Mazmuny
Neırogendik nesepqap – mıdyń, julynnyń qyzmetiniń rettelýindegi nemese júıke júıesi aýrýlaryndaǵy buzylysqa baılanysty nesep shyǵarýdyń aýytqý buzylysy.
Nesepqaptyń qalypty bosatylýy bulshyq etterdiń birneshe toby men nervterdiń ózara árekettesýimen júzege asyrylady. Nesepqaptyń qyzmetiniń rettelýi mıdan nesepqaptyń bulshyq etterine beriletin júıkelik ımpýlsterge saı ótedi. Eger nerv ushtary qandaı da bir aýrýǵa nemese jaraqatqa ushyraǵan bolsa, bulshyq etter ýaqytyly jıyrylyp, nemese bosańsı almaıdy.
Ortalyq júıke júıesiniń keıbir aýrýlary neırogendik nesepqaptyń paıda bolýyna aparýy múmkin. Mysaly:
- Altsgeımer aýrýy
- julynnyń týa bitken aqaýy
- mıdyń nemese julynnyń isikteri
- Tserebraldyq paralıch
- Entsefalıt
- aqyl-oı kesheýildeýi, mysaly, nazar qoıý tapshylyǵy jáne gıperbelsendilik sındromy (SDVG)
- shashyrańqy skleroz
- Parkınson aýrýy
- julynnyń zaqymdanýy
- ınsýlttiń saldary
Nesepqapty retteıtin júıke júıesiniń zaqymdanýy nemese aýrýlary da osy aýrýdy týyndatady, mysaly:
- Alkogoldik nevropatııa (alkogoldi uzaq tutynǵanda nervterdiń zaqymdanýy)
- Dıabettik nevropatııa (uzaq ýaqyt boıy bolatyn qant dıabeti kezindegi nervterdiń zaqymdanýy)
- Jambas aýmaǵyndaǵy operatıvtik aralasý kezindegi nervterdiń zaqymdanýy
- Omyrtqa arasyndaǵy dıskiniń qysylýyndaǵy nervterdiń zaqymdanýy
Aýrýdyń sımptomdary onyń paıda bolý sebebine baılanysty. Jıi kezdesetin sımptomdarynyń biri – nesep ustamaýy.
Belsendiligi joǵary nesepqaptyń sımptomdary:
- az-azdan, jıi nesep shyǵarǵysy kelý sezimi
- tolyq nesepqapty bosatýdaǵy qıyndyqtar
- baqylaýǵa kelmeıtin nesep shyǵarý
Belsendiligi tómen nesepqaptyń sımptomdary:
- tolyp ketken nesepqap kezinde neseptiń baqylanbaı bólinýi
- adam nesepqaptyń tolǵandyǵyn sezinbeıdi
- nesep shyǵarýda nemese nesepqaptyń tolyq bosatylýynda máseleler paıda bolady
- nesep shyǵarýdyń keshigýi
Nesepqaptyń qyzmetin anyqtaý úshin rentgendik zertteý qoldanylady, bul kezde kateter (tútik)arqyly nesepqapty kontrastylyq zattekpen toltyrady. Rentgendik sýretterdi tolyq nesepqapta jáne nesepqaptyń bosatylǵan kezinde túsiredi, bul búırekten úrpi jáne/nemese nesepaǵar arqyly bólinetin suıyqtyqtyń mólsherin anyqtaý úshin qajet (qýyq –nesepaǵar reflıýksi). Bul ádisti naýqasty ústelde jatqyzyp jasaıdy.
Dárilik preparattar sımptomdarmdy jeńýge kómektesedi. Dáriger usynýy múmkin:
- nesepqaptyń qabyrǵasyn bosańsytý úshin dárlik preparattar
- nerv ushtaryn yntalandyratyn dárilik preparattar
- Botýlotoksın (Botoks)
- Gamma- amın – maı qyshqyly
- epılepsııaǵa qarsy preparattar.
Qazirgi kezde medıtsına ǵalymdary jańa preparattar shyǵarýda.
Jalpy tájirıbe dárigeri Sizge ýrologqa kórinýdi usynady. Al siz keıbir mashyqtardy úırenýińiz qajet:
- jambas túbi bulshyq etterin nyǵaıtýǵa jattyǵýlar (Kegel jattyǵýlary)
- suıyqtyqty tutyný jáne bólinýin baqylaý. Bul nesep shyǵarý úrdisin baqylaýǵa kómektesedi.
Nesep shyǵarý kezindegi kúıdirý sezimine, qyzbaǵa, bel aýmaǵyndaǵy aýyrsynýǵa (bir nemese eki jaǵynan) jáne jıi nesep shyǵarý sımptomdaryna kóńil aýdaryńyz. Olar nesep shyǵarý joldarynyń ınfektsııasynyń kórinisteri bolýy múmkin. Olardyń aldyn alý úshin múkjıdekti nemese onyń BBQ qabyldaý usynylady.
Keıbir naýqastarǵa neseptik kateterdi qoldaný usynylady. Bul nesepqapqa qoıylatyn jińishke tútik. Keıde ómir boıy kateter qoldaný qajet bolady (udaıy kateter). Nesepqapty tolyq bosatý úshin kúnine kateterdi 4-6 ret engizý múmkin bolady (zondtaý).
Keıbir jaǵdaıda operatıvtik aralasý qajet. Neırogendik nesepqaptaǵy hırýrgııalyq operatsııalar:
- Jasandy qysqyshty ornalastyrý
- Nesepqaptyń bulshyq etterin yntalandyrý úshin qasyna elektr jabdyǵyn ornalastyrý
- slıng hırýrgııa
- arnaıy qaltashaǵa nesep aǵýy úshin sańylaý (stoma) jasaý
- neseptiń udaıy bólinýi terini titirkendirip, tósek jaralaryn týyndatady.
- Nesepqap tolyp ketse, nátıjesinde nesepaǵarda qysym artady, búırek zaqymdanýy paıda bolýy múmkin.
- Nesep shyǵarý joldarynyń ınfektsııasy.
Dárigerge kórinińiz, eger:
- Nesepqaptyń bosatylýy qıyndasa
- Nesepqap ınfektsııasynyń sımptomdary baıqalsa (temperatýranyń artýy, nesep júrgende kúıdirý sezimi, jıi nesep shyǵarǵysy kelý sezimi)
- Az-azdan, jıi nesep shyǵarý baıqalsa