Mazmuny
Krýp (tamaqtyń isip aýrýy) – bul aýrý, toqtaýsyz qatty jótelgen kezde, demniń qysylǵan kezinde mazalaıdy. Krýp dybys baılamynyń aınalasyndaǵy tinderdiń isinýinen týyndaıdy. Bul jaǵdaı sábılerde jáne jas balalarda jıi kezdesedi.
Krýpty damytatyn sebepterge mynalar jatýy múmkin:
• Vırýsty ınfektsııa (barynsha kóp taralǵan sebep)
• Bakterııalyq ınfektsııa
• Allergııa
• Tynys alý joldaryn titirkendiretin bir zattardy aýamen jutyp alǵannan
Krýptyń týyndaýynyń birden-bir sebebi paragrıpp vırýsy. Al krýpty týdyratyn basqa vırýsqa RSV, qyzylsha vırýsy, adenovırýs jáne tumaý vırýstary jatady.
Krýp bir kezderi dıfterııa bakterııasynan týyndap, ólimge aparatyn aýrý bolǵan. Qazir ol zamanaýı antıbıotıktermen emdeledi, onyń aldyn alý úshin ekpe salynady. Qazirgi ýaqytta, krýp kóbinese jeńil ketedi. Degenmen, ol áli de qaýipti bolýy múmkin.
Krýp kóp jaǵdaıda, 3 aıdan 5 jasqa deıingi balalar arasynda jáne basqada jas toptarynda damıdy.Keıbir balalarǵa krýp ábden ornyǵap qalǵan, sondyqtan olar bul aýrýmen birneshe ret aýrýy múmkin.
AQSh-ta krýp qazan jáne naýryz kezeńderiniń arasynda barynsha taralǵan, biraq ol jyldyń basqa mezgilderinde de kezdesýi múmkin.
Krýptyń aýyr aǵymy joǵarǵy tynys alý joldarynyń bakterııalyq ınfektsııasynmen baılanysty. Bul jaǵdaı bakterııaly keńirdek dep atalady jáne emhenelyq jaǵdaıda emdeýdi qajet etedi, sonymen qatar, ishki kúretamyrǵa antıbıotıkter engiziledi. Qabynǵan protsess kómeımen qatysty bolyp ketse, keńirdek sańlaýy tolyqtaı jabylýy múmkin, mundaı ómirge qaýpti jaǵdaı - epıglottıt dep atalady.
Krýp «úrgendeı» jótel túrinde paıda bolady. Birneshe kún boıy úrmeli jótel týyndaıdy, mundaı, jeńil tumaý sekildi, sımptomdar kóbinese balalarda bolady. Jótel órshigen saıyn, balanyń tynys alýy qıyndaı túsedi nemese strıdor paıda bolady (tosyn bolatyn, keýdedegi dybys, ol ásirese dem shyǵarǵan kezde týyndaıdy).
Asqynǵan jaǵdaı kóbinese túnde oryn alady. Kóbinese ol 5 nemese 6 túnge deıin sozylady, biraq aýrýdyń shegi alǵashqy 2-shi túnde-aq bilinedi. Keı jaǵdaıda ǵana krýp aptaǵa deıin sozylady. Eger krýp aptadan asyp ketse, qaıtalanbaly aǵymda bols, onda siz birden dárigerge tekserilińiz, ol bul jaǵdaıdyń sebebin anyqtap beredi.
Balalarǵa dárigerlik tekserý jasalǵannan keıin dıagnoz qoıylady. Keıde dáriger krýpty, balanyń jótelin telefonnan estip-aq anyqtaı alady. Keı jaǵdaıda dıagnostıkalaý úshin, rentgenologııa sııaqty ádisterdi ótkizý qajet bolady.
Jalpy tekserý ótkizý arqyly dem alý kezindegi keýde jasýshalarynyń qysylýyn anyqtaýǵa bolady. Stetoskoptyń kómegimen keýde jasýshasyn tyńdaǵanda sozylǵan dem alý nemese dem shyǵarý, syryl jáne demniń birtúrli shyǵýy baıqalady.
Tamaqty qaraý kezinde, kómeıdiń qyzarǵany bilinýi múmkin. Moıynǵa rentgenografııa ótkizgen kezde, bógde dene ne bolmasa keńirdek sańlaýynyń tarylǵany kórinýi múmkin
Kóp jaǵdaıda krýpty úıde emdese de jaqsy em qonady, biraq siz túnde bolsa da em qabyldaý jaıynda dárigermen habarlasyp keńesip alǵanyńyz durys.
