Saıahatshylardyń dıareıasy degenimiz ne? Saıahatshylardyń dıareıasy – bul álemniń damýshy elderine saıahat shegetin damyǵan elderdiń adamdaryna tán másele. Saıahatshylardyń dıareıasynyń keıde aıqyn ataýlary bolady, mysaly: Montezýmanyń kegi, Delıılik ish, Túrik ish ótýi.

Saıahatshylardyń dıareıasynyń joǵary qaýipti aýdandary – Afrıka, Azııa, Taıaý Shyǵys, Latyn Amerıkasynyń elderi. Tómen qaýipti elder: Soltústik Amerıkanyń, Ortalyq Eýropa elderi, Avstralııa jáne Japonııa.

Saıahatshylardyń dıareıasynyń sebebi nede? Saıahatshylardyń dıareıasyn ádette, bakterıaldyq ınfektsııa týyndatady. Keń taralǵan sebebi – bakterııalar: ishek taıaqshasy (E. coli), kampılobakter, shıgellalar, salmonellalar.

Ádette, dıareıany týyndatatyn bakterııalardyń kózderi – tolyq pisirilmegen nemese shıki taǵam ónimderi, zalaldanǵan taǵam ónimderi nemese sý (onyń ishinde, muz kýbıkteri de).

Saıahatshylardyń dıareıasynyń sımptomdary qandaı? Saıahatshylardyń dıareıasy jeńilden kúshti túrge deıin bolady. kópshilik dıareıasy bar adamdarda birinshi eki aptada sımptomdary paıda bolady, kóbinese, damýshy elderdiń aýmaǵyna kelgennen keıin 2-3 kún ishinde. Sımptomdary:

· Ish ótýi.

· Ishtiń túıilip aýyrsynýy.

· Sýsyzdaný, jeńilden kúshti túrge deıin.

· Jalpy nashar seziný, júrek aınýy jáne qusý.

· Qaltyraý, qusý jáne qan, silemeı aralas nájis. Bul sımptomdar dıareıanyń aýyr túrin kórsetedi, bul sýsyzdanýǵa aparady. Sýsyzdanýdyń kez kelgen qabyldaıtyn dáriniń áreketine áser etýin eskerý qajet, mysaly, ishetin kontratseptıvter nemese bezgkekke qarsy dári-dármek.

Saıahatshylardyń dıareıasyn qalaı emdeý qajet? Saıahatshylardyń dıareıasyn emdeý: sýsyzdanýdyń aldyn alý úshin suıyqtyq tutyný, peptobısmol jáne ımodıým sekildi dárilerdi qabyldaý, al keıde antıbıotık qabyldaý jáne kóktamyr arqyly eritindi engizý qajet bolady.

· Asqazanǵa tynyshtyq berý qajet. Birneshe saǵat boıy nemese jaǵdaıyńyz jaqsarǵanǵa deıin tamaq ishpeńiz.

· Bótelkedegi nemese qaınaǵan sýdan jıi shaǵyn jutyńyz; kepken tuzdy nannyń shaǵyn bólikterin jeýge bolady (qytyrlaq nandar nemese krekerler).

· Dúnıe júzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDU) usynǵan tuzdy eritindi – regıdrondy ishińiz. Mundaı tuzdy eritindiler kóptegen damýshy elderdiń dúkenderi men dárihanalarynda bolady. qaınaǵan nemese taza sýda bir pachkesin eritińiz, tuz ben sýdyń durys qatynasyna qatysty nusqaýlyqpen mindetti túrde tanysyńyz. Eritindini 12 saǵat boıy ishińiz (bólme temperatýrasynda saqtalsa), nemese 24 saǵat boıy (eger tońazytqyshta saqtalsa).

· Qarapaıym, aıalaıtyn emdám ustanyńyz: qytyrlaq nan, kreker, kúrish, nan, kartop. Mundaı emdám dıareıanyń báseńdeýine yqpal etedi. Dıareıa ótkennen keıin qaıtadan ádettegi taǵamdy tutynýǵa bolady.

2-jastaǵy nemese odan kishi balalar dıareıadan sýsyzdanýǵa erekshe beıim keledi. Eger balańyzda dıareıa bolsa:

· Balaǵa regıdron eritindisin nemese Dúnıe júzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDU) usynǵan uqsas eritindilerdi, ádettegi tamaqqa qosymsha retinde berý qajet. Osyndaı tártipti balada dıareıa bitkenge deıin jalǵastyrý qajet. Eger bala suıyqtyqty juta almasa, eritindini qasyqpen berip kórińiz.

· Eger emshek emizetin bolsańyz, ádettegideı emizýdi jalǵastyryńyz. Jasandy qorektegi sábılerge laktozasyz qospany nemese laktozanyń mólsheri tómen qospany berý qajet.

