Mazmuny
Merez - bakterıaldyq ınfektsııa, kóbinese, jynystyq qatynas arqyly taraıdy.
Merez - ınfektsııalyq aýrý, jynystyq jol arqyly, Treponema pallidum spıroheti arqyly týyndaıdy. Bul bakterııamen juqpalaný teri nemese silemeı qabyǵy arqyly ótedi, ádette, jynystyq músheler aýmaǵynda. Merez jynystyq jol arqyly jıi beriledi, biraq, basqa berilý joldary da bar.
Merez búkil álemde kezdesedi. Ol kóbinese, qalalarda kóp taralǵan, erlermen jynystyq qatynasta bolatyn erler arasynda aýrýdyń taralýy artýda. Adamdarda merezge tabıǵı tótep berý qasıeti joq. 15-25 jas aralyǵyndaǵy jastar joǵary qaýip tobynda.
Kóptegen memleketterde nekege turý aldynda merezge tekserýden ótedi. Barlyq júkti áıelder bosaný aldyndaǵy kómekti alý aldynda merezge tekseriledi, anadan balaǵa juqpanyń berilýin boldyrmas úshin (týa bitken merezdi).
Aýrýdyń úsh satysy bar:
- Alǵashqy merez
- Ekinshi merez
- Úshinshi merez (aýrýdyń kesh satysy).
Ekinshi, úshinshi jáne týa bitken merez qazir burynǵydaı emes, sırek kezdesedi. Onyń sebebi:
- Jynystyq jolmen beriletin juqpalardy emdeıtin aqysyz memlekettik klınıka/dıspanserlerdiń bolýy
- Merezge tekserýdiń skrınıngtik ádisi
- Jynystyq jolmen beriletin juqpalar týraly qoǵamdy aqparattandyrý
- Prenataldyq skrınıng
Alǵashqy merezdiń sımptomdary:
- Jynystyq aǵzalarda, aýyzda, teride nemese tik ishekte shaǵyn, aýyrmaıtyn ashyq jaralar nemese oıyqjaralar (shankr) paıda bolýy; olar ózdiginshe 3-6 aptada ótedi
- Oıyqjara mańyndaǵy lımfa túıinderiniń ulǵaıýy
Bakterııalar organızmde ósýin jalǵastyrady, biraq, ekinshi satyǵa deıin aýrý az sımptommen ótedi.
Ekinshi merezdiń sımptomdary:
- Bóritken, ádette, alaqanda, tabanda paıda bolady.
- oıyqjaralar aýyzdyń mańynda nemese ishinde, inshekte (qynapta) nemese jynystyq múshede
- jynystyq músheniń aýmaǵynda nemese teri qyrtysyndaǵy ylǵaldy, súıeldi túzilister (kondıloma atalatyn)
- qyzba
- jalpy álsizdik
- tábetti joǵaltý
- bulshyq ettiń aýyrsynýy
- býyndardyń aýyrsynýy
- lımfa túıinderiniń ulǵaıýy
- kórýdiń buzylysy
- shashtyń túsýi.
Úshinshi merezdiń sımptomdary qandaı aǵza zaqymdalǵanyna baılanysty. Olar bir-birinen erekshelenedi jáne olardy anyqtaý qıyn. Úshinshi merezdiń sımptomdary:
- júrektiń zaqymdanýy (anevrızma qalyptasýy nemese qaqpaqshalardyń zaqymdanýy)
- ortalyq júıke júıesiniń buzylysy (neıromerez)
- teriniń, súıektiń, nemese baýyrdyń isikteri
Dáriger nemese medbıke naýqasty qaraıdy. Ótkiziletin tekserýlerdiń túrleri:
- oıyqjaradan shyǵatyn bólindini zertteý
- EhoKG, aortaldyq angıografııa nemese júrektiń kateterızatsııasy arqyly iri qantamyrlaryn zertteý
- Merezdi týyndatatyn bakterııalardy anyqtaý úshin qan taldaýy (antıkardıolıpındik test RPR nemese VDRL) – bul taldaýlar oń bolsa, dıagnozdy naqtylaý úshin kelesi tekserýlerdiń birin ótkizý qajet:
- RIF-ABS (solǵyn treponemalardyń ımmýnoflýorestsentsııa reaktsııasy, absorbtsııalaýmen)
- MGA-TP (T. Pallidum mıkrogemagglıýtınatsııa ádisi)
- Lıýmbaldyq pýnktsııa jáne julyn sarysýyn zertteý.