Salqyn nemese dymqyl aýa jeńildik berýi múmkin. Bastapqyda balany vanna býyna kirgizip kórińiz nemese salqyn túngi aýa shyǵaryńyz. Eger sizde aýaylǵaldandyrǵysh bolsa, balanyń jatyn bólmesine birneshe túnder boıy qosyp qoıyńyz.
Atsıtamınofenniń balanyń jaǵdaıyn jeńildetýge kómegi tıedi, ystyqty basyp, tynysyn jeńildetedi. Dárigermen dárilerdi qoldanýdyń qajettiligi jaıynda keńespeı turyp, jótelge qarsy dári-dármekterdi qoldanbańyz.
Sterıoıdty dárilik preparattardyń áseri óte jaqsy bolýy múmkin. Olar krýptyń sımptomdaryn jeńildetedi. Sondaı-aq quramynda aerozoldary bar dárilik preparattar da jaqsy áserdi ıgeredi.
Aýrýdyń salmaqty aǵymynda aýrýǵanaǵa gospıtalızatsııalaý kerek. Sımptomdardyń kóterilýi, tynys alý joldaryndaǵy turaqty máseleler, sharshaý, teriniń kógildir túske boıalýy nemese sýsyzdaný dárigerdiń kómegine júginýdi nemese aýrýhanaǵa jatqyzý kerektigin bildiredi.
Dári-dármekter joǵary tynys alý joldarynyń isigin basý maqsatynda qoldanylady. Ishke qabyldaý úshin aerozoldy ratsemıkalyq epınefrın, kortıkosteroıdtar taǵaıyndalady. Mysaly, deksametazon jáne prednızolon, sondaı-aq, ıngalıatsııalaý nemese kortıkosteroıdtyń ınektsııalyq túri qoldanylady. Ylǵaldy ottegi ádette, tósektiń astynda ornalasqan ottekti shatyrǵa beriledi. Bakterııalyq ınfektsııa antıbakterııaldy terapııany taǵaıyndaýdy qajet etedi.
Tynys alý joldarynyń obstrýktsııasy asqynǵanda ıntýbatsııa ótkizýdi qajet etedi (tútikshe muryn nemese aýyz arqyly, kómekeıden ókpege aýa jiberý úshin kirgiziledi). Sýsyzdanǵan kezinde tamyrǵa suıyqtyq engizý taǵaıyndalady. Keıbir jaǵdaılarda kortıkosteroıdterdi taǵaıyndaıdy.
Ádette, vırýsty etıologııalyq krýp 3-7 kúnnen keıin saýyǵa basataıdy. Bakterııalyq etıolgııalyq krýp kezinde qajetti terapııany qoldansa, nátıjesi oń bolmaq.
Tynys alý joldarynyń obstrýktsııasyn durys emdemegen jaǵdaıda respıratorly dıstress damýy múmkin (tynys alýdyń qıyndaýy) nemese tynys ala almaı qalady.
• Respıratorly dıstress
• Tynys ala almaý
• Epıglottıt
• Bakterıaly traheıt
• Atelektaz (ókpeniń jartylaı bólinýi)
• Sýsyzdaný
Krýp kóbinese úı jaǵdaıynda da jaqsy emdeledi. Siz dárigerińizben tek telefon arqyly ǵana sóılesip, emdeýdiń jetkilikti qoldanymdaryn alsańyz bolady.
Tómendegideı jaǵdaılar oryn alsa, jedel medıtsınalyq kómekke júginińiz:
• Krýp belgili bir jándiktiń shaǵýynyn nemese qandaı da bir zatty jutynyp alǵannan paıda bolsa;
• Balanyń erinderi kógerip, nemese terisi kógildir túske boıalsa;
• Balanyń silekeıi aqsa;
• Balanyń jutynýynda másleler týyndasa;
Mynadaı jaǵdaılardyń aýyrlyǵyna baılanysty, dereý arada dárigerge nemese jedel járdem qyzmetkerlerine habarlasyńyz:
• Strıdor (dem alǵanda estiletin dybys)
• Tynys alǵanda qabyrǵa aralarynyń tartylýy
• Tynys alǵan kezde qosymsha kúsh jumsaý
• Agıtatsııa nemese tyqyrshý
• Úı jaǵdaıyndaǵy terapııanyń áseri bolmaýy
Másele ońalady dep, tańǵa deıin kútpeńiz.
Qolyńyzdy jıi jýyp turyńyz, respıratorly ınfektsııaly aýrý adammen tyǵyz baılanysta bolmańyz.
Dıfterıge, gemofılııalyq taıaqshalaryna jáne qyzylshaǵa qarsy ekpe saldyryńyz.
Derekkóz: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000959.htm