тіс дәрігерлері сияқты денсаулық сақтау қызметкерлері зардап шегуі мүмкін.
• Жеке қорғаныс құралдарын қолданбай жыныстық қатынасқа түскен кезінде
• Қан құю кезінде
• Инъекциялық есірткі тұтынушылары бар залалсызданбаған инелерді қолданған кезде
• Татуировка және инемен тесу кезінде стерильденбеген құралдар қолданылғанда
• Босанғанда, вирус анадан балаға берілсе.
Асқынған гепатиттің бірінші симптомдары 1-ден 6 айға дейін белгі береді. Мысалы: жүрек айнуы, құсу, тәбеттің жоғалуы, әлсіздік, бұлшық еттерде және сүйектерде ауырсыну. Кейін, дене сарғыштанып, несеп қара-қоюланып, нәжіс түссізденіп кетеді.
Гепатиттің диагностикасы мынадай сынақтардан тұрады:
• Вирустың беткей антигенін анықтау - HbsAg. Бұл бірінші белгі. Беттік антиген әдетте 1- 2 айдан кейін жоғалады.
• Anti-HBc антигеніне антиденелерді қарсы қою керек. Беткі антиген пайда болғаннан кейін 1-2 апта ішінде көрініс береді.
• Антиденелер антигендеріне (Anti-HBc) В гепатитіне ұшырағандардың немесе В гепатитіне қарсы егілгендердің қанында кездеседі.
• Гепатит В бар науқастардың қанында Анти-HBc және Anti-HBs екеуі де бар.
• Бауыр қызметі бұзылған кезде қандағы көтерілетін бауыр ферменттерінің деңгейін (трансаминаз) анықтау.
• Қандағы альбумин деңгейінің төмендеуі мүмкін, бауыр қызметі бұзылған болса, қан ұзақ уақыт ұйып тұрып алады.
Емделуі. Күшті гепатитпен ауыратын науқасты мұқият қадағалау керек. Мұндай жағдайда, ақуызы көп тамақтарды шектеу керек, өйткені бауыр ақуызды игеріп үлгере алмайды.
Созылмалы гепатит қабыну процесін төмендеткенде ғана емделеді. Ол үшін интерферонды және басқа да препараттарды қолданған ләзім. Қиын жағдайларда бауыр трансплантациясына жүгінуге тура келеді.
ГЕПАТИТ С
С гепатиті А, В тепатиттері сияқты емес, ол (HCV) вирусын тудыратын гепатит. С гепатитін жұқтыру қаупі бар фаторлар мыналар:
• С гепатиті бар донордың қанын құю арқылы, қанын алу арқылы, мүшесін орнату арқылы жұғады;
• Инъекция қабылдау кезінде С гепатитімен залалдандаған инені қолданғаннан;
• Бұрын бүйрек диализін алған адам;
• Тікелей қанмен жұмыс жасайтын медқызметкерлер;
• Көп адаммен жыныстық қатынасқа түсетіндер;
• С гепатиті бар адаммен жыныстық қатынас жасайтын адамдар;
• С гепатиті бадамның тісс щеткасы, сақал қырғышы секілді тұрмыстық заттарын қолдану;
• С гепатиті бар анадан туылған бала.
Белгілері. С гепатитін жұқтырған көпшілік адамдардан аса бір белгілер байқала бермейді. Мамандардың жалпы тексерісінде ғана білініп жатады. Егер инфекция ұзақ уақыт бойы денеде жүрсе, салдарынан бауыр циррозы дамуы мүмкін, ерте ме, кеш пе әйтеуір осы ауруға душар қылатыны сөзсіз.
С гепатитінің пайда болғанын мынадай белгілерден білуге болады:
• Сарғыштану
• Оң жақ жамбастың үсті ауырады
• Тұтастай әлсіздік сезіледі
• Тәбет нашарлайды
• Жүрек айнып, құсу басталады
• Дене қызуы аздап көтеріле береді
• Нәжіс түссізденеді
• Несеп күңгірттенеді
• Қышу пайда болады
• (Асцит) сұйықтықтың көп бөлінуінен іш үлкейіп кетеді
• Өңештен өтпелі қан кетіп тұрады (өңештіңтамырлары керіліп кеткендіктен)
Диагностикасы
Мына тесттердің көмегімен диагностика жасауға болады:
• Вирус антигеніне қан талдамасын өткізу;
• С гепатиті вирусынан антиденені анықтау үшін иммунферментті талдама алу керек;
• Вирусты анықтау үшін ПТР ( полимеразды тізбекті реакция) жасату керек;
• Бауырдық ферментті (трансаминаз) анықтау керек. Ол бауыр функциясының бұзылуынан қанның көрелілуін білдіреді.
• Бауырға биопссия жасату керек. Ол үшін бауырдың зақымданған жасушаларын микроскоппен қарайды.
Емделуі
Қазіргі таңда әлемде С гепатитін емду үшін көптеген дәрі-дәрмектер шығарылған. Бұл дәрілерді қолдану жолы бір басқа, сонымен қатар адамдар да бұл індетті таратпас үшін бір-біріне жауапкершілікпен қарау керек. Қазақсатанда емдеудің екі еселік және үш еселік сызбасын ресми түрде мақұлдаған. Екі есе сызба әдісі бойынша - рибаврин таблеткасы мен пегилированды интерферон иньекциясын апта сайын теріге қабылдап тұру керек. Үш еселік түрінде үшінші компонентке қос терапияны қабаттау керек, мысалы телапревир немесе боцепревир. Бұл терапиялардың жанама әсеріне қарамастан қолдану керек, себебі бұл кезде ем 50-80% әсер етуі мүмкін. Науқастар осы күнге дейін екі есілік терапияны қолданып еш нәтиже көрмеді, енді үш еселік терапияны қолданып көру қалды.
Тегтер:
гепатит
гепатит A
гепатит B
гепатит C