Merezdi penıtsıllın, benzatın, doksıtsıklın, tetratsıklın (penıtsıllınge allergııa bolsa) sekildi antıbıotıktermen emdeýge bolady. Emdeýdiń uzaqtyǵy merezdiń aýyrlyǵyna jáne naýqastyń jalpy jaǵdaıyna baılanysty.
Penıtsıllın – júktilik kezinde merezdi emdeýde tańdalatyn preparat. Tetratsıklındi júktilikte qoldanýǵa bolmaıdy, ol bolashaq balanyń densaýlyǵyna zııandy. Erıtromıtsın balada týa bitken merezdiń bolýyn joıa almaıdy. Jalpy, penıtsılınge allergııasy bar adamdar, allergııaǵa sezimtaldyǵyn azaıtyp, odan keıin penıtsılınmen emdelýi tıis.
Merezdiń erte satysyn emdeı bastaǵan alǵashqy birneshe saǵatta naýqastarda Iarısh – Gerksgeımer allergııalyq serpini paıda bolýy múmkin. Ol organızmniń juqpanyń ydyraý ónimderine jaýaby retinde paıda bolady.
Allergııalyq serpinniń sımptomdary:
- qaltyraý
- qyzba
- jalpy álsizdik
- bas aýyrýy
- býynnyń aýyrsynýy
- bulshyq ettiń aýyrsynýy
- júrek aınýy
- bóritken.
Bul sımptomdar ádette, 24 saǵat ishinde joıylady.
Kelesi qan taldaýlary 3, 6, 12, 24 aı barysynda jasalýy tıis, juqpanyń joıylýyna kóz jetkizý úshin. Shankr bolýynda jynystyq qatynastan alshaq bolý qajet, juqpanyń joıylýy týraly eki teris taldaý alǵanǵa deıin prezervatıv qoldanyńyz.
Merezge shaldyqqan naýqastyń barlyq jynystyq qatynastaǵy seriktesteri emdelýi tıis. Merez alǵashqy jáne ekinshi satysynda asa juqpaly.
Merezdi emdep, jazýǵa bolady, ol úshin erte satysynda anyqtap, emdeý qajet.
Ekinshi merezdi emdeýge bolady, ol úshin erte anyqtap, tıimdi emdeý qajet. Ádette, aýrý birneshe apta ishinde ótedi, biraq, keıbir jaǵdaıda 1 jylǵa deıin sozylýy múmkin. Tıisti emdeý bolmasa, naýqastardyń 1/3 merezdiń kesh asqynýlary damýy múmkin.
Kesh merez múgedektikke, jáne ólim-jitimge aparýy múmkin.
- júrek-qantamyr asqynýlary (aortıt jáne anevrızmalar)
- teridegi jáne súıektegi qurylymsyz oıyqjaralary (gýmmy)
- Neıromerez
- merezdik mıelopatııa – bulshyq ettiń álsizdigi jáne jaǵymsyz seziný paıda bolatyn asqynýy
- merezdik menıngıt
sondaı-aq, emdeý bolmasa, ekinshi merez júktilik kezinde damý ústindegi balaǵa beriledi. Bul týa bitken merez atalady.
Merezdiń sımptomdary bolsa, shuǵyl dárigerge kóriný qajet.
Merezge shaldyqqan adammen nemese basqa jynystyq jol arqyly beriletin juqpaǵa shaldyqqan adammen, nemese birneshe/ tanys emes seriktestermen jynystyq qatynas bolsa, nemese kóktamyrlyq esirtkiler qabyldasańyz, dárigerge kórinińiz, nemese jynystyq jol arqyly beriletin juqpany emdeıtin klınıkada skrınıngtik tekserýden ótińiz.
Jynystyq belsendilikte qaýipsizdikti saqtaý qajet, árdaıym prezervatıv qoldaný qajet.
Barlyq júkti áıelder merezge tekserilýi tıis.
Birinshi merez; ekinshi merez; kesh merez; úshinshi merez.