· Balaǵa botqa, ıogýrt, kókónister men jemis berý qajet.

· Balada qan aralas ish ótýi, qyzba nemese uzaq qusý bolsa, dereý dáriger shaqyryńyz. Balaǵa regıdratatsııalandyratyn suıyqtyq berýdi jalǵastyryńyz.

Dıareıadan dáriler. pepto-bısmol jáne ımodıým sekildi dáriler dıareıany emdeýge kómektesedi. Eger aýrýdyń basqa belgileri bolmasa, mysaly, qyzba, ishtiń túıilip aýyrsynýy, nemese jaısyzdyq, qan aralas nájis bolmasa, osy dárilerdi qabyldańyz. Eger qyzba, qandy nájis nemese júrek aınýy bolsa, antıbıotıkter qabyldaı bastaý qajet. Dárigermen keńesý qajet.

Saıahatshylardyń dıareıasynyń aldyn alýda jáne emdeýde tıimdilik kórsetken vısmýt sýbsalıtsılaty (mysaly, Pepto-Bısmol). Vısmýt sýbsalıtsılattary til men nájisti qara túske boıaýy múmkin. Oǵan mazasyzdaný qajet emes. Til qaraımas úshin Vısmýt sýbsalıtsılattaryn qabyldaǵannan keıin tis pen tildi shetkamen tazalaý qajet. Vısmýt sýbsalıtsılattary bezgekten qabyldanatyn dárilerdiń tıimdiligin tómendetýi múmkin, al aspırınge qarsy kórsetimderi bar adamdarǵa ony úsh aptadan artyq qabyldaýǵa bolmaıdy.

Loperamıd (mysaly, Imodıým) sekildi preparattardy ish ótýinen qabyldaýǵa bolady biraq, saıahatshylardyń dıareıasynan qabyldaýǵa bolmaıdy, sebebi, ımodıým ish qatýyn týyndatýy múmkin.

Este ustańyz, dıareıadan bolatyn sýsyzdaný basqa aýrýlardan qabyldaıtyn kez kelgen dáriniń tıimdiligine áser etýi múmkin. Eger qasyńyzdy 11 jastaǵy nemese odan kishi bala saıahattap júrse, jolda qandaı dári ishýge bolatyny jaıynda dárigerden surańyz.

Saıahatshylardyń dıareıasynyń qalaı aldyn alýǵa bolady? Dıareıanyń aldyn alýdyń ońtaıly tásili – zalaldanǵan sý men taǵamdy tutynbaý. Taǵam týraly qoldanysta jaqsy ereje bar: ”eger tamaq qaınatylmaǵan, pisirilmegen nemese tazartylmaǵan bolsa, ony tutynbańyz». Shıki teńiz ónimderi jáne sút ónimderin tutynýda bakterıaldyq zaqymdanýdyń qaýpi joǵary. Qurǵaq ónimder, mysaly, nan, nemese ózińiz tazartýǵa bolatyn jemister, tutynýda qaýipsiz.

Saıahat kezinde jergilikti sýdy ishýden alshaq bolý qajet. Ishýge qaýipsiz sýsyndar:

· Sháı men kofe, qaınaǵan sýda demdelgen.

· Gazdalǵan bótelkedegi sý nemese shárbatty gazdalǵan sýsyndar.

· Bótelkedegi syra men sharap.

· Sondaı-aq, sýdy ishýge jaramdy etý úshin ony súzý jáne qaınatý qajet.

Sonymen qatar, zalaldanǵan sýmen jemister-kókónister, ydys jýylýy múmkin ekendigin, muz kýbıktaryna qoldanylý múmkindigin este ustaý qajet. Óńdelmegen sýmen tisti tazalaý da juqpalaný qaýpin arttyrady.

Sondaı-aq, kóshedegi saýda-sattyqtan alshaq bolý qajet, onda shybyndar nemese nashar tazalyq ónimderdiń zalaldaný qaýpin arttyrady. Ónimderdi ashyq bazarlarda satyp alǵan jaǵdaıda ony tamaqqa tutyný aldynda qaınatýdy, pisirýdi, tazartýdy qamtamasyz etý qajet.

Qoldy muqııat jýý ınfektsııalyq aýrýlardy taratýdyń aldyn alýda mańyzdy. Qoldy tazartylǵan sýmen jýý nemese spırttik salfetkamen/bakterııaǵa qarsy gelmen óńdeý – ınfektsııalyq aýrýdyń qaýpin azaıtýdyń jaqsy tásilderi.

Dárigerden saıahatqa dıareıadan qandaı antıbıotık alyp shyǵý qajettigin surańyz.