Kúl aýrýy (dıfterııa, kóbinese balalarda kezdesetin juqpaly tamaq aýrýy) – jedel ınfektsııalyq aýrý, ol dıfterııa bakterııasynan týyndap, aýa-túıirshikteri arqyly aıryqsha beriledi. Qabynýmen, aýyzdan, murynnan shyryshtyń bólinýimen sıpattalady. Sondaı-aq jalpy ýlaný, júrek qan-tamyrlyq zaqymdaný, júıkelik jáne bólinbeli júıe bolyp tabylady.
Juqpanyń negizgi kózi adam. Qozdyrǵysh aýa-túıirshikteri arqyly aıryqsha beriledi, biraq turmystyq-baılanysty jolmen ǵana juǵýy múmkin (ınfıtsırlengen zattar arqyly). Kúl aýrýy kúz, qys mezgilderinde órshıdi. Qazirgi jaǵdaıda, eresek adam aýyrsa, dıfterııa onyń boıynda jyl boıy saqtalyp turyp alady.
Inkýbatsııalyq kezeńinde dıfterııa 3 kúnnen 7 kúnge deıin teńelip turady.
Kúl aýrýynyń paıda bolýy ártúrli, jáne ol onyń ornalasý protsesi men aýyrlyǵyna baılanysty.
Kúl aýrýynyń klınıkalyq kórinisi jedel túrde bastaý alady, jalpy ýlaný sımptomdarymen (del-saldyq, bas aýrýy, álsizdik) birge dene qyzýdyń temperatýrasy 38 den - 39°S – qa deıin kóterilip, 2-3 kún boıy túspeı qoıady. Jutyný kezinde tamaq aýyryp, onyń qarqyndylyǵy tańdaı badamshalaryndaǵy protsestiń taralýyna baılanysty.
Badamshalar isinedi, úlkeıedi, ústińgi jaǵy tompaıady, aralshaly nemese tegis aq-sur tústi qabyqshaly bolyp ketedi.
Emdelýi. Terapııanyń basty ádisi antıtoksıkalyq kúl aýrýyna qarsy egiletin sarysý (DQS) bolyp tabylady.
Sarysýly terapııa alǵash engizilgennen bastap, toksınniń belgili bir bóligi ishki aǵzalarynyń jasýshaly tinderimen baılanystylyǵyna qaramastan, atalmysh jaǵdaıǵa barynsha oń áser bereli. Qýanyshqa oraı indettiń juǵýy men bastalýynyń arasynda em belgili bir merzimde ótedi, sondyqtan, DQS-ti engizý arqyly, dıfterıdiń toksıkalyq formasy kezinde, tipti aýrýdyń alǵashqy kúni-aq, onyń asqyndaýynyń aýldyn alady.
Kúl aýrýynyń aýyr formasy kezinde plazmaferezany 2-3 dúrkin ótkizgen jón.
DQS-ti engizý kezinde, onymen birge antıbıotıkter taǵaıyndalady (emdeý kýrsy – 5-7 kún). Dezıntoksıkatsııalaý jáne gemodınamıkalyq buzylysty korrektsııalaý maqsatynda, qosymsha albýmın, plazma, reopolıglıýkın, ınsýlınmen glıýkoza-kalıılik qospasy, polııondy ertindi, kortıkostıroıdtar taǵaıyndalady. Tynys alý jetkilikizdigi damı túsken kezde traheostomııa qajet bolady.
Kúl aýrýynyń basty aldyn alý sharasyna belsendi ımmýnızatsııa jatady. 3 aılyq balalarǵa adsorbtsııalanǵan kókjótel-dıfterııa-sirespe (AKDS) vaksınasy engiziledi. 1,5 aılyq sábılerge 0,5 ml ishki bulshyq ettik joldarymen enigziledi. Ary qaraı júzege asyrylatyn revaktsınatsııa (qaıtalap egý): 1,5 – 2 jas, 6 jastan – 11 jasqa deıin. Adsorbtsııalanǵan dıfterııa-sirespe anatoksıni 0,5 ml mólsherde teri astyna bir ret engiziledi. Eresekterge arnalǵan epıdemıologııalyq ekpe, ADS-M kórsetkishi boıynsha ótkiziledi.
Tegter:
Dıfterııa, kúl
tamaqtyń aýrýy
kúl aýrýyn emdeý
antıbıotıkter